Boekje Pienter

Militaire afkortingen zijn bedoeld om te gebruiken in het geschreven
berichtenverkeer van commandanten te velde en op burelen. De toepassing
van afgekorte woorden leidt tot kort, zakelijk berichtenverkeer,
vergelijkbaar met de radiotelefonieprocedure.

Veel van de onderstaande afkortingen worden zowel in schrijf- als (soms
ook) in spreektaal dagelijks gebruikt. Houd er in het gebruik echter
rekening mee dat burgers en personeel dat (nog) niet is ingevoerd in
het juiste begrippenkader, afkortingen als jargon zien – als vreemd.

Vermeld altijd eerst de uitgeschreven of –gesproken betekenis.

Onderstaande lijst met afkortingen is gebaseerd op een groot aantal bronnen.

Belangrijk
bronmateriaal is de laatst geredigeerde maar niet gepubliceerde
versie van het Militair Woordenboek (VS 2-7200) zoals dat is
samengesteld door de kolonel der artillerie b.d. Leo J.J. Dorrestijn.

Daarnaast
mogen de NATO Glossary of Terms and Definitions (AAP-06), de NATO
Glossary of Abbreviations used in NATO Documents and Publications
(AAP-15) en het voorschrift Velddienst deel 2, Militaire tekens en
afkortingen (VS 2-1120/2) niet onvermeld blijven.

Onderstaande lijst bevat specifiek militaire afkortingen, zowel formele als informele.

Bijzonder woord van dank aan Marcel van Hemert met wie ik ook een gedrukte versie op de KMS heb uitgegeven.

Ook worden afkortingen aangehaald die in de
Engelse taal of in het Angelsaksische taalgebied (Australië,
Groot-Brittannië, Verenigde Staten) in gebruik zijn en/of in de loop
der jaren zijn ingemilitaird binnen de Nederlandse krijgsmacht – onder
andere dankzij de internationalisering en de buitenlandse missies.

Dit is een ARCHIEFVERSIE tot we het helemaal hebben overgezet en aangevuld.

1-IWK	Instructie Werk Kaart op het niveau eigen onderhoud; bijgenaamd Roze Lijst
1ste lijns	Persoonsgebonden uitrusting; worn equipment; kleding op de man (broek, smockjas, opsvest, chestrig), persoonlijk wapen, vechtmes en zaken om te kunnen overleven wanneer een militair er alleen voor staat en contact met eenheid of voertuig is verbroken; BGU gaat uit van persoonlijk wapen, NBC-masker en helm:

	aansteker/lucifers
	bestek/spork
	breaklights/hoofdlamp/zaklamp met filters
	camouflagedoosje
	contant geld
	flashcard/visibilitycard
	gevechts- en noodrantsoen
	handdoek/tandenborstel
	handschoenen/muts
	isolatiedeken
	kaart/kaarthoekmeter/kompas
	klapmokje/veldfles opgetopt
	naaigarnituur
	noodverband
	patroonhouders/handgranaten
	poncho/poncholiner/spanhaken/spinnen
	papier/potlood/schrijfgerei
	seinspiegel
	ondergoed/shirt/sokken
	vechtmes/zakmes
	wapenonderhoudsmiddelen
	waterzuiveringstabletten/-pompje
101 CBRN-Verdedigingscompagnie	Eenheid voor het verkennen, detecteren en uitvoeren van ontsmettingen van personeel, materieel, voertuigen en terrein. Ondergebracht bij 11 Pagnbat (43X).
101 Gevstbrig	101 Gevechtssteunbrigade; opvolger vh Divisie Gevechtssteun Commando (DGC); in 2009 samen met 1 Logistieke Brigade gefuseerd tot OOCL
101 Mipel	101 Militaire Inlichtingen Peloton.
103 ISTARbat	103 Intelligence Surveillance Target Acquisition and Reconnaissance bataljon; nu JISTARC.
105 FHEsk	105 Field Human Intelligence Eskadron. Onderdeel vh JISTARC.
107 ASBt	107 Aerial Systembatterij. Onderdeel vh JISTARC. Houdt zich bezig met alle activiteiten m.b.t. vliegen met onbemande vliegtuigen, zoals Raven en ScanEagle.
1 Logbrig	1 Logistieke Brigade; opvolger van DLC; vervolgens samen met 101 GSB in 2009 gefuseerd tot OOCL
1 UP	Één niveau hoger; one echelon up; missie en commander's intent vd commandant en hoe hij van plan is dit te bereiken (voor compagnie bataljonsniveau)
2 / 2 / 4 / 20	Voorbeeld. Generieke schrijfwijze voor de behandelcapaciteit in een geneeskundige installatie role 2 en hoger. Beschrijft, in volgorde van behandeling in de geneeskundige installatie, het aantal: spoedeisende hulp (SEH)-punten (aankomst), operatiekamers (OK’s), Intensive Care-bedden en verpleegbedden.
24/7	Klokrond; de klok rond; onafgebroken; non-stop
2D	Tweedimensionaal; zonder het luchtruim
2de lijns	Gedragen uitrusting; carried equipment; uitrustingsstukken die belangrijk zijn om het gevecht te kunnen voeren én essentieel om te kunnen overleven, zoals grabbag, radio en trauma medickit
2E	Role 2 Enhanced; vgl. ziekenhuisachtige omgeving van een Hospitaalcompagnie; in tenten.
2IC	Second in command; plaatsvervanger
2LM	Role 2 Light Maneuver; vgl. ziekenhuisachtige omgeving van een MOGOScompagnie; gecontaineriseerd.
2 UP	Twee niveaus hoger; two echelons up; missie en commander's intent vd commandant vd commandant en hoe hij van plan is dit te bereiken (voor compagnie brigadeniveau)
3 Block War	Full spectrum militaire operatie, waarbij humanitaire hulpverlening, NFO/PSO en gevechtsacties naast elkaar voorkomen.
3D	Driedimensionaal; met inbegrip vd derde dimensie (luchtruim).
3D	3D-benadering. Comprehensive approach. Geïntegreerde benadering:

	Diplomacy	Diplomatie > Good Governance
	Defense	Defensie > Enhancement of Security
	Development	Ontwikkeling > Economical and Social Progress
3de lijns	Bepakking; packed equipment; luxere artikelen die in een noodsituatie het eerst worden achtergelaten; voorbeelden zijn 120-liter rugzak, matje en slaapzak
3PL	3th Party Logistics
300 Matlogcie	300 Materieellogistieke compagnie. Bestaat uit vier pelotons: 301 t/m 303 Matlogpel en 304 Munpel.
320 Matlogpel	320 Materieellogistiek peloton; onderdeel vh OOCL, geloceerd op het militair complex Coevorden; verzorgt o.a. de degroupage van teruggekeerd materieel en beheert de landsvoorraad van Defensie
360	Rondombeveiliging; cirkelvormige beveiliging van een (onder)eenheid om verrassing door de vijand te voorkomen
10-4	Roger
4 C's	Confirm, Clear, Cordon, Control; veiligheidsmaatregelen
41 Afdva	41 Afdeling Veldartillerie
414 CBRN-Verdedigingscompagnie	Eenheid voor het verkennen, detecteren en uitvoeren van ontsmettingen van personeel, materieel, voertuigen en terrein. Ondergebracht bij 41 Pagnbat (13X).
4de lijns	Verplaatsingsuitrusting; driven equipment; woodlandtas (wolata)
5-25 meter check	Snelle controle op 5 en 25 meter afstand i.h.k.v. search op de aanwezigheid van IED na het uitstijgen van een voertuig
5W's	Wie, Wat, Wanneer, Waar, Waarom; Who, What, When, Where, Why
7P	Prior Planning and Preparation Prevents a Pretty Poor Performance
a	Terug naar Boven
A-10	Fairchild Republic A-10 Thunderbolt gevechtsvliegtuig; wordt gebruikt door de United States Air Force; bijnaam Warthog (Wrattenzwijn).
A400M	Airbus A400 M; tactisch militair transportvliegtuig dat op termijn de C-130 Hercules zal vervangen
A&A	Advice & Assist; Advies & Assistentie.
AA	Automatic Ambush; Alfa-Alfa
AA	Anti Aircraft.
AA	Assembly Area; verzamelgebied.
AA	Avenue of Approach; naderingsweg; naderingsroute
AAA	Anti-Aircraft Artillery; luchtafweergeschut
AAC	Aanstellings- en Adviescommissie
AAGD(V)	Algemene Aanwijzingen Geneeskundige Dienst (Vredestijd)
Aal	Aalmoezenier
AAM	Air-to-Air Missile
Aanschrijving	Schriftelijke bevelsuitgifte; ambtshalve toezenden van een schriftelijk bevel; schriftelijke bekendmaking van een opdracht
Aanv	Aanvullen; aanvulling
Aanwijzing CDS A-1103	Operationeel-juridische voorbereidingen op uitzendingen; geeft aan dat militairen altijd voldoende worden geïnformeerd over de context waarin ze opereren en de mogelijke juridische gevolgen van hun doen en laten
Aanwijzing CDS A-700	Aanwijzing die bepaalt dat elke militair moet beschikken over negen vaardigheden: Ammunition awareness & Search, Brandbestrijding en –preventie, CBRN, HPG, humanitair oorlogsrecht, militaire veiligheid, persoonlijke uitrusting, schietvaardigheid en ZHKH
Aanwijzing CDS A-700a	Opleiding en training voor de individuele militair voor (vredes)operaties
Aanwijzing CDS A-700b	Training en oefening voor eenheden bij (vredes)operaties
Aanwijzing SG A/963	Melding voorval. Elke calamiteit moet worden gemeld met de PeopleSoft-applicatie ‘Melding Voorvallen’. Meldingsplicht kent géén uitzonderingen. Zo wordt na de melding van een ongeval of incident op een schiet- of handgranaatbaan vd baancommandant aan de hulpverlener(s) en de beheerder een ‘Melding voorval’ opgemaakt.
AAOT	Algemene Adviezen Opleiding en Training
AAP	Allied Administrative Publication; publicatie vd NAVO.
AAR	After Action Report; After Action Review.
AAR	After Action Review; product van de O/T-organisatie; wanneer tijdens een oefening géén ruimte wordt ingeruimd voor (in)formele AAR’s, zullen géén O/T’s worden ingezet; eerste bekende AAR was die van Julius Caesar, ‘Commentarii de Bello Gallico’ (58-52 voor Christus), over de oorlog in Gallië
AAR	Air-to-Air Refuel(ling); bijtanken in de lucht
AASLT	Air Assault; luchtlandingsstorm(optreden).
AAT	Afstand, Afscherming, Tijd; ezelsbruggetje vd afschermingsfactoren i.h.k.v. de persoonlijke reactie bij een radiologische aanval of incident. AAT vergroot de afstand, benut de best afschermingsplaatsen en zorgt voor een zo kort mogelijke blootstelling.
AAT	Aan- en afvoertroepen; opgeheven op 20-10-2000, toen alle personeel overging naar het nieuw opgerichte Regiment Bevoorrading- en Transporttroepen
AAW	Ammunition Awareness; zich bewust worden van de gevaren van munitie om de risico's op een ongeval te minimaliseren
ABA	Afstandsbedieningsapparatuur; te plaatsen tot op 5.000 meter van de radio
ABiH	Armija Bosna i Hercegovina. Bosnisch regeringsleger.
ABNL	Admiraliteit Benelux; Admiraal Benelux; overkoepelende staf van de Belgische Marinecomponent en de Nederlandse Koninklijke Marine; staf gehuisvest in Den Helder
ABOHZIS	Algemene fysieke toestand, Bovenste ledematen en nek, Onderste ledematen en rug, Horen, Zien, Intelligentie, Stabiliteit
A-bom	Atoombom; kernwapen met een werking gebaseerd op kernsplijting
Abort criteria	Afgelastingscriteria; criteria om een operatie af te gelasten, nadat deze is ingezet; in de regel komen abort criteria erop neer dat niet langer een succesvolle uitvoering van de inzet is te verwachten, omdat de voorwaarden voor succes onvoldoende zijn ingevuld; de voorwaarden kunnen betrekking hebben op veranderingen in de beschikbaarheid van troepen, de uitrusting of de veiligheid, voorbereidings- of repetitietijd (rehearsal), de vijand, het weer, (te verwachten) verliezen tijdens de uitvoering of een combinatie van het bovenstaande
Abn	Airborne; parachuteerbaar
ABOT	Algemeen Beleid Opleiding en Training
AC	Aanvulcentrum. Forward Supply Centre. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen. Eventueel tijdelijk uit te brengen mobiele inrichting. Van hieruit worden gebruikende eenheden binnen de door hen gestelde eisen beleverd. Zie ook: GE, GP, POD, POE en VC.
AC-130 Spectre	Zwaarbewapend gevechtsvlieggtuig gebaseerd op de C-130 Hercules; enige gebruiker is de U.S. Air Force; ingezet voor close air support, onderschepping, luchtmissies, bomaanslagen en het verdedigen van manschappen. Bijnaam: "Spooky".
Acces	Toegang die door een inundatie voert, in de vorm van een hoog terreingedeelte, dijk, kade, land-, spoor- of waterweg
Accespost	Klein verdedigingswerk, aangelegd met als doel het doordringen van een aanvaller over het acces te beletten
Acclostdet	Acclimatimatiseringsondersteuningsdetachement
ACE	Allied Command Europe
ACE	Ammunition, Casualties and Equipment; statusrapport dat aan het hogere echelon wordt verzonden in de reorganisatiefase na vijandcontact.
ACIV	Afdeling Contra-Inlichtingen & Veiligheid vd MIVD
ACLANT	Allied Command Atlantic
ACOM	Algemeen Christelijke Organisatie van Militairen; militaire vakbond; maakt deel uit vh Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV); in het SOD vertegenwoordigd door de Christelijke Centrale van Overheids- en Onderwijspersoneel (CCOOP)
ACOS	Assistant Chief Of Staff.
ACOTA	Africa Contingency Operations Training and Assistance; vervolg vh Africa Crisis Response Initiative (ACRI) dat in 1997 werd opgestart door de VS.
ACP	Achterwaartse commandopost (Rear/Rearward). In de regel geloceerd in een non-permissive omgeving, omwille vd logistieke mogelijkheden (RSOM) bij voorkeur bij een (lucht)haven. Statisch.
ACT	Algemene Crisis Toestand. Common Crisis Situation. Algemene toestand die wordt geschetst om een tactische situatie te creëren. Zie ook: BCT.
ACT	Allied Command Transformation; vd NAVO
ACT	Assess; Communicate; Triage; voorheen PAMAN
Actief	De militair levert uit eigen beweging een bijdrage aan de uitvoering van de militaire opdracht.
Actor	Deelnemer. Zie ook: factor.
ACTORD	Activation Order
ACTREQ	Activation Request
ACTWARN	Activation Warning
ADAMS	Allied Deployment and Movement System.
ADC	Aide de Camp. Persoonlijke adjudant. Persoonlijke stafofficier die is belast met de persoonlijke ondersteuning (interne dienst) vd commandant.
ADD	Audit Dienst Defensie; voorheen DEFAC (Defensie Accountantsdienst).
Adm(in)	Administratie
ADMINCON	Administrative Control. Administratief onder bevel gesteld. Nader vast te stellen bevoegdheid over eenheden op het gebied van verzorging, zoals personeelsbeheer, personeelszorg, bevoorrading en diensten.
ADR	Accord Européen Relatif au Transport international des Marchandises Dangereus par Route.
ADZ	Afghan Development Zone; inktvlek; binnen een ADZ geniet de Afghaanse bevolking rust en veiligheid, waardoor de economie er tot bloei komt; safe haven vd Afghaanse oorlog.
AEBV Kodiak	Armoured Engineer Breaching Vehicle Kodiak. Pionierpanzer 3 Kodiak.
AED	Automatische Externe Defibrillator.
AF	Afschermingsfactor.
AFCENT	Allied Force Central Europe; geallieerde strijdkrachten Midden-Europa (Brunssum).
Afd	Afdeling.
Afdra	Afdeling rijdende artillerie.
Afdva	Afdeling veldartillerie.
AF	Aangewezen functionaris.
AFDOG	Afdeling Overige Goederen; onderdeel vh AGB; verzorgt de fysieke distributie van klasse II/IV-goederen met NSN muv KPU-goederen en met inbegrip van militaire kaarten; locaties in Lettele en Steenwijk.
AFG	Afghanistan.
Afhangpt	Afhangpunt. Locatie waar de uitrusting, die de beweeglijkheid belemmert, wordt afhangen en gecamoufleerd wordt achtergelaten (rugzak, at-wpns). Zie ook: dump.
Aflo	Aflossen; aflossing
AFMP	Algemene Federatie van Militair Personeel; militaire vakbond; maakt deel uit vd Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV); in het SOD vertegenwoordigd door de Algemene Centrale van Overheidspersoneel (ACOP)
AFNORTH	Allied Forces Northern Europe; geallieerde strijdkrachten Noord-Europa (Kolsas, Noorwegen)
AFOR	Albania Force; NAVO-missie in Albanië; vanaf 1999 ihkv operatie Allied Harbour
AFRICOM	U.S. Africa Command; Amerikaans commando voor het Afrikaanse continent
AFSIS	Advanced Fire Support Information System; softwareapplicatie op BMS voor grondgebonden vuursteun (artillerie en mortieren); hiermee worden doelopsporing, doelverwerking, vuurleiding, commandovoering en doelbestrijding met elkaar verbonden in de vuursteunketen; geautomatiseerd vuurleidingssysteem voor mortieren 81 en 120 mm én houwitser 155 mm; zie ook Gunzen
AFSOUTH	Allied Forces Southern Europe; geallieerde strijdkrachten Zuid-Europa (Napels, Italië)
Afst	Afstand
Afst	Afstoting
Afv	Afvoer
AFV	Armoured Fighting Vehicle
Afvalwater, grijs	Alle afvalwater dat geen zwart afvalwater is.
Afvalwater, zwart	Afvalwater uit toiletspoeling of medicijnverontreiniging.
Afwageb	Afwachtingsgebied
Afwgeb	Afwerpgebied; gebied waar door helikopter(s)/vliegtuig(en) voorraden ter bevoorrading van grondeenheden of parachutisten worden afgeworpen.
AGB	Algemeen Goederen Bedrijf; onderdeel vh LBB.
AGCDS	Aanwijzing Gereedstelling CDS; Aanschrijving Gereedstelling Commdant der Strijdkrachten. Bevat o.a. kaderstellende opdrachten, toewijzing van de vereiste middelen en geldende randvoorwaarden aan de Defensieonderdelen en Operationele Commando’s (OPCO’s) voor de dienstverlening met betrekking tot de gereedstelling en operationele inzet. Onderwerp van studie van M.J.C.M. Houben (Instituut Defensie Leergangen, 2010, 72 pagina's) in ‘De Aanschrijving Gereedstelling van de Commandant der Strijdkrachten (AGCDS): evaluatie vh sturingsdocument’; zie aanschrijving
AGDUS	Ausbildungsgerät Duellsimulator. Duitse variant van MILES.
AGL	Automatic Grenade Launcher 40mm
AGL	Above Ground Level. Synoniem: height. Hoogte boven het aard- of wateroppervlak; absolute of ware hoogte (wanneer de hoogtemeter op de grond is ingesteld op 0). Uitgedrukt in feet: 1 meter = 3,28 feet en 1 feet = 0,3048 meter. Zie ook: AMSL.
AH	Attack Helicopter
Ahw	Aanhangwagen
AI	Area of Interest; gebied van belangstelling; directe operationele omgeving waarin activiteiten plaatsvinden
AIB	Aanvullende Instructie Bekwaamheid
AIFV	Armoured Infantry Fighting Vehicle
AIH	Afdeling Individuele Hulpverlening
AIT	Automatische Identificatie Technologie. Zorgt ervoor dat materieel, door constante herkenning, niet in de logistieke keten verloren gaat. In de regel in combinatie met Tracking & Tracing.
AIV	Adviesraad Internationale Vraagstukken
AIV	Armoured Infantry Vehicle; pantservoertuig
AIVD	Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
AJP	Allied Joint Publication.
AK-47	Avtomat Kalashnikova model 1947; Kalasjnikov; Russisch kleinkaliberwapen, munitie 7.62x39mm
AKI	Assistent Klimtoren Instructeur
AKO	Algemene Kaderopleiding
ALADIN	Abbildende Luftgestützte Aufklärungsdrohne im Nächstbereich; mini-UAV
ALARA	As Low As Reasonably Achievable; één vd beginselen uit de stralingsbescherming
Alfa	Straling met zeer weinig doordringend vermogen
ALK	Autolaadkraan; kan worden uitgevoerd op de vrachtauto 165 kN 8 x 8 WLS
ALO	Air Liaison Officer.
ALO	Algemene Luitenantsopleiding. Militaire opleiding tot officier.
ALOO	Aanvraag Logistieke Ondersteuning Oefeningen
Al Qaida	Al Qaida en aan Al Qaida gelieerde netwerken, met een wederzijdse ideologische verbondenheid. Deze organisaties voeren en verheerlijken een gewelddadige strijd tegen vermeende vijanden vd islam (gewelddadige jihad; jihadisme), waarbij ter rechtvaardiging een beroep wordt gedaan op de islamitische rechtsleer en de Koran. Leider was tot zijn dood in 2011 Osama bin Laden.
ALT	Air Loading Table; helikopterbeladingstabel; voor verplaatsingen door de lucht samen te stellen; tabel waarop de verdeling van pax en externe of interne cargo over de beschikbare helikopters staat vermeld; de basis voor de ALT is de AMT; zie ook: helicopter handling instructor
AM	Aide-Mémoire; wordt indien nodig, zulks afhankelijk van de aard van de missie en de complexiteit van de voor de operatie geldende ROE, opgesteld door de CDS; bevat aanvullende informatie voor commandanten en biedt een handvat bij de uitleg van geweldsinstructies
AMA	Algemeen Militair Arts
AMA	Artillerie Manoeuvre Area
AMAR	Algemeen Militair Ambtenaren Reglement
AMB	Air Manoeuvre Brigade; Airmobile Brigade
AMCC	Allied Movement Coordination Centre; gevestigd in Bergen (Mons), België.
AMDTF	Air Missile Defence Taskforce.
AMedP-27	Medical Evaluation Manual.
AMET	Aero Medical Evacuation Team
AMF	ACE Mobile Forces (NAVO)
Amf	Amfibisch
Amfibische operatie	Operatie die wordt geïnitieerd door een eenheid van de zeestrijdkrachten, die militair vermogen vanuit zee deëmbarkeert (ontscheept) of vanaf het land embarkeert (inscheept) met behulp van onder andere Landing Platform Docks (LPD’s), landingsvaartuigen, onderzeeërs, vliegdekschepen e.d. Aan land kan de eenheid optreden in een operationele omgeving die varieert van permissive (tolerant) tot hostile (vijandig). Binnen de Nederlandse krijgsmacht is het Korps Mariniers gespecialiseerd in amfibische operaties.
AMIS	African Union Mission Sudan
AMISOM	African Union Mission Somalia.
AMO	Algemene Militaire Opleiding
AMOK	Anti-Militaristies Onderzoeks Kollektief.
AMOL	Algemene Militaire Opleiding Luchtmobiel
AMovP	Allied Movement Publication.
AMR	After Mission Report (debriefing)
AMR	Air Request Message
AMRAAM	Advanced Medium-Range Air-to-Air Missile; moderne air-to-air missile voor de middellange afstand; maakt met Patriot en Stinger deel uit vd luchtverdedigingscapaciteit vd Nederlandse krijgsmacht
AMSL	Above Main Sea Level. Synoniem: altitude. Hoogte zoals die wordt weergegeven ten opzichte van zeeniveau. Uitgedrukt in feet: 1 meter = 3,28 feet en 1 feet = 0,3048 meter. Zie ook: AGL.
AMT	Air Movement Table; luchtvervoerschema; brondocument dat aangeeft in welke volgorde, hoe laat en op welke wijze eenheden in de beschikbare transporthelikopters verplaatsen bij een inzet; zie ook: helicopter handling instructor
AMV	Algemeen Militair Verpleegkundige
ANA	Afghan National Army
ANFO	Ammonium Nitrate/Fuel Oil; ammoniumnitraat met benzine, kerosine of een andere brandstof; explosief.
ANP	Afghan National Police
Antmil	Antilliaanse militie
ANZAC	Australian and New Zealand Army Corps; voor de eerste maal ontplooid in de strijd in Gallipoli, Turkije, op 25 april 1915
AO	Area of Operations; operatiegebied
AOCC	Air Operations Coordination Centre.
AOCS (NM)	Air Operations Control Station (Nieuw Milligen).
AOL	Area of limitation. Gebied met beperkte troepen en bewapening, b.v. in een bufferzone (interpositie).
Aoo(i)	Adjudant onderofficier (instructeur)
AOO	Area of Operations
AOR	Area of Responsibility
AOR	Auxiliary Oiler Replenesher; bevoorradingsschip; schip dat, evenals een fregat of mijnenbestrijdingsvaartuig, kan dienst doen als schip van de wacht ihkv ICMS
AOT	Algemene Oorlogs Toestand; ACT
AP	Anti-Personeel
AP-mijn	Antipersoneelsmijn
APC	Armoured Personnel Carrier. Pantservoertuig bedoeld om infanteristen tot bij het gevecht te brengen.
Apl	Aanvullingsplaats; locatie waar goederen worden ontvangen, in beperkte hoeveelheden in voorraad worden gehouden en verstrekt
Apo	Apotheek, apotheker
APOD	Air Point of Debarkation
APOE	Air Point of Embarkation
APP	Allied Procedures Publication
Apt	Aanvangspunt
APZ	Adjudant personeelszaken
AR-10	Assault Rifle-10
Arbeidsplaats	Voorheen: functie. In een organisatieschema vastgelegde afbakening van taken en verantwoordelijkheden, door één functionaris te vervullen.
ARBO	Arbeidsomstandigheden
ARCC	ACE (Allied Command Europe) Rapid Reaction Corps
Art	Artillerie
AS	Algemene Steun; General Support. Steunrelatie. Algemene opdracht aan een eenheid voor het steunen van een organisatie. Komt in de regel overeen met volledige logistieke steun (bevo, gnk, hrst) aan een lager geëchelonneerde eenheid. Zie ook DS.
AS	Autorisatiestaat
AS-21	Onderhouds- en schoonmaakmiddelen
AS-32	Basis- of grijp(kast)voorraad (van Hrstpel en Matlogpel)
AS-80	Magazijnvoorraad; éénderde hiervan is in twee gelijke delen aanwezig bij 130 en 230 Clustercompagnie van het 100 en 200 B&T-bataljon
AS-84	Legeringsartikelen; toegewezen extra materiaal
ASAP	As Soon As Possible; zo snel mogelijk
ASCON	Automatic Switched Communications Network
ASCOPE	Ezelsbruggetje dat de civiele kenmerken tijdens een militaire operatie meeweegt:

	area	gebied
	structures	structuren
	capabilities	mogelijkheden
	organizations	organisaties
	people	mensen
	events	gebeurtenissen

	Onderkent i.h.k.v. IPB/IPE de verbindingen tussen de fysieke omgeving en de mensen om wie het werkelijk gaat.
ASG	Afghan Security Guard; beveiliging van de buitenring van de bases in Deh Rawod en Tarin Kowt in Uruzgan
ASIC	All Sources Intelligence Cell; All Source Information Cell; onderdeel van de sectie G2; inlichtingencel waar informatie uit verschillende bronnen wordt verzameld; bestaat uit militaire analisten en inlichtingenverwerkers die alle verkregen ruwe én geanalyseerde informatie met mogelijke inlichtingenwaarde ontvangen en verwerken; o.a. Geospatial analisten en Human Factor analisten; inlichtingenwaarde wordt evt. verrijkt met Open Source informatie (internet, kranten, radio, tv e.d.); voorheen onder 103 ISTAR-bataljon, nu onder JISTARC
ASK	Artillerie Schietkamp (Oldebroek)
Asl	Aansluiten(d); aansluiting
Aslpt	Aansluitingspunt
ASP	Autorisatie Staat Publicaties
ASR	Alternate Supply Route; deroutering van de MSR
Ass	Assistent
Assessment	Assessment. Beoordeling (op bekwaamheid, geschiktheid).
Assigned tasks	Opgedragen taken. Staan letterlijk in het bevel en de bijlagen vh bevel, niet zijnde de opdracht zelf. Zie ook: implied tasks.
Assignment	Opdracht.
Assumption	Aanname, hypothese, veronderstelling. Accepteren (voor waar erkennen) van een bewering, idee, mening, opvatting, stelling (die niet vaststaat). Citaat: “Assumption is the mother of all fuck-ups” (“Aanname is de moeder aller blunders”). Zie ook: fact.
AST	Advanced Search Team; onderdeel van een geniebataljon of -compagnie; beschikt over geavanceerde apparatuur, zoals grondradar en röntgenapparatuur; getraind voor het doorzoeken van bijzondere objecten en omgevingen, zoals mijnenvelden, riolen, schepen, tunnels, vliegtuigen en infrastructurele objecten
AST	Advanced Stinger Trainer; in gebruik genomen door Colua in 2008
AT	Adventurous Training; zie ook grensverleggende activiteiten (GVA)
AT	Anti-Tank
AT	Arrestatieteam
AT	Avondtenue
AT-4	Draagbaar anti-tankwapen kaliber 84 mm (terugstootloze vuurmond) voor de korte dracht; 84 mm terugstootloze vuurmond.
ATAF	Allied Tactical Air Force.
Atalanta	Militaire operatie onder commando vd Europese Unie die sinds 2008 wordt uitgevoerd onder coördinatie van het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) langs de kust van Somalië; bestaat uit het beschermen van voedseltransporten i.h.k.v. het World Food Programme, en andere humanitaire en kwetsbare schepen, alsmede het afschrikken van piraterij en gewapende overvallen op zee; niet te verwarren met Atlanta
ATB	Aanvraag Tot Behoeftevervulling.
ATC	Air Traffic Control(ler)
ATEV	Aanvraag Tot Extra Verstrekking.
ATF	Air Task Force
Athena	Ongeclassificeerd spreadsheetprogramma (Excel); wordt gebruikt als tool in het besluitvormingsproces; vervaardigd en beheerd door OTC Operatiën en C2SC; genoemd naar de Griekse godin Athena. Beslissingsondersteunend instrument.
ATK	Attack. Aanval.
Atlanta	Masterplan vh CLAS. Betreft de (bezuinigings)reorganisatie vh CLAS, die het directe gevolg is van de beleidsbrief die Minister van Defensie Hans Hillen op 08-04-2011 bekendmaakte; op een begroting van € 8 miljard moest € 1 miljard worden bezuinigd en zouden bijna 12.000 arbeidsplaatsen verdwijnen. Niet te verwarren met Atalanta.
ATLAS	STG ICT-infrastructuur vd MIVD
ATM	All Terrain March; verplaatsing in wedstrijdvorm over ± 20 km door diverse soorten terrein (KMS, Weert)
ATM	Air Tasking Message.
AT-mijn	Antitankmijn
ATO	Air Tasking Order.
Atropine	Medicatie in de vorm van een auto-injector die de gevolgen van een zenuwgas deels kan tenietdoen
ATS	Amfibisch Transportschip; LDP
ATT	At this time; op dit moment
Attitude	Het geheel van opvattingen, gevoelens, geneigdheid, bereidheid of gedrevenheid tot handelen ten opzichte van iets of iemand.
Attritie	Slijten; slijtage. Vemorzeling vd tegenstander; verpletteren vd opponent. Doel van attritie is het behalen vd overwinning door met superieure vuurkracht vijandelijke middelen cumulatief te vernietigen.
ATW	Aanvraag toestemming weggebruik; moet worden aangevraagd bij verplaatsingen in colonneverband, verplaatsingen die niet in colonneverband plaatsvinden maar wel met tien of meer voertuigen, verplaatsingen van buitenprofiel voertuigen en vervoer van gevaarlijke stoffen.
AUSSAS	Australian Special Air Service
Autorisatie	Formele toestemming
Autoriteit	Mate waarin een commandant vrij is om te handelen, en daarmee de reikwijdte van zijn macht en de bronnen die hij beschikbaar heeft, voor het handelen naar zijn wens. Onderscheid tussen:

	Formele autoriteit	Macht om te handelen is toegewezen door een hogere commandant of een
		orgaan buiten de krijgsmacht, in de regel de overheid.
	Persoonlijke autoriteit	Mate waarin gelijken en ondergeschikten informeel autoriteit aan een individu geven, vaak op basis van reputatie. ervaring en persoonlijkheid.
AUW	All Up Weight; totaalgewicht helikopter plus alle pax en cargo
A-verzameling	Verzameling militair-historisch erfgoed vd wapens artillerie, cavalerie, genie en infanterie
Av	Aanval.
AV-mijn	Anti Vehicle-mijn
AVDD	Audiovisuele Dienst Defensie (Amsterdam).
Avdl	Aanvalsdoel.
AVIB	Artikel Veiligheids Informatie Blad
AVNM	Algemene Vereniging Nederlandse Militairen; vakbond voor dienstplichtigen, opgericht in 1972 en ter ziele gegaan in 1996
AVO	Aanvraag Voeding bij Oefeningen.
AVO	Air Vehicle Operator. Bedienaar/vlieger van een onbemand vliegtuig.
AVT	Algemene verdedigingstaak
AWACS	Airborne Warning and Control System.
Awareness	Bewustzijn
AWOL	Absent without leave; afwezig zonder verlof; ongeoorloofd afwezig (OA)
B	Terug naar Boven
B&T	Bevoorrading & Transport
BA	Bataljonsadjudant
BA	Beveiligingsautoriteit. Beveiligingsambtenaar voor het Ministerie van Defensie. De BA vervult de rol van Defensie Toezichthouder Beveiliging, ontwikkelt en geeft invulling aan integraal beveilingsbeleid, draagt dit over binnen Defensie en ziet toe op de uitvoering hiervan. Daarnaast is de BA voor Defensie het aanspreekpunt voor externe nationale en internationale instanties op het gebied van integrale beveiliging.
BAA	Beobachtungs und Aufklärungs Ausstattung; speciale waarnemingsuitrusting van de Fennek; bevindt zich organiek onder pantser in het voertuig; kan elektrisch worden geëleveerd tot 1½ meter boven pantser of uitgestegen op driepootstatief worden geplaatst; hiermee kunnen doelen op grote afstand worden opgespoord en verwerkt.
BABT	Behind Armor Blunt Trauma. Stomp trauma achter lichaamsbepantsering. De kinetische energie van een projectiel wordt via het scherfwerend vest overgedragen op het lichaam.
Backbencher	Iemand die aanzit bij een bespreking of vergadering om een ander van advies te dienen, maar geen verantwoordelijkheid draagt en geen beslissingsbevoegdheid heeft.
Backbrief	Terugkoppeling (aan de commandant); onderverdeeld in Initial, Additional en Final Commander’s Back Brief. Commandant kan zo veelbackbriefs plannen als hij wenst. Zie ook ICBB en FCBB en OATDOEM.
Backfill	Vullen van arbeidsplaatsen in Nederland door m.n. reservisten, die vrijkomen wanneer beroepsmilitairen worden uitgezonden of op een andere manier een functie waarnemen; zie ook Frontfill
Ballistische raket	Raket die een suborbitale, ballistische baan volgt om een explosieve lading naar een tevoren bepaald doel te brengen; naast de fase vd raketaandrijving, wordt de vlucht voornamelijk bepaald door de wetten van de astrodynamica en ballistiek
BAOL	Beleidskader Aansturing Operationele Logistiek
BAOR	British Army Of the Rhine
BAP	Bridge Adapter Pallet; flatrack op de vrachtauto 165 kN 8 x 8 WLS voor het vervoer van brugdelen van genie-eenheden; opvolger van de YGZ 2300; 48 stuks ingestroomd bij KL
BAPSC	British Association of Private Security Companies
BARD	Burger Ambtenarenreglement Defensie.
Barrett .50	Antimaterieelgeweer .50
Barrier area	Aangegeven gebied aan eigen zijde waar hindernissen mogen worden gelegd om toegang tot dat gebied te voorkomen.
BARV	Beach Armoured Recovery Vehicle; voertuig op onderstel Leopard-1 van Korps Mariniers geschikt om tijdens amfibische operaties gestrande of vastgelopen voertuigen vlot te trekken
BAS	Boven Autorisatie Sterkte; zie ook BAS-code
BaseCo	Base Command(o).
Bat	Bataljon
Bataljon	Grootte varieert, 500 tot 800 militairen. Gevechts- of gevechts(verzorgings)steuneenheid. Bestaat in de regel uit vier compagnieën. Uitzondering zijn bijvoorbeeld de bataljons vh OOCL: zo telt 400 Gnkbat (2012) 1.050 verdeeld over negen compagnieën. Commandant in de regel een (luitenant-) kolonel. Grootteteken: I I.
Batconet	Bataljonscommandonet
BATLS	Battlefield Advanced Trauma Life Support; kennis en vaardigheden op het gebied van spoedeisende traumatologische zorg aan (groepen) militaire slachtoffers in nood- en rampomstandigheden
Batonneren	Een mes met een stuk hout door een ander stuk hout slaan
Batterij	Aantal stukken geschut van gelijk type, samengevoegd in één organisatie en onderling vuurverband; vroeger ook genaamd "beukerij"
Battlefield tour	Führerreise; reisje naar een krijgshistorische site dat beoogt te verduidelijken waarom eenheden en individuele militairen toentertijd op die wijze optraden; middel bij opleiden en trainen
Battle group	Bataljonstaakgroep.
Battle rhythm	Het volgens een vast tijdschema (laten) plaatsvinden. Geldt o.a. besluitvoorbereidende of –vormende stafvergaderingen, maar ook de werking van dienstploegen en shifts.
Batvzgnet	Bataljonsverzorgingsnet
BB	Bescherming Burgerbevolking; civiele verdedigingsorganisatie die van 1952 tot 1985 (Koude Oorlog) een rol speelde bij het verlenen van steun aan de bevolking onder bijzonder omstandigheden, zoals bij de gevolgen van oorlogshandelingen en rampen; raakvlak met KMC
BBE	Bijzondere Bijstands Eenheid
BBIED	Body-Borne Improvised Explosive Device; IED om een zelfmoordaanslag mee te plegen
Bbr	Baileybrug.
BBR	Bericht Beschouwing en Raad.
BBS	Bedrijfs Besturings Systeem.
BBT	Beroepsmilitair voor Bepaalde Tijd; militair met een contract voor een tevoren vastgestelde periode, vaak 2½ jaar; tot de leeftijd van 26 jaar kon een contract worden aangegaan; na het uitdienen van het initiële contract bestond de mogelijkheid om de contractduur te verlengen; het onderscheid tussen BOT en BBT is afgeschaft m.i.v. de invoering van het FPS
BC	Bataljonscommandant
BCP	Border Crossing Point
BCT	Bijzondere Crisis Toestand. Specific Crisis Situation. Bijzondere informatie die geldt voor een bepaalde tactische situatie. Zie ook: ACT.
Bd	Buiten dienst; militair die met functioneel leeftijdsontslag is
BDA	Battle Damage Assessment. Registratie vd gevechtsschade tijdens of na een militaire operatie, zoals beschadigde bruggen, commandoposten en militaire voertuigen, gewonde en gedode burgers en militairen en vluchtelingen.
Bde	Brigade (UK)
Bdfv	Bedrijfsvoering
BDM	Brandstofdistributiemiddel; DAF YF-4442
BDR	Battle Damage Repair. Bijzondere vorm van correctief onderhoud, waarbij in een operationele omgeving, op geïmproviseerde wijze essentiële herstelreparaties snel plaatsvinden om beschadigd of onbruikbaar materieel – gedeeltelijk en/of tijdelijk – weer inzetbaar te maken.
BDU	Battle Dress Uniform
BEF	British Expeditionary Force; Britse strijdmacht die in WO I naar het Western Front werd gestuurd
Beïnvloeden	Competentie die bestaat uit de deelcompetenties besturen, beheersen en controleren.
BEKAP	Beschrijvings Kaart Artillerie Punt; artilleriepunt dat voor militaire doeleinden is vastgelegd
Belt of instability	Letterlijk: keten van instabiliteit; gordel van chaotische en fragiele staten (failed states), die voor de wereld- en/of regionale vrede een bedreiging of gevaar zijn; in de regel bezitten deze staten (veel) schaarse grondstoffen en groeit de bevolking er spectaculair; voorbeelden van dergelijke landen zijn Afghanistan, Birma, Democratische Republiek Congo, Ethiopië, Haïti, Irak, Jemen, Noord-Korea, Pakistan, Somalië en Soedan.
Bereden wapens	Wapens, of onderdelen daarvan, die vóór 1940 hun hoofdtaak voornamelijk te paard hebben uitgevoerd: cavalerie, Korps Rijdende Artillerie, Korps Veldartillerie en Koninklijke Marechaussee.
Bergen	Grote rugzak met een capaciteit van meer dan 50 liter, m.n. in gebruik bij de Britse landmacht
BES-eilanden	Bonaire, Sint Eustatius en Saba
Besch	Beschieting
Bescherming	Functie van militair optreden. Force protection. Bestaat uit – in toenemende intensiteit – beveiligen, bewaken en patrouilleren. Zie ook: force protection.
Beschikbaar	Als een persoon of materieel aanwezig is bij en organiek toebehoort aan een eenheid. Kwantitatief element. Zie ook: geschikt.
Besluitvorming	Voorbereiding vh tactisch optreden.
Besluitvormingscyclus	Decision cycle. Continu proces van observatie, oriëntatie, besluitvorming en actie (OODA-loop). De snelheid waarmee het proces wordt doorlopen – in elk geval: sneller dan de opponent – is in veel gevallen van doorslaggevend belang voor het bereiken van succes.
Besluitvormingsproces	Bestaat uit de stappen:

	1. analyse vd opdracht
	2. richtlijnen vd commandant
	3. ontwikkelen eigen mogelijkheden
	4. eventueel beperken van eigen/vijandelijke mogelijkheden
	5. analyse eigen mogelijkheden
	6. besluit

Besm	Besmetting; neerslaan, opgenomen of gebonden worden van chemische, biologische, radiologische of nucleaire middelen op of door infrastructuur, materieel, personeel of terrein
Besmettend, grond-	In de lucht tot detonatie overgegaan, waardoor besmettelijke vloeistof op het maaiveld neerdruppelt.
Besmettend, lucht-	Op het maaiveld tot detonatie overgegaan, waardoor aerosol of damo vrijkomen.
Best	Bestuurder
Bestrgeb	Bestrijdingsgebied; engagement area
Best value for money	(Verkrijgen vd) beste prijs-kwaliteitverhouding.
Bèta	Straling met weinig doordringend vermogen
BETER	Biologische effecten van traumatische ervaringen,
	behandeling en herstel.
Bev	Beveiligen; beveiliging
Beveiligingslijn	Lijn waarin beveiligende elementen worden uitgebracht ter beveiliging van een eenheid of object; de lijn ligt op een zodanige plaats dat ed vijand wordt gedwongen het gevecht aan te gaan
Bevel	Aanschrijving; opdracht; order. Is in elk geval opgebouwd uit de samenhangende elementen missie, taken en opdracht. Onafhankelijk van de bevelsstructuur zal een commandant of eenheid altijd deze drie elementen moeten ontvangen wil hij in staat zijn leiding te geven aan de eigen operatie. Zie ook missie.
Bevelsbevoegdheid	Bevelsrelatie. Aan een commandant gegeven bevoegdheid om opdrachten en aanwijzingen te geven aan toegewezen eenheden. Geeft de formele relatie van een onderbevelstelling en tot een onderbevelgestelde aan. Elke bevelsrelatie begrenst de specifieke bevoegdheden van een commandant. Voorbeelden zijn Full Command, Operational Command en Tactical Command.
Bevelsrelatie	Bevelsbevoegdheid.
Bevelvoering	Bevel geven, uitvoering (laten) geven aan het bevel en het leiding geven aan de uitvoering vh tactisch optreden. In bredere zin: proces waarmee de commandant de activiteiten vd aan hem toegewezen en steunende troepen organiseert, dirigeert en coördineert; hierin wordt hij geassisteerd door zijn staf. Een vd elementen van commandovoering, samen met besluitvorming en leidinggeven. Bestaat uit het geven van opdrachten en bevelen vóór (voorbereiding) en tijdens de uitvoering van de opdracht. Dirigeren, controleren en bijsturen. Actuele informatievoorziening is van essentieel belang.
Bevo	Bevoorrading; ontvangen, in voorraad houden, distribueren en ter beschikking stellen van goederen
Bevoegdheid	Recht tot het autoriseren of laten uitvoeren van bepaalde handelingen. Bevoegdheid, berustend op wetgeving en richtlijnen, kan worden gemandateerd aan functionarissen lager in de hiërarchie, i.t.t. verantwoordelijkheid.
Bevoorrading	Proces gericht op het leveren van de juiste goederen (juiste artikel, aantal en condities, waarbij de verpakking een belangrijke rol speelt) aan de juiste gebruikende eenheid op de juiste plaats en op het juiste moment en het terugnemen van retourgoederen (afval, overtollige goederen, te herstellen defecte goederen, buit, verpakkingsmateriaal en lastdragers zoals containers en flatracks).
Bew	Bewaken; bewaking
Bewdet	Bewakingsdetachement.
BF	Beveiligingsfunctionaris.
BFBKL	Beleidsregel Functietoewijzing en Bevordering Koninklijke Landmacht
BFG	British Forces in Germany
BFI	Bulk Fuel Installation; ± 180.000 liter.
BG	Battle Group
Bgen	Brigadegeneraal
BGGZ	Bedrijfsgroep Gezondheidszorg
BGHW	Buitengewoon geoefend handgranaatwerpen
Bgr	Burger
BGT	Basis Gevechts Techniek. Gestandaardiseerde wijze van optreden, m.n. door een groep of peloton.
BHP	Bataljonshulppost
BHT	Basis Helikopter Training
BHV'er	Bedrijfshulpverlener. Werknemer die is opgeleid om in geval van nood overige werknemers en bezoekers in veiligheid te brengen. Door de bevoegde autoriteit op grond vd Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) met bedrijfshulpverlening belaste militair en burgerlijk Defensieambtenaar. Artikel 15 vd Arbowet omschrijft de taken vd BHV'er.
BICES	Battlefield Information, Collection and Exploitation
	Systems; samenvoegen van gegevens uit diverse NAVO-bronnen om verkregen inlichtingen ter beschikking te stellen aan de deelnemende legerkorpsen
BICKL	Banen Informatie Centrum KL; tegenwoordig banenwinkel
BIDKL	Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht
BIG	Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg; wet die o.a. van toepassing is op AMV
Big Five	Model van vijf persoonlijkheidskenmerken: emotioneel stabiel (mate van enthousiast, kalm en zelfverzekerd versus depressief, nerveus en onzeker); extravert (mate van assertief, praatgraag en sociaal); inschikkelijk (mate van coöperatief, goed van vertrouwen en opgeruimd); open voor ervaringen (mate van artistiek, fantasierijk en intellectueel) en plichtsgetrouw (mate van betrouwbaar, verantwoordelijk en volhardend)
BIMS	Bureau Internationale Militaire Sport.
Bingham tent	Grote, koepelvormige tent, gefabriceerd door gelijknamige producent.
BIU	Bureau Individuele Uitzendingen.
BIUPAMA	Basiscursus Infectieziekten en Uitheemse Pathologie voor de AMA.
BiZa	Binnenlandse Zaken.
Black hole	Letterlijk: "zwart gat". Procedure die wordt opgestart direct na het afkondigen van een alarmeringsplan, waarna het personeel verboden is om gebruik te maken van (privé) verbindingsmiddelen.
Blauw	Tactische kleur om onderscheid te maken tussen (eenheden, installaties en uitrustingen van) partijen. Eigen troepen. Friend. Zie ook: geel, groen en rood.
BLJ	Bataljon Limburgse Jagers; operationeel in 42 Painfbat (Oirschot).
Blocking position	Positie innemen en de vijand opvangen.
BLS	Bevelhebber der Landstrijdkrachten.
Blue	Vriendelijke troepen
BMB	Bijzondere Medische Beoordelingen; Defensieorganisatie met expertise op arbeidsdeskundig, psychologisch, verzekeringsgeneeskundig en forensisch sociaal psychiatrisch gebied
BMD	Bedrijfs Maatschappelijke Dienst; voorheen Maatschappelijke Dienst Defensie
BMD	Besluit Medezeggenschap Defensie
BMDTF	(1) NLD Ballistic Missile Defence Task Force. Nederlandse Patriot-eenheid die in 2013 in Turkije opereerde. Twee Patriot-batterijen zijn geplaatst op de Turks-Amerikaanse luchtmachtbasis Incirlik Air Base, oostelijk vd stad Adana.
BME	Basis Medische Eenheid; hulppost (role-1) bij Koninklijke Marine of Korps Mariniers
BMNT	Beginning Morning Nautical Twilight; Begin Nautische Morgen Schemering (BNMS); zie nautische avondschemering
BMP	Bronevaja Masjina Pechoty; pantserrupsvoertuig van Russische makelij
BMR	Bof, Mazelen, Rodehond
BMS	Battlefield Management System; systeem dat bestaat uit verschillende hardware (computers), software (AFSIS, OSIRIS) en communicatiemiddelen (fastnetradio, FM9000); informatiesysteem ter ondersteuning vd commandovoering en het volgen vh gevecht bij staven op bataljonsniveau en lager
BMW	Bedrijfsmaatschappelijk Werk; voorheen MDD
Bn	Bataljon (UK)
BND	Bundesnachrichtendienst (Duitsland)
BNMO	Bond van Nederlandse Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers
BNP	Bedrijfsnoodplan.
BNMS	Begin Nautische Morgen Schemering. Tijdstip dat het licht begint te worden.
BOB	Beeld-, oordeels- en besluitvorming. Generiek proces van besluitvorming.
Bocage	Wallenlandschap. Dichtbegroeid, door de mens gecreëerd coulisselandschap op het dunbevolkte Normandische platteland; bestaat uit bossen, velden en weilanden, doorsneden en omzoomd door legio hagen op brede aarden wallen, waar verzonken wegen tussendoor lopen; terrein bood de Duitse verdedigers veel dekking, waardoor het een sleutelrol vervulde in de eerste twee maanden na de geallieerde invasie (D-Day)
BOCO	Begeleidings Organisatie Civiele Opleidingen
BOI	Beheer, Onderhoud en Inspectie
BOIS 3D-ARTS	Beslissings Ondersteunend Informatie Systeem Defense, Diplomacy & Development-Analysis, Reporting, Topics & Scenarios; leidt tot snelle opbouw van SA en SU bij uit te zenden militairen en burgers. Behoort tot het domein inlichtingen.
Bomvrij	Door metselwerk, beton of grondlaag bestand zijn van een verdedigingswerk tegen vernieling door bommen; is relatief en afhankelijk van het vermogen van
	de bewapening in een bepaalde periode; ook gebruikt om aan te geven dat personeel zijn baret kan afzetten omdat het zich in een afgesloten ruimte bevindt
BO(O)	Beslissings Ondersteunend Oleaat. Resultante zijn beslispunten, gerelateerd aan geografische locaties, waarin de resultaten van verkenningen en factoren zoals terrein en weer worden meegenomen.
Boots on the ground	Troepen op de grond; landstrijdkrachten
BOS	Brandstoffen, Oliën, Smeermiddelen
BOSCO	Brandstoffen, Oliën, Smeermiddelen, Chemicaliën, Onderhoudsmiddelen
BOSS	Bond van Oud-Stoottroepers en Stoottroepers
BOT	Beroepsmilitair voor Onbepaalde Tijd; militair die, in principe, zijn gehele loopbaan aflegde binnen de Koninklijke Landmacht; het onderscheid tussen BOT en BBT is afgeschaft m.i.v. de invoering van het FPS
BOT	Bijzondere Oorlogs Toestand; BCT
BOT	Bataljonsoefenterrein; terrein voor manoeuvre-eenheden, ± 3.000 ha.
BOTA	Bataljonsorder van tijdelijke aard; zie ook POTA, COTA en BROTA
Bp	Beslispunt, mijlpaal. Zie verder: decisive point (DP).
BP	Bezugspunkt
BP	Battle Position; verdedigende opstelling die is georiënteerd op een waarschijnlijke vijandelijke naderingsweg.
BPB-procedure	Beleids-, plannings- en begrotingsprocedure. Cyclus van strategisch management Defensieie die leidt tot beleidsvisie, Defensieplan of begroting. Geeft antwoord op de vragen "Wat wil Defensie bereiken?" (beleid maken), "Wat gaat Defensie daarvoor doen?" (plannen) en "Wat mag dat kosten?" (begroten).
BPT	Be prepared to. Bereid zijn om.
BPV	Beroepspraktijkvorming; Loopbaanlint; MBO-2 en -3 opleidingen die deels op een ROC en deels bij een operationele eenheid worden gevolgd
BPV Grop-pel	Beroepspraktijkvorming grondoptreden-peloton; 7 pelotons vd 7 infanteriebataljons (11, 12 en 13 Infbat Lumbl en 17, 42, 44 en 45 Painfbat) die een bijdrage leveren aan het militaire deel vd aan de ROCa gegeven opleiding VeVa door het ondersteunen vd ROCa met militaire instructeurs, het verzorgen vd BPV voor de deelnemers met de uitstroomrichting Grop en het ondersteunen vd proeven van bekwaamheid voor veiligheid en Grop. Pels ressorteren onder de Scholen Noord, Luchtmobiel en Zuid.
Br	Brug.
BRA	Barrier Restricted Area; gebied met hindernisbeperkingen, m.a.w. waarin géén hindernissen mogen worden gelegd; hierin mag dus niet worden gezorgd voor (contra-)mobiliteit
Brand	Vuur dat een directe bedreiging vormt voor mens, have en goed.
BRAVIN	Brandstof Voorzienings Installatie
Bravo	Terrorist, bekend of vermeend
BRD	Brigade Recce Detachment van 11 Luchtmobiele Brigade Air Assault
BRDM	Boyevaya Razvedyvatelnaya Dozornaya Mashina
	literally; Russisch pantserwielvoertuig t.b.v. patrouilles en verkenningen
Brdwpn	Boordwapen
Breachen	1. Aanwenden van alle beschikbare middelen om een doorbraak te forceren in een vijandelijke fortificatie, hindernis, mijnenveld of andersoortige verdediging.

	2. Binnendringen van ruimten met behulp van springstoffen teneinde openingen te forceren.
Brhfd	Bruggenhoofd
BRIC-landen	Brazilië, Rusland, India en China; landen die zich zeer snel economisch ontwikkelen
Brig	Brigade
Brigade	Grootte varieert, 2.500 tot 3.500 militairen. Zelfstandige gevechtseenheid of eenheid van brigadegrootte die elementen van gevechts(verzorgings)steun bevat (OOCL). Generieke gevechtsbrigade heeft voldoende gevechts(verzorgings)steuneenheden om enige tijd zelfstandig te opereren. Commandant in de regel een brigadegeneraal. Grootteteken: X.
BRIOP	Bureau Registratie en Inlichtingen Ontslagen Personeel; tegenwoordig Semi-Statische Archiefdiensten (SSA); beschikt over de archieven van overleden militairen die na 1900 zijn geboren; gevestigd in Kerkrade
BROTA	Brigadeorder van tijdelijke aard; zie ook POTA, COTA en BOTA
Brown out	Stof opgeblazen door een landende of opstijgende helikopter
Bs	Boordschutter
BS	Bestuursstaf.
Bsb	Besluitvormende stafbespreking. Zie ook RSB. Zie verder OBP.
BSB	Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (van de Koninklijke Marechaussee).
Bsm	Beveiligende strijdmacht; covering force
Bt	Batterij
BTG	Batalion Task Group
BTM	Brandstoftransportmiddel; DAF YTV-2300
BTR(-60)	Pantserwielvoertuig van Russische makelij.
Buddy	Groepslid dat voor een medegroepslid zorgt, steun of dekking geeft, een vertrouwensband schept en zich verantwoordelijk voelt voor zijn mede groepslid.
BUFF	Big Ugly Fat Fucker; bijnaam vd Boeing B-52 Stratofortress; sinds 1952 in dienst vd U.S. Air Force; blijft tot minimaal 2040 in dienst
Bump plan	Ruimte gereserveerd in andere voertuigen voor lading en/of personeel
Bupapo	Burgerpaspoort
BUPO	Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten; ook afgekort als ICCPR (International Convenant on Civil and Political Rights)
BuZa	Buitenlandse Zaken (Ministerie van)
BV	Buitengewoon Verlof
BVE	Brigadeverkenningseskadron
BVR	Beyond visual range; buiten gezichtsbereik; op lange-afstand (m.b.t. luchtverdediging en gevechtsvliegtuigen)
BVT	Beoordeling van toestand
BWI	Bad- en Wasinstallatie; peloton dat deel uitmaakt van 240 Dncie, onderdeel van 200 B&T-bataljon.
Bwst	Bouwsteen
C	Terug naar Boven
C	Combined; General Staff System-indeling voor een hoofdkwartier dat/staf die door meerdere nationaliteiten wordt gerund; zie secties
C-130	C-130 Hercules tactisch militair transportvliegtuig; van fabrikant Lockheed Martin
C-17	C-17 Globemaster III; strategisch militair transportvliegtuig voor grote en zware vrachten van fabrikant Boeing
C2	Command and Control; commandovoering en de daarbij benodigde informatievoorziening en communicatie.
C2SC	Command & Control Support Center; gevestigd op de Bernhardkazerne in Amersfoort
C2OST	Command & Control Ondersteuningselementen
C2SC	Command and Control Support Centre
C2W	Command and Control Warfare
C3I	Command, Control, Communications and Intelligence
C4	Composition 4; type uiterst brisant kneedbaar explosief, vooral gebruikt voor militaire demolitietoepassingen
C4I	Command, Control, Communication, Computers & Information(systems); militair-operationele informatievoorzieningstaken.
C4I3RS	Command and Control, Communications, Computers, Information, Intelligence, Infrastructure, Reconnaissance and Surveillance.
C4ISR	Command & Control, Communications, Computers & Information and Intelligence, Surveillance & Reconnaissance.
C7(A1)	Diemaco-geweer 5.56 mm x 45 mm NATO dat kan worden voorzien van een granaatwerper
C8(A1)	Karabijnversie Diemaco-geweer 5.56 mm x 45 mm NATO met inschuifbare kolf dat kan worden voorzien van zowel geluidsdemper als granaatwerper
C/S	Callsign; roepnaam. Op de radio gebruikt om eenheden, subeenheden en bepaalde individuen aan te duiden.
CA	Compagniesadjudant; hoogst gegradueerde adjudant binnen een compagnie.
CA	Coordinating Authority. Bevoegdheid om namens de hogere commandant (1UP) over vastgelegde activiteiten overleg te voeren. Houdt niet in dat overeenstemming kan worden afgedwongen; bij een verschil van mening zal het hogere niveau worden geïnformeerd.
CA	Comprehensive Approach
CA	Concentration Area; concentratiegebied; Committal Area (airmanoeuvre optreden).
CA	Committal Area (airmanoeuvre optreden); Concentration Area; concentratiegebied. Locatie in het operatietoneel, tussen Staging Area (doorgangsgebied) en Assembly Area (verzamelgebied), waar na een strategische verplaatsing de nationale verantwoordelijkheid eindigt en wordt overgedragen.
CAB	Combat Action Badge
CAC	Conduct After Capture; cursus in het omgaan met en overleven van vijandelijke gevangenschap en gijzelingen; opvolger vd klassieke ondervraagoefeningen en lessen weerstand bieden tegen ondervragers.
Cache	Verborgen locatie van voorraden of wapens.
CAD	Concealed Approach and Departure; gevrijwaard van vlakbaanvuur (b.v. landing point); zie ook security
CaDi	CantineDienst
CAFT	Commissie van Advies inzake Functietoewijzing
CAID	Centrale Adviseur Integriteit Defensie
CALFEX	Combined Arms Live Fire Exercise
Calhosp	Calamiteitenhospitaal
CALL	Center for Army Lessons Learned
CALL	Ezelsbruggetje, afgeleid van het Amerikaanse Center for Army Lessons Learned, voor de toevoeging van de aanbevelende en concluderende elementen aan
	een evaluatief artikel, AAR of FIR: Conclusies, Aanbevelingen, Lessons Learned
Callsign	Roepnaam.
Cam	Camouflage
CAM	Chemical Agent Monitor; apparaat waarmee de aanwezigheid van concentraties van dampen van blaartrekkende en zenuwblokkerende strijdmiddelen kunnen worden gedetecteerd
Camp Marmal	Compound waar o.a. Nederlandse militairen verbleven in Mazar-e-Sharif, Afghanistan
Camp Warehouse	Compound waar o.a. Nederlandse militairen verbleven in Kabul, Afghanistan
Camp Windmill	Compound waar o.a. Nederlandse militairen verbleven in Kunduz-stad, Kunduz, Afghanistan
Canopy	Dak van cockpit
CaO	Calciumoxide; ongebluste kalk uit MRE
CAOC	Combined Air Operations Center.
Capability	Kwaliteiten: mogelijkheid om activiteiten te genereren met kwantiteit, i.c. mensen met compententies. Zie ook: capacity.
Capacity	Kwantiteiten: volume, omvang, i.c. (personele en materiële) middelen. Zie ook : capability.
CAREN	Computer Assisted Rehabilitation Environment; virtual reality-revalidatietrainer op het MRC in Doorn, met een meerwaarde boven conventionele therapieën.
CAS	Close Air Support; actie vanuit de lucht tegen vijandelijke doelen die zich gevaarlijk dicht bij eigen troepen bevinden en waarvoor naar aanleiding van uitgebracht verplaatsing en/of vuur van de vijand geïntegreerde luchtsteunmissies vereist zijn; nabije luchtsteun op aanvraag van en ten voordele van grondtroepen
CASEVAC	Casualty Evacuation
CAT	Combat Application Tourniquet (NSN 6515-01-521-7976)
CAT	Combined Arms Team; peloton+; peloton aangevuld met enablers; Smallest Unit of Action; Smallest Unit of Arms (SUA).
Cat A	Zeer ernstig gewond; very seriously injured; dusdanig gewond dat leven of ledematen ernstig worden bedreigd.
Cat B	Ernstig gewond; seriously injured; dusdanig gewond dat er reden is voor zorg, maar er leven of ledematen worden niet bedreigd.
Cat C	Lichtgewond; slightly injured; niet levens- of ledemaatbedreigende gewond.
CATK	Counter-Attack. Tegenaanval.
Cav	Cavalerie
Cax	Casualties; slachtoffers; doden en gewonden
Caveat	Nationaal politiek voorbehoud. Verschijnsel in combined militair optreden dat landen gebruik maken vh recht om voorbehouden te hanteren of beperkingen te stellen aan de inzet van het door hen geleverde personeel en/of materieel.
CAVV	Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken. Onafhankelijk adviesorgaan dat de regering en de Eerste en Tweede Kamer adviseert over vraagstukken van internationaal recht. Ingesteld op 12 maart 1998 met de Wet op de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken.
CAX	Computer Assisted Exercise
CB	Confirmation Brief. Ter afsluiting vd bevelsuitgifte vertellen ondercommandanten de C in eigen woorden, in dialoogvorm, de zojuist ontvangen opdracht(en) en hun rol in het grotere plan. De C controleert hiermee, b.v. aan de hand van controlevragen, of de ontvangen opdracht is begrepen. De ondercommandant vraagt: wat zijn rol is in het grotere plan, wat de C van de te bereiken effecten verwacht en welke situatie hij voor de hogere C (1UP, 2UP) dient te bereiken?
CBO	Cursus Bijscholing Onderofficieren, m.n. voor ervaren sergeant-majoors en adjudanten die, 10 jaar of meer na de SV, bijgeschoold willen worden in de laatste relevante ontwikkelingen.
CBO	Car Blocking Operation; offensieve actie waarbij een Tango die zich verplaatst in een auto door onderscheppend, op normale wijze uitstijgend helipersoneel wordt opgepakt; één of twee helikopters landen hierdie in front en in de rug van het voertuig; vgl. Heli Vehicle Intercept (fastroping dzv KCT)
CBOPS	Crisisbeheersingsoperaties.
CBRNe	Chemisch, Biologisch, Radiologisch, Nucleair en (zelfgemaakte) explosieven. Chemical, biological, radiological or nuclear weapons and (self-made) explosives.
CBRN-Threat Levels	Nil	Nihil
	Very low	Zeer laag
	Low	Laag
	Medium	Matig
	High	Hoog
	Very high	Zeer hoog
	Actual	Actueel
CBRN-Verdedigingscompagnie	101 CBRN-Verdcie (11 Pagnbat, 43 Mechbrig, Wezep) en 414 CBRN-Verdcie (41 Pagnbat, 13 Mechbrig, Oirschot). Elke cie bevat 3 x CBRN-ontsmpel à 2 groepen van elk 12 man en een DIM-pel, uitgerust met 3 x Fuchs-Nucleair-Chemisch (N/C) verkvtg.
CBT	Combat Battle Train; gevechtstrein
CC	Compagniescommandant
CC	Convoy Commander
CCA	Close Combat Attack; luchtsteun in noodsituaties
CCA	Contamination Control Area; gewondenontsmettingsstation (GOS). Locatie waar, onder CBRN-omstandigheden, ontsmetting plaatsvindt van personeel en materieel, inbegrepen gewonden en zieken. Hier worden procedures toegepast om personele chemische besmetting te verminderen ter verbetering van de gezondheidstoestand van patiënten. Bestaat uit LHA, VHA en TFA. Zie ook: COLPRO.
CCI	Crypto Controlled Items; beveiligd telecommunicatie- of informatiemateriaal of bijbehorend cryptografische component met een functie in het kader van verbindingsveiligheid.
CCIR	Commanders Critical Information Requirements
CCIRM	Collection Coordination Intelligence Requirement Management. Geheel van activiteiten dat zorgt voor het effectief en efficiënt verzamelen van de noodzakelijke informatie. CC is het opstellen vh inlichtingenverzamelplan (ICP), IRM het beheer vd totale informatiebehoefte.
CCIR-manager	Functionaris op de sectie 2 (Inlichtingen & Veiligheid)
CCIRS	Crypto Controlled Items Registratie Systeem
CCOE	CIMIC Centre Of Excellence.
CCP	Casualty Collecting Point; gewondennest
CCP	Compagnies Commandopost
CCT120	CommuniCase® Technology 120. Modulaire, portable SatCom van Rockwell Collins. Positioneert zich in 10 minuten door GPS, elektronisch kompas en inclinometer. Bijnaam: “Swedish”. 10 stuks ingedeeld bij CLAS (Joint CIS Group).
CDA	Commander Digital Assistant. Apparaat vd groeps-, pelotons- of compagniescommandant dat fungeert als schakel tussen eenheid en hogere commandant.
CDC	Commando Diensten Centra
CDE	Collateral Damage Estimate
CDF	Casualty Decontamination Facility; GOS; gewondenontsmettingsstation; MFT die hiervoor onder CBRN-omstandigheden wordt gebruikt.
CdK	Commissaris van de Koningin
Cdo	Commando
CDOS	Centraal Documentatiesysteem
CDPO	Centrale Dienst Personeel en Organisatie
Cdr	Commandeur; laagste rang onder vlagofficieren bij Koninklijke Marine, tussen kapitein-ter-zee en schout-bij-nacht; komt overeen met commodore bij KLu en brigadegeneraal bij KL en Kmarns
Cdre	Commodore; laagste rang onder vlagofficieren bij Koninklijke Luchtmacht; komt overeen met commandeur bij KM en brigadegeneraal bij KL en Kmarns
CDS	Commandant der Strijdkrachten. Opperbevelhebber van de operationele commando’s (OpCo’s).
CDS	Chef Defensie Staf
Cdt	Commandant.
CEAG	Coördinatiecentrum Expertise Arbeidsomstandigheden en Gezondheid. Per 1 januari 2012 opvolger vh Coordinatiecentrum Expertise Militaire Gezondheidszorg (CEMG).
CEB	Compagnie, Eskadron, Batterij; eenheid op niveau 4 (IV). Bij het CLSK: squadron.
CEMG	Coördinatiecentrum Expertise Militaire Gezondheidszorg. Zie ook: CEAG.
CENTCOM	U.S. Central Command; Amerikaans commando voor het Midden-Oosten en Zuidwest-Azië, o.a. ook Afghanistan en Irak; gevestigd in Tampa, Florida
Center mass	Borst; thorax; grootste doelgebied van de tegenstander
Centrale van overheidspersoneel	Overkoepelende organisaties van belangenverenigingen/vakbonden die namens
	de werknemers participeren in het Sector Overleg Defensie (SOD). Er zijn vier centrales tot het overleg toegelaten: ACOP, AC, CCOOP en CMHF.
CEPS	Central Europe Pipeline System; zie ook EOP
CET/FIT	Combat Enhancement
	Training/Familiarisation In Training
CF	Covering Force; beveiligende strijdmacht
CF	Charlie Foxtrot; clusterfuck. Operatie waarin meerdere zaken fout zijn gegaan. Wanordelijke of chaotische situatie, meestal veroorzaakt door gebrek aan communicatie. Probleem dat wordt vergroot doordat meerdere personen er tegelijk aan werken, vaak omdat de ene niet van de andere op de hoogte is van de acties die worden ondernomen. Gerelateerd aan SNAFU (Situation Normal, All Fucked Up) en FUBAR (Fucked Up Beyond All Repair).
CFE	Conventional Forces Europe; CSE; verdrag
CFF	Call For Fire; vuuraanvraag
CFR	Case Fatality Rate; percentage van de gewonden of zieken dat overlijdt; de ratio geeft de ernst van het gewond-raken of het ziek-zijn in een bepaald gebied onder een bepaalde bevolkingssamenstelling weer
CG	Fosgeen (militaire code)
CGN	Combattant met geneeskundige neventaak; Combat Life Saver en Medic
Ch	Chauffeur
Chalet	Aantal gekoppelde dan wel samengestelde prefabs.
Chalk	Alle personeel en materieel dat met één helikopter wordt verplaatst; zie ook stick.
Checkpoint	Onderdeel van een (permanente of mobiele) controlepost in of op de grens vh operatiegebied waar controle op personen en voertuigen wordt uitgevoerd.
Chem	Chemisch
CHIPS	Creating Havoc In People's Streets; “ravage scheppen in de straten”; m.n. in combinative met FISH (FISH & CHIPS); FIBUA; OVG
Chir	Chirurg, chirurgie, chirurgisch
CHOPS	Chief Current Operations; Hoofd vd huidige current/ongoing operaties in de Sectie 3.
CHU	Container Handling Unit; kan worden uitgevoerd op de vrachtauto 165 kN 8 x 8 WLS
C-IED	Counter – Improvised Explosive Device
CI	Counter Intelligence; contra-inlichtingen
CIB	Combat Infantry Badge
CID	Combat Identification; proces om een accuraat identificatie van waargenomen eenheden te krijgen (vriend, vijand of neutraal/onbekend), zodat veilig tot de juiste actie kan worden besloten, inclusief de beslissing om al dan niet vuur uit te brengen
CIDW	Compagnie in de West (Curaçao).
Cie	Compagnie
Cieconet	Compagniescommandonet
CIED	Counter Improvised Explosive Devices
Ciestafpel	Compagniesstafpeloton.
CIMIC	Civil-Military Cooperation. Coördinatie en samenwerking tussen de NAVO-commandant en civiele actoren, ter ondersteuning vd missie, met nationale bevolking en lokale autoriteiten, (inter)nationale en non-gouvernementele organisaties en agentschappen.
CinC	Commander in Chief.
CINCSOUTH	Commander-in-Chief Allied Forces Southern Europe.
CIOR	Confédération Interalliée des Officiers de Réserve; Interallied Confederation of Reserve Officers; confederatie van reserve-officieren uit NAVO-, geassocieerde en gastlidstaten
CIP	Casualty Insertion Plan; inbrengen van oefengewonden in een oefening
CIS	Communicatie- en Informatiesystemen
CISCC	CIS Control Centre; permanente opsroom die netwerken technisch beheert.
CISD	Critical Incident Stress Debriefing. Debriefingsgesprek met de psycholoog na een ernstig incident, zoals aanslag, calamiteit, ongeval. Hierin wordt een inschatting gemaakt van eventueel aanwezige psychische problemen met als doel een verwerkingsproces op gang te brengen zodat op langere termijn klachten worden voorkomen.
CISM	Conseil International du Sport Militaire
Civ	Civiel
CivCas	Civilian Casualties; burgerslachtoffers
CIVPOL	Civiele Politie
CivRep	Civil Representative; civiel vertegenwoordiger, i.c. v/h Ministerie van Buitenlandse Zaken (in Uruzgan) om tweehoofdige leiding te bewerkstelligen.
CIWS	(UK en VS) Close In Weapon System. Bekendste voorbeeld: Goalkeeper (alleen op schepen toegepast).
CJSOR	Combined Joint Statement of Requirements; benodigde minimale militaire vereisten om militaire taken te kunnen uitvoeren, die voor elke operatie worden aangegeven
CJSOTF	Combined Joint Special Operations Task Force
CJTF	Combined Joint Task Force. Gecombineerde gezamenlijke taakgroep; taakgroep die elementen van één of meer krijgsmachtdelen en één of meer landen telt.
CKN	Collegiaal Korps Netwerk; netwerk van collega-mariniers die verspreid over de werklocaties in Nederland en de Nederlandse Antillen en Aruba werken en aanwezig zijn tijdens missies; indien een collega behoefte heeft aan een vertrouwelijk gesprek over werk-/missiegerelateerde ervaringen dan wel na een ingrijpende of traumatische ervaring
CKVF	Combi koel-/vriesflattrack
CL	Contact Line. Contactlijn. Combinatie van FLOT en FLET. Op het lineaire slagveld de lijn waar eigen troepen en opponent elkaar aangrijpen.
Cl	Cluster
C-LAS	Commandant Landstrijdkrachten
CLAS	Commando der Landstrijdkrachten. Sinds september 2005 formele benaming voor de Koninklijke Landmacht.
Class	Classificatie
CLASSINT	Classified Intelligence; gerubriceerde informatie, o.a. tbv analisten vd MIVD
Clcie	Clustercompagnie. 130 en 230 Clcie, resp. onder 100 en 200 B&Tbat. Gevestigd te Stroe. Beide compagnieën – staflogpel, 124-pel, militaire afvalmiddelenpel, 35-pel en deploymentpel – richten bevooradingslocaties in om andere eenheden logistiek te ondersteunen.
Clear desk-principe	Laat na werktijd en na het verlaten vd werkruimte geen documenten slingeren op het bureau. Zie ook: militaire veiligheid.
Close	Nabije operatie. Binnen het geografisch operationeel raamwerk. Zie ook: deep en rear.
CLS	Combat Life Saver; gewondenhelper binnen een infanteriegroep; niet-geneeskundig personeel dat in een nevenfunctie is opgeleid om onder operationele omstandigheden direct eerstehulpverlening toe te passen.
CLSK	Commando der Luchtstrijdkrachten. Sinds september 2005 formele benaming voor de Koninklijke Luchtmacht. Bestaat uit de hoofdwapensystemen commandovoering, jachtvliegtuigen, helikopters, luchttransport en geleide wapens.
CMB	Combat Medical Badge
CMBA	Civiel-Militaire Bestuursafspraken
CMH	Chef Militair Huis; onderhoudt de niet-politieke contacten tussen Koninklijk Huis en Ministerie van Defensie
CMH	Centraal Militair Hospitaal (Utrecht)
CMK	Centrale Meldkamer. Onderdeel vd Beheerorganisatie Integrale Veiligheid. Gevestigd op de Generaal-majoor Kootkazerne in Stroe.
CMM	Commandant Militaire Middelen; bij het leveren van militaire bijstand of steun door Defensie aangewezen commandant, die de aansturing over militairen overdraagt aan het civiel gezag; CMM bewaakt dat de militaire inzet binnen het gestelde mandaat plaatsvindt en fungeert hierbij als red card holder
CMP	Civiel Medisch Personeel
CMTC	Combat Maneuver Training Center (Hohenfels)
CNR	Combat Net Radio; FM9000
CO	Centrale Organisatie
CO	Commanding Officer; bevelvoerend officier, in de regel een luitenant-kolonel (overste)
CO	Coördinerend OPCO; OPCO dat leidend is bij een ernstmissie
Co	Commando
COA	Course of Action; wijze van optreden (eigen mogelijkheden).
Coax	Coaxiaal geplaatste mitrailleur
COBIP	Comité Beleidsintegratie en Planning.
COBRIS	Commander's bright ideas.
CODEMA	Commissie Ontwikkeling Defensie Materieel; overeenkomst tussen het Ministerie van
	Economische Zaken, een industriële
	partner en het Ministerie van Defensie, met als doel werkgelegenheid in Nederland te stimuleren
	door financiële bijdrage vanuit de overheid
	te leveren aan onderzoek en ontwikkeling
	bij Nederlandse bedrijven.
COE	Centre of Excellence (vh ACT vd NAVO); kenniscentrum
CoG	Centre of Gravity. Zwaartepunt.
Cogp	Commandogroep
Cognos	Softwareapplicatie van IBM die via gestandaardiseerde rapportages de beschik- en inzetbaarheid van personeel en materieel inzichtelijk maakt; hierdoor kan de Defensieorganisaties haar financiële en operationele prestaties beter plannen, begrijpen en beheren. Cognos is o.a. geïmplementeerd in het personeelsdomein van PeopleSoft HumanResources.
COI	Community Of Interest
COID	Centrale Organisatie Integriteit Defensie. Expertisecentrum op het gebied van integriteit en richt zich op het handhaven, behouden en stimuleren van professionele, sociale en ethische normen en waarden bij Defensie. Zie ook: MOAI.
COIN	Counter-insurgency
COKL	Commando Opleidingen KL; opgericht in 1969; sinds 1 juni 2003 OTCO
Col	Colonne
Cold bore shot	Eerste schot met een zojuist schoongemaakt vuurwapen, dat een minieme afwijking constateert
Collaborative tools	Letterlijk: “meewerkende middelen”. Elektronische hulpmiddelen waarmee tegelijkertijd, over afstand, gezamenlijk aan een eindproduct kan worden gewerkt, zoals centrale database, schetsen, videoconferenties, whiteboardsessies e.d.
ColPro	Collective Protection; collectieve bescherming tegen nucleaire, biologische en chemische strijdmiddelen van onderkomens, waarin de lucht wordt gezuiverd en/of behandeld
COLUA	Commando Luchtdoelartillerie
COM	Change of mission; tijdelijk stilleggen van een door TROST ondersteunde oefening, waarna de oefenende troepen terug naar de uitgangspositie gaan
Combat jump	Operationele inzet per parachute.
Comcen	Communications Centre; communicatiecentrum.
COMEDS	Committee of the Chiefs of the Military Medical Services
COMCJTF	Commander Combined Joint Task Force
Command Team Concept	Gezamenlijk volgen van een operationele cursus door de commandant en zijn stafadjudant
Commander’s huddle	Motorkapoverleg commandant met zijn ondercommandanten; briefing vd commandogroep.
Commander's intent	Door de commandant zelf helder en beknopt geformuleerde omschrijving van het hogere doel van de operatie. Daaruit vloeit voert welke gewenste eindsituatie (desired end-state) hij met zijn opdracht wil bereiken – behalve de te bereiken resultaten ook het effect van deze resultaten en de manier waarop deze resultaten bijdragen aan het bereiken van de gewenste eindsituatie – en de daaraan gekoppelde voorwaarden met betrekking tot tegenstander, terrein en civiele aspecten.
Commandovoering	Functie van militair optreden. Command & Control. Bestaat uit besluitvorming, bevelvoering en leidinggeven.
Commissie Dapperheidsonderscheidingen	Commissie, ingesteld per 16 juni 1999, die de Minister van Defensie adviseert in alle aangelegenheden die verband hebben met dapperheidsonderscheidingen waaronder mede begrepen de vaandel- en standaardopschriften.
Commissie Standaardisatie Vaandels en Standaarden	Commissie, onder verantwoordelijkheid van de Traditiecommissie Krijgsmacht, die de Minister van Defensie adviseert in alle aangelegenheden betreffende vaandels, standaarden en toebehoren. Ingesteld per 23 augustus 2000.
Communication Kill	Volgens het MCTC van de O/T van de GTS: zenden van radioberichten is niet meer mogelijk, ontvangen wel; de radio dient uitgeluisterd te blijven worden
Compagnie	Grootte varieert, 100 tot 200 militairen. Gevechts- of gevechts(verzorgings)steuneenheid. Bestaat in de regel uit drie pelotons en een peloton dat gevechtsverzorgingssteun (gnk, hrst, log) en staf omvat. Bij cavalerie een eskadron, bij artillerie een batterij. Commandant in de regel een kapitein, majoor of luitenant-kolonel (afhankelijk van wapen of dienstvak). Grootteteken: I.
Competenties	Aangeleerde kennis, vaardigheden en attitudes.
	Onderscheid tussen:

	fysieke competenties	o.a. kracht, motoriek en gezondheid
	intellectuele competenties	o.a. planmatigheid, redeneren, creativiteit en flexibiliteit
	emotionele competenties	o.a. hardheid,
		omgaan met stress en gevoel voor humor
Compound	Militaire basis in een gastland. Onderscheiden worden:

	► Compound met eigen vliegveld of helikopter base.
	► Bataljonscompound met o.a. logistieke installaties en HLS op de base (> 750 pax).
	► Compagniescompound met o.a. logistieke installaties en HLS buiten de base (>=350 pax).
	► (tijdelijke) pelotonscompound, voorpost of verbindingspost.
Comprehensive approach	Geïntegreerde aanpak van politieke, civiele en militaire
	middelen bij crisisbeheersing
COMPUSEC	Computer Security
COMSEC	Communications Security; communicatieveiligheid
Comspec	Communications specialist; verbindelaar; individuele specialisatie bij het Korps Commandotroepen
Concgeb	Concentratiegebied
Condottieri	In het Italië vd 13e-17e eeuw aanvoerders van benden huurlingen in dienst van Italiaanse stadsstaten of de paus. Tegenwoordig wordt de naam "condottieri" uit minachting toegepast op officieren die als gelukzoekers van de ene dienst tot de andere overgaan en zich met wervingen belasten voor staten die een gebrek aan soldaten hebben.
Confirmation brief(ing)	Controle vd commandant of zijn ondercommandanten de ontvangen opdracht hebben begrepen.
ConOps	Concept of Operations. Operatieconcept. Ook genaamd: Commander’s Concept; beknopte omschrijving vd gekozen wijze van optreden door de commandant. Bestaat uit:

	plan voor de manoeuvre
	zwaartepunt
	gebruik vd reserve
	plan voor de gevechts(verzorgings)steun
	opdrachten en taken aan de eenheden
	coördinerend bepalingen

Cons	Consolidatie; consolideren
Constant Tactical Factor	Bepaalt dat elke verbetering in oorlogvoering wordt gevolgd door een tegenverbetering, elk nieuw wapen door een nieuwer wapen of maatregelen om dat wapen te neutraliseren; haasje-overeffect van de snelle technologische veranderingen, waardoor krijgsmachten almaar in- en externe omgevingsveranderingen moeten beantwoorden; hierdoor verschuiven de voor- en nadelen tussen de eigen troepen en de vijand voortdurend
Constr	Constructie
Constraints	Opgelegde verplichtingen. Zie ook: restraints (opgelegde beperkingen).
CONTEST	UK Counter-Terrorism Strategy
CONTCO	Contingentscommando
Contingency plan	Eventualiteitenplan. Plan B.
Contramobiliteit	Één van de hoofdtaakstellingen van de genie; bestaat onder andere uit zelf gerealiseerde mijnenvelden en vernielingen, afgesloten wegen, hindernissen en waterkeringen
Controlled pair	Schietdrill. Double-tap met elk een afzonderlijk richtbeeld; vnl. afgevuurd op 25 tot 50 meter afstand, gericht op de center mass
Coord	Coördinaat; coördinatie
Coördinatielijn	Lijn die een coördinatiemoment in een operatie aangeeft, waar bij overschrijding dezelfde eenheid dezelfde activiteit laat plaatsvinden; zie ook FASELIJN
COP	Common Operational Picture. Voor iedereen in de operationele situatie te velde bij een militaire actie gedeeld beeld vd omgeving. Visueel gepresenteerde selectie van actuele (near real time) en centraal beschikbaar gemaakte gegevens uit digitale systemen (BMS, ISIS), o.a. over eenheden, objecten en terreinkenmerken in het operatiegebied. COP vereenvoudigt en verduidelijkt de planning en besluitvorming. Hierdoor versnelt het C2-proces, worden misverstanden (o.a. blue on blue) voorkomen, blijft het aantal slachtoffers beperkt en worden mensenlevens gered. Zie ook: SU.
COP	Community Of Practice
COP	Combat Outpost; vooruitgeschoven post; FOB; klein militair kampement
COP	Contingency Plan
CORAD	Commando Rampbestrijding (CORAD); indertijd opvolger van het KMC
Cordon and search	Afsluiten en doorzoeken van een gebieden, gebouw of voertuig op b.v. ongewenste personen (infiltranten), aanwezigheid van explosieven, wapens en in sommige gevallen drugs of andere verboden middelen, de aanwezigheid van personen die verdacht worden van oorlogsmisdaden, maar ook het ontzetten van gijzelaars en het verzamelen van informatie t.b.v. inlichtingen.
Corr	Correctie; corrigeren
COS	Chief of staff; chef-staf
COS	Commander on Scene; On-scene commander (OSC). Tevoren of ter plaatse aangewezen leidinggevende over een reddingsoperatie op locatie. Is ervoor verantwoordelijk is dat alles in goede banen wordt geleid, bewaart overzicht en onderhoudt contact met de Ops Room. Wordt geadviseerd door reddingsfunctionarissen ter plaatse, zoals genie- en geneeskundig personeel. Zie ook QRF
Cospecops	Commando speciale operaties
COT	Compagniesoefenterrein; terrein voor teams en compagnieën/eskadrons; ongeveer 150
	militairen en 20 tot 30 voertuigen; ± 1.000 ha; o.a. Marnewaard en Oirschot.
COTA	Compagniesorder van tijdelijke aard: zie ook POTA, BOTA en BROTA
Cotrcie	Commandotroepencompagnie
COTS	Commercial Off The Shelf; van de plank kopen van civiele producten; zie ook FTP en MOTS
Counter-RAM	Counter Rocket, Artillery and Mortar; systeem tegen inkomende raketten, artillerie- en mortiergranaten
Coverstory	Dekmantel
CoVo	Commandovoering. Besluitvorming en bevelvoering bij tactisch optreden.
Coy	Compagnie (UK, VS)
CP	Command Post. Commandopost. Inrichting waarin een commandant en zijn staf zijn ondergebracht om het commandovoeringproces te faciliteren.
CP	Close Protection
Cplx	Complex; kazernecomplex
CPOK	Commissie Positie Onderofficieren Krijgsmacht; volgens principes ‘oon leiden oon op’ en ‘oo naast de cdt’
CPUVOS	Centraal Publicatie Voorzieningen Systeem
CPX	Command Post Exercise; oefening waarin de troepen worden gesimuleerd, opdat commandant, staf en onderlinge communicatie optimaal worden getraind
CQB	Close Quarter Battle
C-RAM	Counter-RAM; Counter Rocket, Artillery and Mortar; systeem voor het detecteren en/of vernietigen van inkomende raketten, artillerie- en mortiergranaten voordat deze inslaan; geproduceerd door het Duitse Rheinmetall; radargeleid, 6-loops snelvuurkanon dat automatisch vuur afgeeft met een barrage aan 35 mm-granaten; o.a. gebruikt door Amerikanen, Britten en Duitsers in Afghanistan en Irak
CR	Combat Ready; FAC die geautoriseerd is zonder supervisie te werken
C-RAM	Counter Rocket Artillery and Mortar.
CRC	Crowd and Riot Control
CRE	Casualty Rate Estimate
CREVAL	Combat Readiness Evaluation; inzetbaarheidsevaluatie.
CRO	Crisis Response Operations; alle militaire operaties vd NAVO in een non-Article 5 situatie. Zie ook: NA5CRO.
CROP	Container Roll in and Out Platform; flatrack die in een 20-voet-container past
Crossing	Locatie waar een rivier kan worden overgestoken; brug of doorwaadbare plaats.
Crossover	Oversteken.
Crosstraining	Instrument waardoor bij uitval van een functionaris de werkzaamheden door anderen kunnen worden waargenomen.
CS	Chef-staf. Verantwoordelijk voor het coördineren en integreren vd stafwerkzaamheden. Stelt hiermee ook de prioriteiten voor de werkzaamheden binnen een staf.
CS	Combat Support. Gevechtssteun. Omvat in de regel primair eenheden op het gebied van CBRN, genie, inlichtingen (Intelligence, Surveillance, Target-Acquisition & Reconnaissance, ISTAR) en verbindingen (Command & Information Systems, CIS). Secundair kunnen ook militaire politie (Koninklijke Marechaussee), helikoptereenheden en (luchtdoel)artillerie hiertoe worden gerekend. Het leeuwendeel van de eenheden maakt deel uit van het OOCL, voorheen 101 Gevechtssteunbrigade.
CS	Traangas; chloorbenzylideen malonitril.
CSAD	Combat Search and Destroy
CSAF	Combat Scene of Action Frequency; gevechtsveldnoodfrequentie
CSAR	Combat Search And Rescue
CSC	Convoy Support Centre. Colonne-ondersteuningscentrum. In het eventualiteitenplan HNS is de Lpl Oirschot de vaste ondersteuningslocatie CSC. Algemeen moet een CSC worden uitgebrachtwanneer de afstand tussen knooppunten groot is. In CSC worden vtgn afgetankt, kleine reparaties uitgevoerd en is real life support aanwezig. Ingericht en instandgehouden door een matlog (hrst) eenheid.
CSCATTT	Command & Control; Safety; Communication; Assessment; Triage; Treatment; Transport.
CSD	Correspondentiesysteem Defensie. Applicatie die kan worden opgestart in e-mail Defensie.
CSE	CIMIC Support Elements
CSE	Conventionele Strijdkrachten in Europa; CFE; verdrag
CSK	Cavalerie Schietkamp (Vliehors)
CSM	Compagnies sergeant-majoor. Hoogste onderofficier naast de compagniescommandant. Maakt deel uit van de drie- of vierhoek. Aanspreekpunt voor eenieder op het gebied van interne dienst-zaken, begeleider van alle onderofficieren (niet alleen in opleiding en training) en intermediair tussen de compagniesstaf (niveau IV) en de ondergelegen niveaus (pelotons, niveau III). Company Sergeant-Major; WO2; Warrant Officer 2nd Class. Zie ook: CA.
CSS	Combat Service Support. Gevechtsverzorgingssteun. Omvat in de regel primair eenheden op het gebied van bevoorrading & transport, geneeskundige zorg en herstel (onderhoud).
CSU	Casualty Staging Unit; holding van (pre- en postoperatieve) patiënten die in staat is het aantal patiënten aan te houden dat gelijk is aan het equivalent voor de maximale vliegtuigbelading van patiënten in 24 uur; is in staat een klein aantal ICU-patiënten te houden; gecoloceerd met een MTF
CT	Ceremonieel Tenue
CT	Commandantenterugkoppeling; verouderde term.
CT	Contra-Terreur
CTF	Combined Task Force.
CTIVD	Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
CTK	Cadetten Tamboer Korps ‘Prins Bernhard’
CTOL	Conventional Take Off and Landing; Nederland zal mettertijd deze variant van de Joint Stike Fighter aanschaffen
CTR	Close Target Recce; vroegtijdig observeren van locaties en het doen en laten van personen ter ondersteuning van een latere operatie
CU	Commander's Update.
CUF	Care Under Fire; fase in eerstehulpverlening waarin sprake is van effectief vijandelijk vuur
Current	Lopende zaken
CV	Commandovoertuig.
CVBKL	Centraal Voorraad Beheersingssysteem Koninklijke Landmacht.
CVH-operaties	Crisisbeheersings-, Vredes- en Humanitaire operaties; zie Commandant der Strijdkrachten
cVRP	concept Voorlopig Reorganisatie Plan
CVV	Centrum voor Vredesoperaties
CWA	Chemical Warfare Agent; chemisch strijdmiddel
CWA	Combat in Wooded Areas; gevecht in beboste gebieden
CWIED	Command Wire IED; IED met een elektronische ontstekingskabel
CWINF	Committee on Women in the NATO Forces
CWRS	Centraal Wapen Registratie Systeem; krijgsmachtbreed wapenregistratiesysteem
CX	Fosgeenoxim (militaire code)
CZSK	Commando der Zeestrijdkrachten. Sinds september 2005 formele benaming voor de Koninklijke Marine.
D	Terug naar Boven
DA	Devil’s Advocate. Advocaat vd duivel. Latijn: advocatus diaboli. Iemand die, omwille van het objectiveren van een gedachtewisseling, met zijn argumenten de opponent vertegenwoordigt, zonder hier zelf toe te behoren. In het besluitvormingsproces in de regel vertegenwoordigd door S2.
DA	Direct Action
DAC	Dangerous Air Cargo; stof die door de lucht wordt vervoerd en gevaar kan opleveren voor personeel en materieel
DAC	Doctrine Advies Commissie
DACO	Detectie- en Advies Commissie Onderofficieren; ten behoeve van de detectie, selectie en begeleiding van getalenteerde CLAS-onderofficieren naar de functie van stafadjudant
DAGR	Defence Advanced GPS Receiver; voluit DAGR AN/PSN-13; positiebepalingssysteem van de Amerikaanse fabrikant Rockwell Collins
DAK	Deutsches Afrikakorps; Duitse legereenheid die tijdens WO II in Noord-Afrika onder bevel stond van generaal Erwin Rommel; gaf zich in mei 1943 over aan de geallieerden
DAL	Directe Aanvraag Levensmiddelen
DAMA	Defence Against Mortar Attacks
Damage Control	Poging om schade of verlies te minimaliseren en te repareren na een ondoordachte actie.
DAOG	Directie Aansturen Operationele Gereedstelling; onderdeel vd Defensiestaf
DAR	Designated Area of Recovery. In de planningsfase van een missie vastgestelde locatie waarheen een groep militairen uitwijkt, op elkaar terugvalt en hergroepeert, b.v. als de eenheid uit elkaar geslagen wordt (onderkenning door de opponent, vijandcontact) of na een exfiltratie of verkenning. Voorheen genaamd: rally point of rendez-vous (RV).
DARIC	Dienst Archieven-, Registratie- en Informatiecentrum
DART	Diver Attendant Recompression Transportable; transportabele decompressieruimte voor duiker en helper
DART	Disaster Assistance Response Team; noodhulpverkenningsteam
DAS	Dutch Army Shop; vergelijkbaar met de Britse
	NAAFI of de Amerikaanse PX
DAWN	Demining Academy Wanroy Netherlands; particuliere stichting, gevestigd in vml. MOB-complex, die cursussen verzorgt en opleidingen geeft aan civiel en militair personeel in het opsporen van landmijnen en niet ontplofte munitie en het veilig verplaatsen door mijn- en munitiegevaarlijke gebieden (gemeente Sint Anthonis, Noord-Brabant)
Daypersrep	Daily Personnel Report; dagelijkse rapportage op personeelsgebied (aan Sie 1)
DB&TO	Decoratiebeleid en Toekenning Onderscheidingen. Afdeling die verantwoordelijk is voor het decoratiebeleid van het Ministerie van Defensie
DBB	Defensie Beveiligingsbeleid.
DBB	Defensie Bedrijfsstoffenbedrijf.
DBBO	Defensie Bewakings- en Beveiligingsorganisatie. Opgericht in 2009 en operationeel gesteld op 01-01-2011.
DBFMO	Design, Build, Finance, Maintain, Operate. Aanbestedingsvorm waarin niet alleen het ontwerp en de bouw, maar ook de financiering, het onderhoud en de instandhouding zijn geïntegreerd. Voorbeelden zijn de Kromhoutkazerne en het Nationaal Militair Museum.
DC	Dienstencentrum.
DC	Deputy Commander; plaatsvervangend commandant.
DCB	Dienstencentrum Buitenland.
DCBC	Defensie Crisisbeheersingscentrum.
DCBMW	Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk; nieuwe naam voor MDD.
DCC	Defensie Cyber Commando.
DCC	Defensie Coördinatie Centrum.
DCDI	Dienstencentrum Documentaire Informatievoorziening.
DCDM	Dienstencentrum Defensiemedia.
DCDV	Dienstencentrum Dienstverlening.
DCEBD	Dienstencentrum Externe Bemiddeling Defensiepersoneel
DCEC	Defensie Cyber Expertise Centrum.
DCHR	Dienstencentrum Human Resources (Enschede); centrale aanspreekpunt voor medewerkers, lijnmanagers en P&O-functionarissen voor vragen over regelgeving, processen en systemen op P&O-gebied
DCI	Defence Capabilities Initiative; verbetering van de mogelijkheden van de NAVO om nieuwe bedreigingen te kunnen weerstaan; gelanceerd op de NAVO-topconferentie in Washington D.C. in april 1999
DCIOD	Dienstencentrum Internationale Ondersteuning Defensie.
DCOM	Deputy Commander; plaatsvervangend commandant
DCP	Defensie Conditieproef; Couzy-test
DCPAS	Dienstencentrum Psychologisch Advies Defensie; verricht psychologisch onderzoek met behulp van een groot aantal verschillende meetinstrumenten en adviseert op basis hiervan de (P&O-)managers van de Defensieonderdelen
DCR	Dienstencentrum Reïntegratie.
DCR	Damage Control Resuscitation.
DCS	Damage Control Surgery. Levens- en ledemaatreddende chirurgiische capaciteit (MTF role-2).
DCS	Disposition, Composition and Strength; dispositie, compositie en sterkte (van vijandelijke eenheden)
DCTOMPF	Doctrine, Commandovoering, Training en Opleiding, Organisatie, Materieel en Personeel; alle voorkomende operationele factoren aan de hand waarvan de krijgsmacht de inzet en verwerving van materiaal beziet aan de hand van beschikbare financiën, inclusief exploitatiekosten, verlies en slijtage; ook gebruikt ten behoeve van evaluaties en lessons learned
DCU	Daily Commander's Update; morning-prayer; sectiehoofden lichten commandant in over de gang van zaken van de afgelopen 24 uur en de verwachting van de komende 24 uur
DCWS	Dienstencentrum Werving en Selectie
DDD	3D; Diplomacy, Defence en Development.
DDG	Duik- en Demonteergroep (van de Koninklijke Marine); per 3 juni 2009 opgegaan in EODD
DDR	Disarmament, Demobilisation and Reintegration (Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie)
DDS	Drill Down Slide; oleaatbevel (opdracht) op één slide; slide waarmee de uitvoering van een operatie wordt verduidelijkt; gehanteerd in de planningfase; verbeeldt grafisch het operatieconcept (b.v. routes en posities) en specificeert in tekst belangrijke informatie, zoals uitvoeringstijden, taakorganisatie, commandolijn, roepnamen, mission statement (wie, wat, waar, wanneer, hoe), manoeuvreschema gedurende opeenvolgende fases, logistieke ondersteuning, close air support, grondgebonden vuursteun en extern benodigde middelen (bron: ‘Analysing operational effects / Het analyseren van operationele effecten’, TNO Defence, Security and Safety, 2007).
DE	Decisive effect(s). Beslissend effect. Gebruikt in de planning van effects-based operations. Een beslissend effect is in de regel een verandering in het gedrag vd opponent of een andere actor als gevolg van gerichte slagkracht.
DEC	Doelgegevens Evaluatie Cel. Informatiesysteem dat enkele seconden na de het afvuren vh projectiel de coördinaten vh vijandelijk geschut en het POI lokaliseert, vóórdat het pojectiel is neergekomen.
Decision cycle	Besluitvormingscyclus.
Decision-making	Besluitvorming.
Decisive operation	Operatie waarin de beslissing wordt 'geforceerd'; extern gericht; gehanteerd in asymmetrische oorlogvoering en irregulier optreden; vergelijkbaar met close (nabij) operation; zie ook SHAPING en SUSTAINING OPERATIONS
Decofog	Draagbaar decontaminatiesysteem. Gebruikt door de ontsmpels van 101 en 414 CBRN-Verdcie om het in- en exterieur van voertuigen, persoonlijke uitrusting en zwaar materieel van biologische en chemische strijdmiddelen te ontsmetten. Gebruikt GD-5.
Deep	Diepe operatie. Binnen het geografisch operationeel raamwerk. Zie ook: close en rear.
DEET	Di-ethyl-toluamide; N,N-diethyl-mtoluamide; N,N-diethyl-3-methylbenzamide. Insectenwerende chemische stof om op huid of kleren aan te brengen ter bescherming tegen m.n. muggen en teken; in WO II ontwikkeld door U.S. Army.
DEF	Datum einde functie
DEFAC	Defensie Accountantsdienst; nu ADD
Defat	Defensie Attaché
DEFCERT	Defensie Computer Emergency Response Team. Houdt zich bezig met cyber defence en richt zich op het tegenhouden van aanvallen op de commandovoerings- en informatiesystemen vh Ministerie van Defensie.
Del	Delay; vertragen
DELLIS	Defensie Evaluaties Lessons Learned Informatie Systeem
Deming-cirkel	Genoemd naar de Amerikaanse statisticus W.E. Deming. Verrichtte al ± 1950 baanbrekend werk mbt het verbeteren vd kwaliteit van processen. Van Deming is het citaat “In God we trust, all other bring data.”
Demspec	Demolition specialist; specialist op het gebied van werken met springmiddelen en explosieven; individuele specialisatie bij het Korps Commandotroepen
Departementaal vertrouwelijk	Nationale rubricering. Niet-staatsgeheime, kwetsbare informatie, in de regel m.b.t. een bepaald ministerie. Kennisneming door niet-gerechtigden kan nadeel toebrengen aan het belang van één of meer ministeries.Vergelijkbaar met NAVO-rubricering 'NATO Restricted'.
Deplane	Uitstijgen (helikopter, vliegtuig)
Deployex	Ontplooiingsoefening; zoals in 2005 de NRF-oefening IRON SWORD in Noorwegen
Deployment	Strategische verplaatsing en kwartiermaken in het inzetgebied, welke eindigen bij aanvang vd operatie.
Desdemona	DESoriëntatie DEMONstrator Amst; simulator voor bewegingen en zintuiglijke waarneming; in staat situaties na te bootsen waarbij gevaren, gevlogen of gereden wordt; ontwikkeld door TNO i.s.m. het Oostenrijkse AMST Systemtechnik
Desired effects	Gewenste effecten.
Desired end-state	Gewenste eindsituatie. Langetermijnvisie op strategisch (politiek-militair) niveau. Helpt bij het opstellen van onderliggende doelstellingen. Realisatie vd geformuleerde desired end-state is niet mogelijk door alléén de inzet van het militairen, maar afhankelijk vd mate waarin de belangrijkste actoren het noodzakelijk geachte gedrag gaan/blijven vertonen totdat de oorzaak van conflict/gevaar/instabiliteit is verdwenen.
Det	Detachement
Detco	Detachementscommandant; detachementscommando.
Deuchter	Vrouwelijke jongerejaars cadet op de KMA. Zie ook: ma, pa en zeun.
DEVAD	Project Development Advisor
DEW	Directed Energy Warfare; oorlogvoering door gebruikmaking van wapens die zeer sterk gebundelde energie uitzenden, zoals laser en radiofrequenties
Df	Defensieformulier
Df 280	Defensieformulier 280: NATO Reiswijzer. NATO Travel Order, Ordre de Mission OTAN.
DFDE	Defensie Fiscale en Douane Eenheid.
Dfe100	Proces-verbaal van ongeval (PVO), zo spoedig mogelijk op te maken van elk ongeval dat aan een militair in werkelijke dienst tijdens de uitoefening van de dienst is overkomen; volgens MP-bundel 31-109/1150
Dfe 311	Meldingsformulier 'Melden van voorvallen'.
DFF	Digital Fixed Frequency; frequentiemodus FM9000
DFTP	Doorlopend functietoewijzingsproces
DGBS	Defensiebedrijf Grondgebonden Systemen; samenvoeging van Algemeen Goederen Bedrijf (AGB), Instandhoudingsbedrijf Landsystemen (IBL) en Materieelbeproeving & Logistiek Advies (MBLA)
DGC	Divisie Gevechtssteun Commando; voorloper van 101 Gevechtssteunbrigade (101 Gevstbrig).
DGIS	Directoraat-Generaal Internationale Samenwerking
DGKL	Dienst Geografie Koninklijke Landmacht.
DGLC	Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando.
DGO	Defensie Geneeskundige Organisatie.
DGPS	Differential Global Positioning System; ingevoerd in 2006
DGW&T	Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen
DHC	Defensie Helikopter Commando
DIAMOND	Diplomatic and Military Operations in a Non-warfighting Domain
DIBEL	Differentiatie in beloningen.
DICO	Defensie Interservice Commando
DICTU	Defensie ICT Uitvoeringsorganisatie
DIDO	Defensie Intranettoepassing Dienstreis Opdrachten
Dienstongeschikt	Militair die niet meer in staat is de taken die bij het militaire vak horen uit te voeren.
DIG	Draaginsigne Gewonden; ingesteld 11 oktober 1990 voor alle Nederlandse actief dienende militairen, veteranen en vaarplichtige zeelieden die gewond zijn geraakt
DIM	Detectie, Identificatie & Monitoring. Groep vd CBRN-Responseenheid met een opkomsttijd van 2½ uur en van 101 en 414 CBRN-Verdcie.
DIP	Defensie Investerings Plan
Discipline	De militair richt zich naar het beleid en de (on)geschreven regels die de grenzen stellen aan zijn gedrag en handelen.
DISCUS	Demonstration of Integrated Sensors for Compound Security. Camerasensorsysteem dat alle bewegingen rondom een compound(militaire basis) observeert. DISCUS vergroot de situational awareness en draagt daarmee bij aan een betere bescherming en beveiliging van militairen en materieel op een compound.
Dismounts	Troops on foot; uitgestegen troepen
Dispatcher	Militair para-instructeur; instructeur automatische opening/static line en vrije val; wie de opleiding met goed gevolg heeft voltooid, is gerechtigd tot het dragen van de dispatcherwing (“halve kip”)
Dispersal	Betonnen plaat (op een vliegveld)
DISTAFF	Directing Staff, Exercise Directing Staff; leider der oefening; LDO; oefenorganisatie die een oefening begeleidt om tot de gewenste oefenresultaten te komen
DISTEX	Disaster Exercise; beoefenen van (humanitaire) hulpverlening na een grootschalige ramp
Div	Divisie
DIVA	Defensie Informatie Voorziening Architectuur; Defensie Integrale Verander Architectuur
DIVI	Defensie Inlichtingen- en Veiligheids Instituut; voorheen School Militaire Inlichtingendienst
Divisie	Grootte varieert, 10.000 tot 15.000 militairen. Generiek samengesteld uit brigades, met aanvullende eenheden voor de gevechts(verzorgingssteun) – voorheen Divisietroepen. Voorheen had Nederland één divisie, 1 Divisie "7 December", die in naamgeving overging in het Operationeel Commando (OPCO), tegenwoordig Commando Landstrijdkrachten (CLAS). Commandant in de regel een generaal-majoor. Grootteteken: X X.
Divtr	Divisietroepen
DJSE	Deployable Joint Staff Element; twee stafelementen die Force Command Heidelberg (HQ FC Heidelberg) vd NAVO kan uitbrengen aan de JFC's
DKWVV	Dekken, kruipen, waarnemen in het voorterrein, vuurpositie kiezen, vuur uitbrengen
Dl	Doel
DL	Detaillijst
DLC	Divisie Logistiek Commando; opgevolgd door 1 Logbrig en daarna door OOCL.
DLM	Depot Level Maintenance. Één van de drie onderhoudsniveaus, waarbij DBGS aanvullend onderhoud uitvoert in een vooraf geplande grote onderhoudsperiode waarbij het materieel niet voor operationele inzet beschikbaar is. Staat het dichtst bij de onderhoudsbedrijven, waarmee DLM zich het meest leent voor samenwerking met de industrie. Zie ook: ILM en OLM.
Dlops	Doelopsporing
DLW	Dagelijkse Logistieke Wensen(lijst); Daily Logistic Wishes. Geeft, in een logistieke sitrep, dagelijks vóór 08.00 uur, de logistieke aanvraag aan de Sie 4, inclusief de WOL-cyclus. Leidend i.h.k.v. materieellogistiek/bevoorrading. Zie ook: LAK.
DM54	Artillerie- of kanonsimulator; oefenmunitie die wordt gebruikt om optisch (vlam) en akoestisch (explosie) het enkele schot van een Leopard-tank na te bootsen. Ook wordt de DM54 gebruikt voor het nabootsen van een granaatinslag of mijnexplosie in het veld
DM57	Voluit: licht- en geluidssignaal DM57. Struikeldraadlichtsein, behorend tot de pyrotechnische middelen. Gebruiken volgens VS 9-854 en IK 9-5. Bevat in doosje twee klossen touw, draadnagels, een bevestigingsbeugel om het sein te monteren, de ontsteker, het sein DM57 met beschermdopje en een klos struikeldraad.
DMC	Defensieonderdeel Medezeggenschapscommissie.
DMG	Directie Militaire Gezondheidszorg; onderdeel van de Hoofddirectie Personeel
DMKL	Directie Materieel Koninklijke Landmacht
DMO	Defensie Materieel Organisatie
DMP	Defensie Materieel Proces. Administratieve procedure om zaken met een financiële omvang vanaf € 5 miljoen aan te schaffen. Geldt voor militair materieel en automatiserings-, exploitatie-, infrastructuur- en investeringsprojecten.
DMP&D	Dutch Military Pipes & Drums (DMP&D) 'The Blueguards'
DMZ	De-Militarized Zone; gedemilitariseerde zone.
Dn	Diensten
Dncie	Dienstencompagnie. 240 Dienstencompagnie maakt deel uit van 200 Bevoorradings- en Transportbataljon; gelegerd in Garderen. 240 Dncie is de erfopvolger van 360 Materieelbevoorradingscompagnie (360 Matbevocie) in het vml. Divisie Logistiek Commando (DLC).
DNBI	Diseases and Non-Battle Injuries
DO	Duty Officer; wachtcommandant.
DO	Des officiers; omdat iemand officier is; volgens de normen en waarden van het officierschap
DOA	Desired Order of Arrival; plaats, tijd en volgorde van aankomst
DOA	Dead on arrival; overleden bij aankomst bij een geneeskundige inrichting (MTF); de patiënt is onderweg naar de MTF overleden; gerelateerd aan het gegeven dat met een gewondentransportmiddel geen patiënten worden vervoerd
DOBBP	Directie Operationeel Beleid Behoeftestellingen en Plannen.
DOBLI	Dode en blinde (hoekspiegel). Met brief VV/2002/28436 en VV/2002/30606 is bepaald dat Defensievoertuigen met een gewicht van meer dan 3.500 kg moeten zijn voorzien van een dode- en blindehoekspiegel.
DOC	Defensie Operatie Centrum
DOD	Department of Defense; Amerikaans Ministerie van Defensie
Donderjool	Traditioneel ritueel tijdens de ontgroening op de KMA. Gewijd aan het donderen: behandelen als stier/ groen//kandidaat voor het lidmaatschap vh studentencorps. Onderscheiden in fysiek en moreel donderen: door de mores bepaalde handelingen, waardoor de stier zich lichamelijk de mindere moet voelen van de corpsleden (fysiek) en het voeren van gesprekken, waarin de groen aan de tand wordt gevoeld over zijn kennis van allerlei zaken (moreel). Op de KMA moet de stier in een ogenschijnlijk diepe put op de binnenplaats van het Kasteel springen; tijdens de daaropvolgende kruiptocht door het gangenstelsel onder het Kasteel worden de stieren ingesmeerd met afval en etensresten.
Doorb	Doorbreking; penetratie
Doors	Doorschrijding
Doorzettingsvermogen	De militair is ook na het incasseren van tegenslagen onder alle omstandigheden bereid om langdurig op het voor de opdracht vereiste niveau te blijven presteren en daarmee boven zijn normale prestatieniveau uit te stijgen.
DOP	Drop-Off Point.
DOPS	Directie Operatiën (vd Defensiestaf); Directeur Operatieën.
Dorien-norm	Vier. Aantal vredesmissies waaraan Nederland zou moeten kunnen meedoen, volgens de Prioriteitennota van 1993 waarin vredesmissies zijn verheven tot één vd belangrijkste taken vd Nederlandse krijgsmacht. Later uitgewerkt in resp. bataljons- en brigade-optie. Naam is afkomstig van Dorien van Lent, vriendin van Rob de Wijk.
DOS	Day of Supply.
Dosismeter, residuele	Meet tot 200 centi-Gray (cGy); is aanwezig bij groepscommandanten.
Dosismeter, tactische	Meet tot 600 centi-Gray (cGy); is aanwezig bij pelotonscommandanten.
DOSKL	Decentraal Organisatie Systeem Koninklijke Landmacht.
DOTMLPFI	doctrine	doctrine
	organization	organisatie
	training	training
	material	materieel
	leadership	leiderschap
	personnel	personeel
	facilities/finance	faciliteiten/financiën
	interoperability	interoperabiliteit
Double-tap	Schietdrill. Twee zeer snel achter elkaar afgevuurde schoten. Zie ook controlled pair en hammered pair
DP	Decisive Point. Beslis(sings)punt. Punt – geografische plaats, belangrijke gebeurtenis, kritisch systeem of functie – dat bij activering of overschrijding een commandant in staat stelt een voordeel ten gunste vd opponent te behalen.
DP	Defensiepublicatie
DP 20-10	Defensiepublicatie Ceremonieel & Protocol.
DP 20-20	Defensiepublicatie Exercitie voor de krijgsmacht.
DP 20-30	Defensiepublicatie Vaandels en standaarden van de Nederlandse krijgsmacht.
DPKO	Department of Peacekeeping Operations (VN)
DPM	Disruptive Pattern Material (camouflage)
DPO	Defensie Pijpleiding Organisatie (Noordwijk)
DPRE	Displaced Persons (vluchtelingen binnen de landsgrenzen, ontheemden), Refugees en Evacuees (vluchtelingen die buiten de landsgrenzen zijn gevlucht dan wel geëvacueerd)
D-pt	Deltapunt; punt dat wordt bemand door sgt distr of pers van een klasse I, II, III, IV en/of V ontvangende ehd
DR	Deh Rawod; één van de hoofdlocaties in de Afghaanse provincie Uruzgan tijdens de missie ISAF-Stage III
DR	Directe Ruil; DR-artikel kan, zodra het onbruikbaar is, zonder meer worden geruild tegen een exemplaar uit de ruilvoorraad van de verzorgende eenheid
DR-8	Drum t.b.v. ± 400 meter WD-1/TT voor veldtelefonie
Drado	Dramadocent; professionele acteur of actrice die wordt ingezet t.b.v. opleiding en training (o.a. loopbaancursussen); o.a. in PV en SV ingezet ter ondersteuning van resp. begeleidings- en bemiddelingsgesprekken
Drakentandversperring	Versperring tegen pantservoertuigen, bestaande uit puntvormige betonblokken, die veelal in lange stroken waren samengevoegd
DRAMIDOL	Draagbaar MijnDoorbraaksysteem Licht; t.b.v. 11LMB
DRAMIDOZ	Draagbaar MijnDoorbraaksysteem Zwaar; t.b.v. KMarns
Drill	Actie die wordt uitgevoerd zonder toepassing van een voorbereid besluitvormingsproces, zoals automatisch handelen (van wapens) en/of optreden van een eenheid onder (in)direct vuur. Maakt het mogelijk om onder tijdsdruk te handelen: de commandant hoeft alleen te bepalen wat er moet gebeuren, niet hoe dat moet gebeuren. Aangeleerd gedrag door herhaling versterken. "De drill oftewel de herhaaldelijke oefeningen, zorgt ervoor dat het automatisme feilloos werkt" (Marco Kroon, 'Leiderschap onder vuur').
DRIMMS	Defensie Register Inzake Mens- en Milieugevaarlijke Stoffen.
Drinkwater	Waterkwaliteit bestemd voor consumptie, spoelen van levensmiddelen, koken, geneeskundige handelingen en douchen.
DROPS	Demountable rack off loading and pickup system.
DRP	Definitief Reorganisatie Plan.
Drw	Daglicht-, richt- en waarnemingskijker.
DS	Directe Steun. Steunrelatie. Opdracht om met (een deel van) de eenheid een specifieke eenheid of
	organisatie met prioriteit te steunen. De gesteunde organisatie kan rechtstreeks afstemmen met de commandant vd aan hem in DS gegeven (sub)eenheid. Zie ook AS.
DS-2	Decontamination Solution-2
DSA	Daily Subsistence Allowance; dagvergoeding.
DSI	Dienst Speciale Interventies
DSO	Decision Support Overlay; eindproduct van het IPB, met inbegrip van Target Areas of Interest (TAI’s) en Decision Points (DP’s). Gebruikt om alle mogelijke vijandelijke COA’s te onderscheiden.
DSO	Division Spezielle Operationen
Dsp	Doorschrijdingspunt
DSP/KKW	Divisie Speciale Producten/Klein Kaliber Wapens.
DT	Dagelijks Tenue
DTD	Defensie Tandheelkundige Dienst
DTF	Deployement Task-Force; eenheid die in 2006 o.l.v. kolonel Henk Morsink voorbereidings- en opbouwwerkzaamheden heeft verricht voor de TFU; eenheid creërde hiermee de randvoorwaarden voor de TFU.
DTG	Datumtijdgroep
DTIC	Defense Technical Information Center
DTLOMS	Doctrine, Training, Leader Development, Organization, Materiel and Soldier
DTO	Defensie Telematica Organisatie
DTO	Dienstvaktechnische opleiding; vorm van VTO
DTP	Difterie, Tetanus, Polio
DU	Depleted Uranium; verarmd uranium
Dual hatted	Opgeleid voor de bediening van beide systemen, i.c. pantserhouwitser en mortier 120 mm (bij 14 Afdeling Veldartillerie na de bezuinigingen van Defensie d.d. 9 april 2011).
Dual role	Dubbele rol; twee taken hebben.
Dual use (-goederen)	Goederen of materialen die geschikt zijn voor (zowel civiele als militaire toepassing. Term wordt gebruikt bij
	het tegengaan vd verdere verspreiding van (massavernietigings) wapens.
DUKW	DUKW 353, 2½ ton, 6×6, Amphibious Troop/Cargo carrier; Amerikaans amfibisch transportvoertuig uit WOII, gebouwd door General Motors Company (GMC); kon aan land of op open water worden gebruikt omdat het ook (traag) kon varen; volgens generaal Dwight D. Eisenhower was de DUKW één vd wapens die bijdroegen aan het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog
Dump(punt)	Tijdelijke opslagplaats, in de regel te velde, voor munitie, uitrusting en/of voorraden. Een dump heeft tenminste C3, beveiliging en verladingsmiddelen, i.t.t. een afhangpt.
DUO	Defensie Uitleen Organisatie; t.b.v. tijdelijk gebruiken van materieel voor oefeningen en uitzendingen; vml. AS-84; locatie Stroe.
Dustoff	Engelstalige bijnaam voor een MEDEVAC-helikopter
DVC	Directie Voorlichting en Communicatie vh Ministerie van Defensie
DVD	Dienst Vastgoed Defensie
Dvo	Dienstverleningsovereenkomst
DVOW	Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen
DVVO	Defensie Verkeers- en Vervoers Organisatie
DZ	Drop Zone
Dzv	Door zorg van; draagt zorg voor.
E	Terug naar Boven
E	Echo.

	1) Plaatsvervangend commandant.

	2) Ondervrager (jargon).
E&E	Escape & Evasion; ontwijkplan
EA	Engagement Area
EAF	Entity Armed Forces; in vml. Joegoslavië
EAP	Eerste aanspreekpunt
EARS	Engineering Advanced Reconnaissance and Search; peloton op het niveau Advance Search, operationeel gesteld bij 11 en 41 Pantsergeniebataljon en 11 Geniecompagnie Luchtmobiel
EATC	European Air Transport Command. Geloceerd op Vliegbasis Eindhoven. Bepaalt inzet Belgische, Duitse, Franse en Nederlandse militaire transport- en tankvliegtuigen. Operationeel sinds 11-05-2011.
EBAO	Effects Based Approach to Operations.
EBD	Externe Bemiddeling Defensie; ter ondersteuning van personeel dat de Defensieorganisatie verlaat, ter harmonisering van de arbeidsbemiddeling en t.b.v. optimale communicatie met de civiele werkgevers
EBM	Ethisch Besluitvormings Model
EBO	Effect Based Operations; samenhangende toepassing van eigen en bondgenootschappelijke elementen van
	(politieke, economische, diplomatieke, militaire) macht door middel van op effecten gerichte processen, om operationele en/of strategische doelstellingen te behalen.
EC	Eskadronscommandant; compagniescommandant bij de cavalerie.
ECAS	Emergency Close Air Support; noodaanvraag i.h.k.v. CAS
ECCM	Electronic Counter-Counter Measures; elektronische tegen-tegenmaatregelen; vorm van elektronische oorlogvoering
Ech	Echelon
ECHO	European Christian Home Organisations for the Services
ECLD	Expertisecentrum Leiderschap Defensie. Ondergebracht bij het NLDA. Het ontwikkelingsinstrument collega-coaching valt onder verantwoordelijkheid vh ECLD.
ECM	Electronic Countermeasures. Elektronische tegenmaatregelen; procedures om radiosignalen te verstoren.
ECMM	European Community Monitoring Mission
ECO	Elementaire Commando Opleiding
ECOA	Enemy Course(s) of Action. Viijandelijke wijze van optreden (vijandelijke mogelijkheden); wijze van optreden vd opponent.
ECP	Entry Control Point; poort van een militair kampement
ECW	Electronische Centrale Werkplaats (Dongen)
EDM	Effective Downwind Message; belangrijk voor NBC-kern.
EDV	Elementaire didactische vaardigheden.
Eed	Verklaring bij de eedaflegging, waarbij God de Almachtige als getuige wordt aangeroepen.
EEFI	Essential Element of Friendly Information
EENT	End Evening Nautical Twilight; Einde Nautische Avond Schemering (ENAS); zie nautische avondschemering
EEO	Emplaced Explosive Ordnance/Obstacles.
Effect	"A change in the situation is called an effect.” Verandering in een situatie. Bron: TNO-rapport 'Analysing operational effects’ (2007, p. 10). Gevolg van één of meer acties op de omgeving, die leidt/leiden tot een verandering in de situatie in één of meer dimensies (actor/ factor) vh operatiegebied. Een direct effect heeft resultaat op de korte termijn, een indirect effect op de langere termijn. Een effect leidt tot het bereiken van één of meer objectives, die uiteindelijk leiden tot het bereiken van de end-state. Onderscheid tussen gewenste en ongewenste effecten. Zie ook: end-state, objective en task.
Effect behalen	Doelstelling bereiken. Zie ook: denken in effecten.
Effectiviteit	Doeltreffendheid. Mate waarin de SMART gedefinieerde doelen feitelijk worden gerealiseerd.
EFP	Explosive Formed Projectile/Penetrator; projectiel dat door de explosie zelf zijn vorm aanneemt.
EGB	Eerstelijns Gezondheidszorg Bedrijf.
EGM	Effect Guidance Matrix; uitkomst vh totale planningsproces (voor het leiden van huidige en toekomstige operaties), waarin alle aspecten in een matrix zijn opgenomen.
EHAF	Eerste hulp aan het front
Ehd	Eenheid
EIB	Elementaire Instructie Bekwaamheid
EKIA	Enemy Killed In Action; KIA
ELCO	Elementair Codenummer (van een eenheid)
ELINT	Electronic Intelligence
ELL	Eyes, Life and Limb(-saving); chirurgie die patiënten met lijf-, ledemaat- en gezichtsvermogenbedreigend letsel als eerste prioriteit behandelt
Elmnt	Elektromonteur
Elnt	Eerste luitenant
ELO	Expeditionaire Logistieke Ondersteuning; naar gelang de logistieke behoefte geformeerd uit eenheden die zich in de accentperiode bevinden
ELOT	End Life Of Type; bij aankoop krijgt materieel een ELOT; afhankelijk van slijtage en/of marktontwikkelingen zal er, zodra de ELOT is bereikt, behoefte zijn aan vervangende capaciteit
EM	Eigen Mogelijkheid; Eigen Mogelijkheden.
EMC	Electro Magnectical Comptability; vermogen van elektronische apparatuur om onder operationele omstandigheden binnen bepaalde grenzen de normale functie te blijven vervullen bij elektronische beïnvloeding van buitenaf
EMCON	Emission Control
EMEL	Educatieve Multimedia en e-Learning.
EMI	Electro Magnetical Interference; elektronische invloed van functionerende elektronische apparatuur op de omgeving, b.v. radiostoring
EMO	Jezelf en je organisatie nooit laten regeren door emoties: denken in Effecten, benutten van Mogelijkheden en zoeken naar Oplossingen.
EMP	Electro Magnetical Pulse; elektromagnetische puls; effect van een kernexplosie op elektronische apparatuur
Emplane	Instijgen (helikopter, vliegtuig)
EMR	Elektrische, mechanische en/of elektromagnetische straling
EMWO	Eigen / Eerste Mogelijke Wijze van Optreden
Enabler	Militair (of burger) die het operationeel optreden van een al dan niet organieke (generieke) gevechtseenheid ondersteunt; tijdelijk en plaatselijk toegevoegd om optimale samenwerking te genereren, zoals EOD'ers, genisten, genezerikken, luchtsteun, tolken, verbindelaars en andere specialisten
ENAS	Einde Nautische Avond Schemering. Tijdstip dat het donker begint te worden.
Endex	Einde van de oefening
End-state	Eindsituatie, in de regel politiek geformuleerd. Zie ook: desired end-state en objective.
ENGINT	Engineer Intelligence. Informatie vd genie die wordt verwerkt tot inlichtingen, zoals IED's, mijnen, springmiddelen, UXO's en van militair belang zijnde infrastructuur, zoals bruggen en (spoor) wegen in een bepaald inzetgebied.


ENGREP	Engineer Report (IK 5-128); rapportage van genietechnische gegevens
Entry	Ingang
Environment Cell	Sectie 2.
EOC	Essential Operational Capabiliteit. Essentiële Operationele Capaciteit. Uitgangspunten voor de Defensieplanning (beleidsmatige ontwikkeling van capaciteiten), die globaal gelijkstaan aan de functies van militair optreden. Er zijn zeven EOC’s gedefinieerd, EOC 1 t/m EOC 7. Omschreven in MC 400/2 (‘Military Implementation of the Alliance’s Strategic Concept’).




EOC 1	Tijdige beschikbaarheid. Om tijdig getraind en gereed te zijn voor operationele inzet.
EOC 2	Gevalideerde inlichtingen. Om tijdig een bruikbaar omgevingsbeeld te hebben, niet alleen dankzij en met (operationele) gevechtsinlichtingen, ook met culturele, bestuurlijke, infrastructurele, financiële en medische inlichtingen.
EOC 3	Ontplooibaarheid en mobiliteit. Om eenheden tijdig te verplaatsen tbv ontplooiing, instandhouding en redeployment.
EOC 4	Effectieve inzet. Om militair succesvol te zijn voor het beoogde doel door de inzet van slagkracht: effect-based, in een joint, combined en interagency omgeving en integraal afgestemd (Comprehensive Approach).
EOC 5	Hoogwaardige commandovoering. Om eenheden effectief te leiden, in opdrachtgerichte commandovoering, ingebed in genetwerkte concepten (commandovoeringssystemen, sensoren en wapenplatforms).
EOC 6	Adequate logistieke ondersteuning. Om wereldwijd eenheden te bevoorraden en te ondersteunen.
EOC 7	Veiligheid en bescherming. Aan te houden beschermingsniveau, voor eigen eenheden en handelingsvermogen, dat is gebaseerd op het ontnemen van de wil tot vechten vd opponent.
EOCKL	Explosieven Opruimings Commando Koninklijke Landmacht
EOD	Explosive Ordnance Disposal; Explosieven Opruimings Dienst
EODD	Explosieven Opruimingsdienst Defensie; joint fusie van EOCKL, EOCKLU en DDG per 3 juli 2009
EOP	Emergency Offtake Point; noodafnamepunt vh pijpleidingsysteem; zie ook CEPS
EOT	Eenheidsoefenterrein; voor pelotons (ongeveer 40 militairen en maximaal 5 voertuigen); ± 250 ha; bedoeld voor onderdeelsvorming tot en met pelotonsniveau; o.a. De Haar (Assen), Havelte, Leusderheide (Leusden), Stroese Zand (Stroe) en Weerterheide (Weert).
EOT	Eyes On Target
EOV	Elektronische oorlogsvoering
EP100	Oordoppen
E-portfolio	Verzameling doelgericht en digitaal bijeengebrachte gegevens en documenten die worden beheerd door het individuele, lerende en werkende Defensiepersoneel, met als doel de ontwikkeling, competenties en resultaten te tonen aan anderen; ontwikkeld in het kader vh FPS; bestaat uit persoonlijke gegevens, werkervaring, opleidingen, persoonlijk profiel, doelen en showdossier
Ept	Eindpunt
EPW	Enemy Prisoner of War; POW; krijgsgevangene
ERA	Explosive Reactive Armour; intelligente vorm van bepantsering die de penetratie met een tegenexplosie verstoort; in vergelijking met staal kan ERA het doorslagvermogen beperken met ± 70%
Ereroffel	Signaal ‘Geeft acht’.
ERV	Emergency Rendez-Vous
Escalatie	Stapsgewijze uitbreiding van een conflict, die kan leiden tot een point of no return waar oorlog onvermijdelijk wordt.
Escalatie, horizontale	Uitbreiding van een conflict, b.v. door verbreding van de geografische reikwijdte.
Escalatie, verticale	Uitbreiding van een conflict, b.v. door toename van geweld in termen van wapens en/of methoden.
Esk	Eskadron
ESM	Electronic Support Measures. Elektronische ondersteunende maatregelen.
ESR	Enemy Spot Report
ESR	Equipment Status Report; inzetbaarheidsrapportage.
Essentieel materieel	Alle materieel dat in de periodieke MIR is opgenomen.
ETA	Estimated Time of Arrival; geschatte aankomsttijd.
ETD	Estimated Time of Departure; geschatte vertrektijd.
Ethisch bewust	In situaties van (of die neigen naar) normvervaging en zedelijk verval naar eer en geweten en in woord en gedrag, de algemeen aanvaarde sociale en ethische maatschappelijke en organisatievormen handhaven.
E-tool	Excavation-tool; pio(niers)schop, m.n. bij het U.S. Marine Corps
ETT	Embedded Training Team; standaard eenheden die worden gebruikt om het proces van opleiding en training van anderen te monitoren; voorloper vd OMLT.
EU	European Union; Europese Unie; opgericht 1 november 1993
EUBAM	European Union Border Assistance Mission
EUBG	EU Battle Group
EUCOM	European Command (Stuttgart-Vaihingen)
EUFOR	European Union Force; Bosnië-Hercegovina
EUFOR RDC	EUFOR RDC (République Démocratique du
	Congo)
EULEX	European Union Rule of Law Mission; in Kosovo.
EUMM	European Union Monitor Mission; in Georgië
EUPM	European Union Police Mission; in Bosnië-Hercegovina
EUPOL	European Union Police, o.a. in Afghanistan en Kinshasa, hoofdstad van de Democratische Republiek Congo
EVC	Erkenning van eerder verworven competenties.
EVDB	Europees Veiligheids- en Defensie Beleid
Event-driven	Zich almaar ontwikkelende omstandigheden in een oefenscensario (die afhankelijk zijn van doen en laten van de oefenende troepen) laten prevaleren boven de factor tijd; tegenoversgestelde is time-driven
Every soldier a spokesman	Iedere militair een woordvoerder; elke militair, als vertegenwoordiger van de krijgsmacht, kan verduidelijken waarom de werkzaamheden van Defensie belangrijk zijn
EVO	Elementaire Vakopleiding; opleiding tot marinier
EW	Early Warning; tijdig waarschuwen; radar- en satellietsystemen die de omgeving in 3D scannen; naderende aanvallen kunnen in een vroegtijdig stadium worden gedetecteerd en potentiële conflicten geïdentificeerd
EWABM	Elevatie, Windcorrectie, Aanduiden, Bevestigen, Moment van vuren
EWI	Elektronica, Wapens, Instrumenten; interne inspectie door eenheden; vergelijk GEWI
EWR	Expected Weapon Release
EWS	Enclosed Weapon System
EXCON	Exercise Control; oefenleiding
Exfil	Exfiltratie; exfiltreren; heimelijke verpl binnen vij geb, die erop gericht is het geb te verlaten en contact met andere eigen trn te maken of in een bevriend land te geraken
Exit	Uitgang
Exoporder	Exercise operational order
Expeditionair	M.b.t. een militaire macht die elders ter wereld kan optreden tegen een opponent.
Exploit	Uitbuiten. Kerntaak van het gevecht binnen het tactische framework.
EXSUP	Exercise Support; oefenondersteuningsorganisatie; logistieke ondersteuning tijdens oefening.
Extended day shift	Verlengde dagdienst; niet 24/7.
Extended Readiness	Eenheden en/of onderdelen van de strijdkrachten die niet onmiddellijk kunnen worden ontplooid
EZB	Elektronische zelfbeschermingsmiddelen
EZB	Enkel Zij Band; soort radio
F	Terug naar Boven
F-16	Gevechtsvliegtuig van fabrikant Lockheed Martin
F&F	Fire and Forget (missile); raket die vanaf de lancering zelf zijn weg naar het doel volgt
F&G	Formeren & Gereedstellen.
FABK	Financieel Administratie en Beheer Kantoor.
FAC	Forward Air Controller. Opgeleid en gecertificeerd persoon, geautoriseerd om NATO CAS toestellen op hun doel te geleiden. Binnen de KL zijn FAC'ers werkzaam bij gemechaniseerde en luchtmobiele eenheden en het KCT.
FACES	Ezelsbruggetje voor het valideren van een eigen mogelijkheid (EM).
Fact	Vaststaand feit. Zie ook: assumption.
Factor	Omstandigheid. Zie ook: actor.
FADEC	Full Authority Digital Engine Control; systeem bij de Chinook dat ervoor zorgt dat de motor geen limieten overschrijdt.
Failed state	Mislukte staat; staat waarin de centrale overheid praktisch geen tot weinig controle heeft over het eigen grondgebied; jaarlijkse ranking wordt opgesteld door The Fund For Peace.
Failure to stop drill	Schietdrill, die eruit bestaat dat eerst twee schoten op de borst worden afgevuurd en beoordeeld, waara – indien het doel niet is uitgeschakeld – een gericht schot op het hoofd (driehoek tussen neus en ogen) wordt afgevuurd.
FAL	Fusil Automatique Légère.
FAM	Field Alarm Module; afstandsbediening voor waarschuwing tegen chemische strijdmiddelen
FAP	Facilitair Aanspreekpunt.
Farm	Farmacie, farmaceutisch.
FARC	Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia; Colombiaans Revolutionair Leger; linkse verzetsbeweging die terroristische methoden hanteert
FARRP	Forward Area Rearming and Refuelling Point;vooruitgeschoven logistieke installatie voor de herbevo klasse IIIa (vliegtuigbrandstof) en V (munitie)
Fase, koude	Beleidsvorming
Fase, lauwe	Besluitvorming; fase tussen beleidsvorming en daadwerkelijke inzet
Fase, warme	Daadwerkelijke inzet
Faselijn	Lijn die een fasering in een operatie aangeeft, waar bij overschrijding andere eenheden opereren en/of een andere activiteit plaatsvindt; zie ook COÖRDINATIELIJN
Fasering	Indeling in fasen waarin een generieke militaire operatie verloopt. In te delen in voorbereiding, deployment, instandhouding, redeployment en afronding/onderhoud/evaluatie.
FATS	Fire Arms Training System; kleinkaliberwapens-simulator
FAV	Foto, Audio, Video
FBD	Facilitair Bedrijf Defensie; samenvoeging vd facilitaire organisaties vd OPCO's; sinds1 juni 2011; levert facilitaire ondersteuning aan de krijgsmacht en de ondersteunende diensten.
FC	Force Commander.
FCBB	Final Commander’s Backbrief. Wordt gevisualiseerd m.b.v. blow-up, maquette of stafkaart. Laatste backbrief voordat de uitvoering vd opdracht aanvangt. Zie ook ICBB en OATDOEM.
FCS	Free Channel Search; frequentiemodus FM9000; tweede keus; kiest alleen de vrije kanalen
FCP	Forward Command Post
FD	Fysieke Distributie; gericht op een effectieve en efficiënte voortstuwing van goederen- en informatiestromen tussen logistieke installaties (of lokale leveranciers) en gebruikende eenheden, zodanig dat de goederen op de juiste plaats, op het juiste tijdstip en in de juiste kwaliteit aanwezig zijn bij de gebruikende eenheden
FDR	Full Dress Rehearsal; actie live 1 op 1 vooroefenen i.p.v. aan de hand van de kaart of een maquette.
FDS	Field Dressing Station; verbandplaats bij Koninklijke Marine of Korps Mariniers
FE	Formerende eenheid
FEBA	Forward Edge of the Battle Area. VRW. Voorste rand weerstandsgebied; voorste begrenzing vh weerstandsgebied. Voorste lijn waar de hoofdmacht vd grondtroepen wordt ontplooid, o.a. ter coördinatie van vuursteunmaatregelen. Omvat niet de gebieden waar beveiligende en/of verkenningseenheden of -elementen actief zijn.
Fee	Vrouwelijke partner van mannelijke cadet. Van toepassing op zowel een vaste relaties als avontuurtje, waarbij in het uitgaansleven van Breda de cadetten op zoek gaan naar feeën voor met name het Assaut. Zie ook: gnoom.
FEL	Fysisch en Elektronisch Laboratorium (TNO).
Fellow-traveller	Meereiziger; meeloper; vh Russische “popoettsjik”; iemand die sympathiseert met, dan wel de dogma’s, politieke ideeën en/of het programma voorstaat van, een georganiseerde groep, zonder daar (betaald) lid van te zijn; bekendste voorbeeld is de Communistische Partij in de (voormalige) Sovjet-Unie; term werd m.n. onder Stalin gebruikt tussen begin jaren ’30 en begin jaren ’50, waarna de term tijdens de Koude Oorlog ook in de VS met een ongunstige betekenis in de mode raakte
FELPATH	FEL Planning Aid for Transport Helicopters; tool voor het plannen van helikopteroperaties
Feniks	1. Embleem vh Operationeel Ondersteuningscommando Land (OOCL).
	2. Afstootproject van Defensieterreinen, dat voortkomt uit de Prinsjesdagbrief en de daarin opgenomen bezuinigingen op de Defensiebegroting.

FER	Final Exercise Report; soort AAR. Zie ook: PXR.
Feuerstellung	Vuurpositie van een tank
Feuten	Pesten vd stieren door derde- en vierdejaars, niet door tweedejaars (om excessen te voorkomen).
FFA	Fixed Frequency Analogue; frequentiemodus FM9000; enige digitale modus waarvoor géén Fill-Gun benodigd is; kan gemakkelijk worden uitgeluisterd/gepeild
FFIR	Friedly Force Information Requirements; informatiebehoefte van de commandant over alle eigen actoren en factoren.
FFM	Fact Finding Mission.
FFP	Final Firing Position
FFR	Fitted For Radio; voorzieningen waardoor een voertuig kan worden voorzien van een radio, zoals antenne- en stuurkabels en bevestigingspunten voor antenne en radiorek; hiermee verandert het voertuig in een radiodragend voertuig
FG	Force Generation
FGA	Functie Geschiktheids Advies; IGO voor burgerambtenaren bij Defensie, uitgevoerd op grond vh BARD; doel is beoordeling vd functiegeschiktheid
FGBADS	Future Ground Based Air Defence System
FGO	Formerings- en Gereedstellings Opdracht. Hiermee geeft de CDS sturing aan IG-stelling van operationele eenheden.
F-HOP	Frequency Hopping; frequentiemodus FM9000; eerste keus; meest veilig; hopt 300 maal per seconde
FHQ	Force Headquarters
FHT	Field HUMINT Team. Maakt deel uit van 105 Field Human Intelligence Eskadron (105 FHEsk). Taakstelling: contact handling (runnen van informanten), interrogation (verhoren van tegenstanders) en debriefing.
FIBUA	Fighting in built-up areas; OVG
Fieldlab	Medewerker per brigade, die zich als vooruitgeschoven post en contactpersoon van de TGTF bezighoudt met onderzoek naar de inzetbaarheid van militairen
FINAD	Financieel Administratiesysteem
Find	Vinden. Kerntaak van het gevecht binnen het tactische framework.
Finex	Final exercise.
FIR	First Impression Report; soort AAR
Fire Bucket Operation	Operatie, b.v. in het kader van NatOps, waarbij helikopters met grote blusreservoirs eronder – bambi-bucket – worden ingezet.
First entry	Opstartfase van een operatie door de eenheid die in zijn inzetgebied of Area of Operations (AOR) arriveert.
FISH	Fighting In Someone’s House; “vechten in iemands huis”; m.n. in combinatie met CHIPS (FISH & CHIPS); FIBUA; OVG
FIST	Fire Support Team; groep met voorwaartse waarnemers t.b.v. vuursteun; maakt deel uit van elke luchtmobiele compagnie
FIT	Fysieke Inzetbaarheids Test
Five Eyes	Inlichtingengemeenschap van de Ministeries van Defensie van Australië, Canada, Nieuw-Zeeland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten
Fixed Wing	Vliegtuig(en), i.t.t. helikopter(s) (Rotary Wing).
FIZ	Functionaris Integriteitzaken.
Fl	Flank
Fl	Flare; magnesiumfakkels die door helikopters/vliegtuigen worden uitgeworpen om hittezoekende raketten af te leiden
Fix	Binden. Kerntaak van het gevecht binnen het tactische framework.
FKCU	Frequency Key Copying Unit; kopieereenheid voor de fillgun
FKH 900 NL	Feldkochherd; veldfornuis. Veldkeuken op aanhangwagen. Van 1989 tot 1998 in gebruik bij de KL. Bevat 3 dubbelwandige kookketels à 150 liter, een braad- en bakmodule, 60 liter braadpan en twee theeketels.
FKKL	Fanfare Korps Koninklijke Landmacht
FLANCON	Flank Control; niveau van eenheden dat op hetzelfde niveau zit als de te oefenen eenheid
FLET	Forward line of Enemy Troops. FEBA vanuit het perspectief vd opponent.
Flintlock	Letterlijk: vuursteen (Engels); oefenprogramma dat wordt voorbereid door AFRICOM en uitgevoerd door SOCAFRICA; onderdeel vh door het Amerikaanse State Department ontwikkelde TSCTP; activiteiten van Nederlandse militairen in het kader van Flintlock betreffen een oefening en geen operationele inzet
FLIR	Forward-Looking Infra-Red; naar voren gericht infrarood zoek- en richtsysteem dat het identificeren van doelen bij duisternis mogelijk maakt
FLO	Functioneel Leeftijdsontslag; militaire vorm van vervroegde uittreding (VUT); zie ook UGM en UKW
FLOT	Forward Line of Own Troops. Voorste lijn eigen troepen (VLET).
FLR	Forces of Lower Readiness
FLSB	Forward Logistic Support Base
FM	Field Manual; voorschrift
FM-12	CBRN-masker; voorheen NBC-masker
FM 3-24	Field Manual 3-24. Amerikaans voorschrift, getiteld ‘Counterinsurgency’. Focust op de bevolking, niet op de opponent. Schrijvers zijn o.a. David Petraeus, John Nagle en David Kilcullen.
FMB	Forward Mounting Base
FMMF	Forward Mobile Medical Facility
FO	Functieopleiding
FOB	Forward Operating Base; patrouillebasis waar vanuit eigen troepen worden naar een vooruitgeschoven deel van het operatiegebied worden gestuurd
Fobbit	Pejoratieve term. Militair die zich niet buiten de relatieve veiligheid vd FOB waagt en de directe confrontatie met de vijand schuwt, m.n. tijdens Operation Iraqi Freedom (2003-2011). Samentrekking van FOB en hobbit (harig, honkvast schepsel uit Tolkiens ‘Lord of the Rings’). Tevens titel van roman van oud-militair David Abrahams (2012).
FOC	Fully Operational Capable; Full Operational Capability; operationele status.
FOD	Foreign Object Damage; alle losliggende voorwerpen die op of in de omgeving van een vliegdek of -strip liggen en schade kan veroorzaken aan en een gevaar vormen voor vliegtuigen/ helikopters
FOFA	Follow-On Forces Attack
FOFE	Functie-omschrijving en functie-eisen
FOFOR	Follow-On Forces
FOI2000	Forward Observer Instrument 2000; laserafstandsmeter
FOL	Forward Operating Location; i.c. op Curaçao en Aruba. Ihkv een verdrag tussen Nederland en de VS inzake samenwerking op het gebied van drugsbestrijding vanuit de luchtmaken, maken Amerikaanse vliegtuigen gebruik van FOL's op de luchthavens van Curaçao (Hato) en van Aruba (Reina Beatrix). Verdrag geeft toestemming voor het uitvoeren van onbewapende vluchten ten behoeve van surveillance, monitoring en opsporing van drugstransporten.
FOM	Freedom of Movement; bewegingsvrijheid
FOO	Forward Observation Officer. Voorwaartse waarnemer.
FORINT	Forensic Intelligence. Forensisch onderzoek van
	gebruikte middelen en signaturen (sporen) van
	overblijfselen op materialen, personen en de
	omgeving.
Formatieplaats	Arbeidsplaats ter grootte van maximaal één VTE, waaraan één of meerdere functies zijn verbonden.
FP	Force Protection; ondersteuning vh vredesproces en veiligheid, primair tbv het eigen personeel
FPC	Final Planning Conference. In het kader van de planningstijdbalk voor oefeningen de laatste planningsbespreking voor de deelnemende (onder)commandanten voor een oefening. Vindt normaliter 4 à 6 weken voor aanvang oefening plaats, idealiter E-35. Zie ook IPC en MPC.
FPDA	Five Powers Defence Agreement; overeenkomst op Defensiegebied tussen Australië, Canada, Nieuw-Zeeland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten
FPF	Final Protective Fire; onmiddellijk beschikbaar, gepland barrièrevuur met als doel vijandelijke bewegingen te belemmeren.
FPS	Flexibel Personeels Systeem; up or out-systeem
FRAGO	Fragmentation Order. Partieel bevel; aanvullende order. Bevel dat opdrachten bevat van onmiddellijk belang voor één of meerdere ondercommandanten en waarin elementen van volledige bevelen achterwege
	blijven.
Free run	Militaire verplaatsing waarbij de ‘Ontheffingsregeling Begeleiding Militaire Verplaatsingen’ van kracht is en de verplaatsing derhalve niet wordt begeleid door de Koninklijke Marechaussee
FRISC	Fast Raiding, Interception and Special Forces Craft; klein, snel vaartuig dat in gebruik is bij de Koninklijke Marine, o.a. ten behoeve van amfibische operaties.
FRONTEX	FRONTière Extérieures. HQ: Warschau. Opgericht door de Europese ministerraad in 2004. FRONTEX promoot een pan-Europees model van geintegreerde grensveiligheid, waarbij haar belangrijkste taak bestaat in het versterken van de controles aan de Europese buitengrenzen, zoals het detecteren, volgen en rapporteren van bootjes met illegale migranten op de Middellandse Zee.
Frontfill	Vullen van arbeidsplaatsen bij uitgezonden eenheden in missiegebieden door m.n. reservisten, waarbij die eenheid gebruikmaakt van de (civiele) specialistische kennis; zie ook Backfill
FRV	Final rendez-vous; laatste gedekte opstelling (lgo)
FS	Functional Specialist; functioneel specialisten in Agriculture (FSA), Health (FSH), Infrastructure (FSI) en Justice (FSJ), m.n. in Uruzgan
FSA	Functional Specialist Agriculture
FSH	Functional Specialist Health
FSI	Functional Specialist Infrastructure
FSJ	Functional Specialist Justice
FST	Forward Surgical Team; additionele, vooruitgeschoven chirurgische capaciteit om binnen een acceptabele tijdsspanne DCS te kunnen verrichten. Zie ook: ‘Surgical Team-concept nodig voor adequate ondersteuning toekomstige missies’ door lkol-arts J. de Graaf (Carré, 2004) en ‘Forward Surgical Teams in de Nederlandse krijgsmacht? Een onderzoek naar de toegevoegde waarde van licht chirurgische elementen voor het operationeel gezondheidszorgsysteem’ door C. Varkevisser (NLDA, 2007)
FST	Field Support Team; eenheid gespecialiseerd in het verzamelen van informatie onder de lokale bevolking; bestaat in de regel uit operateurs met chauffeurs.
FT	Fysieke Training
FTA	Functie Toewijzingsautoriteit
FTAC	Forward Observer Tactical Computer
FTE	Fulltime equivalent; voltijds equivalent; rekeneenheid waarmee de omvang van functie of personeelssterkte kan worden uitgedrukt; 1 FTE is een volledige werkweek
FTO	Flight Training Officer.
FTP	Fast Track Procurement. Spoedprocedure voor verwerving bij urgente, operationele en onvoorziene materieelbehoeften, in de regel voor een (lopende) missie. Loopt buiten de reguliere ontwikkelings- en verwervingsprocessen om, waardoor het mogelijk is binnen enkele maanden een nieuw gereedschap, uitrustingstuk of voertuig in het operatiegebied te hebben. Ontwikkeld door de Defensie Materieel Organisatie (DMO). Onderdeel vh traject Concept Development &Experimentation (CD&E), waarbij op korte termijn nieuwe zaken worden ontwikkeld, aangeschaft en getest in het operatiegebied. Risico's kunnen grotendeels worden ondervangen door zoveel mogelijk gebruik te maken van COTS- en MOTS-producten. Nadelen zijn in de regel het ontbreken van gerede documentatie en een test- en evaluatieperiode (Trial & Error) tijdens de missie. Voorbeeld: aanschaf vd Bushmaster van fabrikant Thales Australia tijdens missie in Uruzgan.
FTX	Field Training Exercise; manoeuvre
FUBAR	Fucked Up Beyond All Repair; Fucked Up Beyond All Recognition; Totaal verneukt
FuBe	Functiebeschrijving; bevat functie-informatiegegevens (functienaam; organisatie; rang e.d.), functieomgeving, werkzaamheden, speelruimte (verantwoording en kader), kennis, inzicht en vaardigheden, contacten, kwalificaties en overige opmerkingen.
Fuchs N/C	Fuchs-Nucleair-Chemisch (N/C). Verkenningsvoertuign vh DIM-pel van 101 en 414 CBRN-Verdcie. Elke cie telt drie voertuigen.
Fuco	Functiecontrole
FULLCOM	Full Command. Bevelsbevoegdheid om eenheden in algemene zin te commanderen. OPCOM, OPCON, TACOM en TACON kunnen gedelegeerd worden.
Fusion	Samengevoegd eindproduct als resultaat vd analyse vd problematiek door meerdere specialismen. Omgevingsbeeld (COP) is uiteindelijk integraal en driedimensionaal. Vanwege de gevoeligheid vd gebruikte informatie en het afbreukrisico zijn deze producten over het algemeen gerubriceerd en slechts voor daartoe gemachtigd personeel beschikbaar. Product vh inlichtingenproces.
FUWADEF	Functiewaarderingssysteem Defensie
FX	Simulatiemunitie Field Exercise; (oefen)markeerpatronen
FYROM	Former Yugoslavian Republic of Macedonia; eufemistische benaming voor Macedonië vanwege geschil tussen Servië en Griekenland
G	Terug naar Boven

G8	Group of Eight; groep van 's werelds leidende industriële landen: Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Rusland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten
G	Ground/General; General Staff System-indeling voor een hoofdkwartier dat/staf die door landstrijdkrachten of mariniers vanaf het niveau van een divisie en hoger wordt gerund; zie secties
GAAI	Ground Assisted Air Interdiction. Luchtaanval op een high value target, waarin S(O)F-eenheden in de diepte assisteren met het geven van nauwkeurige doelinformatie en/of -geleiding in de laatste fase vd aanval.
Gabion	Gevlochten staaldraad zak; vol stenen te gebruiken als beveiligingsmuur of damwand; vergelijkbaar met hesco
Gamma	Straling met groot doordringend vermogen.
GBADS	Ground Based Air Defence System.
GBVB	Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid
GCS	Grondcontrolestation.
GD-5	Decontaminatiemiddel tegen biologische en chemische strijdmiddelen. Vervanger voor DS-2. Even effectief, maar niet corrosief, milieuvriendelijk en gebruikt maar 10% vd hoeveelheid DS-2. In noodgevallen kan ook de huid ermee worden ontsmet. Ingezet met Decofog.
GDBK	Geneeskundige Database Krijgsmacht; voorloper vh GIDS.
Gdl	Grendel(opstelling).
Gdn	Goederen.
GDP	Good Distribution Practice; norm voor goede distributiepraktijken m.b.t. de distributie van geneesmiddelen.
GE	Gebruikende eenheid. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen.
	Hier zijn of worden goederen en transportmiddelen ingedeeld die noodzakelijk zijn voor de uitvoering vd opgedragen taken, waarmee alle (individuele) gebruikers kunnen worden beleverd (interne distributie). EAP op compagniesniveau is de sgt distr (D). Zie ook: AC, GP, POD, POE en VC.
Geardo	Militair met een grote collectie en de kennis over dure militaire uitrusting, die liefst de helft van elk salaris spendeert aan de laatste en meest actuele uitrusting, m.n. voor de heb (hip en leuk). Samentrekking van gear (uitrusting) en weirdo (rare snuiter).
Geb	Gebied.
Gebruikswater	Waterkwaliteit bestemd voor toiletspoeling, reiniging van kleding en reiniging van uitrustingsstukken.
Geel	Tactische kleur om onderscheid te maken tussen (eenheden, installaties en uitrustingen van) partijen. Onbekende partij. Unknown. Zie ook: blauw, groen en rood.
Gegs	Gegevens.
Gen	Generaal.
Generieke missie	Veronderstelde standaardmissie, waarvoor de commandant een verondersteld scenario kan gebruiken. Takenpakket is vastgelegd in het GETL.
Genm	Generaal-majoor
GEOINT	Geospatial Intelligence
Gereedheidsrapportage	Periodieke rapportage waarin een eenheidscommandant aan de hand vd kwantitatieve brongegevens personele gereedheid (PG), materiële gereedheid (MG) en geoefendheid (GO) een kwalitatieve appreciatie geeft vd operationele gereedheid van zijn/haar eenheid.
Gereedstelling	Geheel van activiteiten dat ten doel heeft een organieke of niet-organieke eenheid operationeel gereed (OG) of inzetgereed (IG) te maken of te houden. Het proces gereedstellen eindigt pas na het bereiken vd status inzetgereed.
Geschikt	Als een persoon of materieel, binnen de randvoorwaarden van het ontwerp, zijn functie vervult. Kwalitatief element. Zie ook: beschikbaar.
GETL	Generieke Essentiële Taken Lijst; Generic Essential Task List. Generiek programma voor opleiding en training van niveau IV (cie) t/m VI (brig), waardoor een eenheid op een flexibele manier kan worden gereedgesteld en ingezet. GETL is gebaseerd op de meest actuele NAVO-doctrineaanwijzing en door CDS opgedragen in AGCDS. Zie ook METL.
Gev	Gevecht
Gevechtsstaf	Tactical Command Post. Vooruitgeschoven commandopost (Forward). Tactische commandopost (TACCP). Vorgeschobener Gefechtsstand. Beweeglijke commandopost, van waaruit gedurende langere tijd het gevecht voorin geleid kan worden.
Gevo	Geestelijke Vorming
Gevoelig materieel	Cryptoapparatuur en –sleutels (CCI), munitie en wapens.
Gevops	Gevechtsoperaties; operaties waarbij (tactische) gevechten moeten worden gevoerd om de doelstelling te bereiken
Gevost	Gevechtsondersteuning
Gevran	Gevechtsrantsoen
Gevstbrig	Gevechtssteunbrigade
Gevvld	Gevechtsveld
Gew	Geweer
GEWI	Geneeskundige artikelen, Elektronica, Wapens, Instrumenten; interne inspectie dzv eenheden; vergelijk EWI
GFPI	Garderegiment Fuseliers Prinses Irene; opgericht in Congleton, Cheshire, Engeland, op 11-01-1941, als Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene.
GGJ	Garderegiment Grenadiers en Jagers.
GGO	Grond Gebonden Optreden.
GGP	Generiek Gereedheids Plan.
GGV	Grondgebonden vuursteun.
GGVESK	Grondgebonden verkenningseskadron
GGW	Groep Geleide Wapens; vml. eenheid vd KLu, die o.a. tot 1994 aanwezig was in de luchtverdedigingsgordel in Duitsland: 3 GGW (Blomberg, Noordrijn-Westfalen), 4 GGW (Hessisch Oldendorf, Nedersaksen) en 5 GGW (Stolzenau, Nedersaksen), elk met vier squadrons; opereerde met elektronisch gestuurde wapens (HAWK en NIKE)
GHNH	Geneeskundige humanitaire- of noodhulp
GHOR	Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio; voorheen Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen
GHS	Document Grondslagen, Hoofdlijnen en Systeemeisen voor de operationele militaire gezondheidszorg
Gurkha-mars	Mars waarbij een instructeur vooropgaat met een licht rugzakje en de cursisten/leerlingen met volledige bepakking op armlengte van hun voorganger moeten volgen
GI	Government Issue; Rijkseigendom; bijnaam voor de Amerikaanse militair; vergelijkbaar met Jan Soldaat; ook wel aangeduid als "Gods Infantry"
GI	Gevechtsinlichtingen
GIDS	Geneeskundig Informatiesysteem DefenSie; opvolger GDBK
GIFKOM	Geneeskundig Informatiesysteem Koninklijke Marine; voorloper GIDS
Gipt	Gewondeninlaadpunt; geneeskundige inrichting waar zieken en gewonden tijdelijk kunnen worden
	ondergebracht en van waaruit zij bij een strategisch gewondentransportmiddel worden aangeboden; b.v. Medical Pick-up Point (MEDPUP)
GIS	Geografisch Informatiesysteem. Subsysteem van ISIS, dat wordt gebruikt voor het vastleggen en uitwisselen van actuele gegevens over eenheden en objecten welke worden weergegeven op een digitale kaart en vastgelegd in een database. Voertuigbemanningen die gekoppeld zijn aan GIS kunnen de Common Operational Picture (COP) waarnemen.
GIT	Geneeskundig Instrumentarium Technicus; tegenwoordig Medisch Instrumentatie Technicus
GLA	Geweer Lange Afstand.Accuracy Arctic Warfare .338 Lapua
GLONASS	Globalnaja Navigatsionnaja Spoetnikovaja Sistema; Russisch satellietplaatsbepalingssysteem, vergelijkbaar met GPS en Galileo
GLOW	Green Laser Optical Warner; vd firma Thales
GLT	Gelegenheidstenue.
GLTD	Ground Laser Target Indicator.
GMZ	Geoefend Militair Zwemmen.
Gn	Genie
GNC	German Netherlands Corps; 1 (GE/NL) Corps
Gnk	Geneeskundig
Gnkcie	Geneeskundige compagnie
Gnkd	Geneeskundige Dienst
Gnkdgdn	Geneeskundige dienstgoederen; medical supplies and equipment; klasse VIII
Gnoom	Mannelijke partner van vrouwelijke cadet. Zie ook: fee.
GO	Geneeskundig onderzoek.
GO	Geoefendheid. Mate waarin een (niet-)organieke eenheid de voor de status operationeel gereed (OG) of inzetgereed (IG) voorgeschreven oefeningen met succes heeft afgerond.
GO	Groepsoudste.
GOA	Geïntegreerde Operatie Analyse; bepaalt onder andere de interacties tussen eigen en vijandelijke mogelijkheden en analyseert daardoor de eigen mogelijkheden.
GOBS	Gevechts Opleiding Buddy Systeem.
GOCA	Geautomatiseerde Ondersteuning Compagnies Administratie.
GOEM	Groep Operationele Eenheden Mariniers
GOLAMA	Gezondheidszorg in Ontwikkelingslanden voor de AMA
GOLM	Geavanceerd Onderwijsleermiddel. Zie ook: OLM.
Go/no go-criteria	Startcriteria die de commandant voorafgaand aan een operatie geeft; startcriteria geven aan onder welke omstandigheden de operatie niet wordt ingezet; deze criteria hebben vooral betrekking op de weersomstandigheden en de mate waarin de vijandelijke luchtverdediging wordt onderdrukt
GOS	Gewonden Ontsmettings Station; CCA; CDF.
GOTS	Governement of the Shelf. Product dat door de overheid is ontwikkeld en gestandaardiseerd. Zie ook: COTS en MOTS.
Gouden Kroon	Niveau II-test met het daarbij behorende vuursteunembleem, vastgesteld door de BLS in 1988, t.b.v. stuks- en vuurmondbemanningen
Gp	Groep
GP	Groepagepunt. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen. Locatie waar alle goederen die afkomstig zijn van eigen depots of leveranciers worden verzameld en voor opvoer naar het operatiegebied worden gereedgemaakt. Zie ook: AC, GE, POD, POE en VC.
Gpc	Groepscommandant.
GPM	Geïntegreerde Politietrainingsmissie; in de Afghaanse provincie Kunduz.
GPMG	General Purpose Machine Gun; "Gympie"; MAG 7,62 mm
GPS	Global Positioning System; belangrijk instrument voor geodesie, kaartvervaardiging, navigatie en telecommunicatie
GR	Grid Reference. Coördinaatreferentie. Zie ook: MGRS.
Graden van gevechtsvaardigheid	Normaal, verhoogd en algeheel.
Grd	Gravendienst; Grdpel ingedeeld bij 240 Dncie van 200 B&T-bat.
Green zone	Groene, soms bosrijke gebied rondom rivieren.
Grendelopstelling	Blocking position. In één richting voorbereide, verdedigende opstelling om de vijand de voortgang in een bepaalde (opmars)richting te beletten. Flanken zijn bij voorkeur aangeleund door eigen troepen of hindernissen, zo niet dienen verwisselopstellingen te worden voorbereid om weerstand te kunnen bieden aan een flankdreiging.
GRG	Garderegiment Grenadiers.
GRIP	Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure.
GRJ	Garderegiment Jagers.
Groep	Grootte 4 à 12. Bij pantserinfanterie telt een generieke groep 8 infanteristen, bij artillerie een stuksbemanning, bij cavalerie een tankbemanning (4). Bij gevechtsverzorgingssteuneenheden ook genaamd: module. Commandant in de regel een sergeant. Grootteteken: •.
Grop	Grondoptreden.
Ground move	Verplaatsing van een militaire eenheid over de weg.
GSK	Generaal Spoorkazerne
GSW	Gunshot wound; ballistisch trauma veroorzaakt door een vuurwapen
GT	Gala Tenue
GTA	Grafenwöhr Training Area; militair oefengebied in zuidoosten Duitsland ter grootte van 14 bij 22 km met o.a. 51 schietbanen
GTK	Gepantzertes Transport Kraftfahrzeug; MRAV; pantserwielvoertuig
GTS	Gevechtstrainingsschool. Opgericht in 1998. Onderdeel vh OTC Manoeuvre. Gevestigd op Bernhardkazerne in Amersfoort.
GU	Gereedschapsuitrusting.
GUP	Gevechtsuitputting; guppen
Gupt	Gewonden uitlaadpunt
Gut feeling	Intuïtief gevoel; onderbuikgevoel; onbewuste bekwaamheid. “Het herkennen of creeren van een kans is een kwestie van gut feeling, onderbuikgevoel. En dat is weer een zaak van ervaring, vaardigheden, kennis en, daaruit voortvloeiend, zelfvertrouwen” (Marco Kroon, ‘Leiderschap onder vuur’, p. 52).
GV	Geestelijke Verzorging
GVA	Grensverleggende activiteiten. Veeleisende, niet specifiek militaire opdrachten die door KL-personeel (in opleiding) onder risicovolle en stressverwekkende omstandigheden worden uitgevoerd, i.c. parachutespringen, rotsklimmen/werken op hoogte en sportduiken. Algemene doel: inzetbaarheid onder stressvolle omstandigheden vergroten. Uiteindelijke (vormings)doel: vergoten vd stresstolerantie. (Bron: TNO-rapport TM-96-A033, ‘Grensverleggende activiteiten: een evaluatie’, dr. C.J.E. Wientjes, 1996).
Gvcr	Gevechtsveldcontroleradar
GVDB	Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid
GVT	Gevechtstenue
Gw	Gewonde
Gwhlp	Gewondenhelper; Nederlandse benaming voor Combat Life Saver (CLS' er)
Gwnest	Gewondennest
Gwsb	Grondwapensysteembestrijding; counter-battery fire; afgeven van vuren met als doel het vernietigen of neutraliseren van vijandelijke vuursteunsystemen
Gwt	Gewondentransport.
GWT	Global War on Terror.
Gy	Gray; eenheid van hoeveelheid geabsorbeerde ioniserende straling
Gympie	GPMG; General Purpose Machine Gun; licht tot middelzwaar machinegeweer
Gzhcen	Gezondheidscentrum; inrichting die in een regionaal begrensd gebied is belast met eerstelijns geneeskundige, farmaceutische-, fysiotherapeutische- en tandheelkundige verzorging
H	Terug naar Boven
H&S Company	Headquarters & Supply company; staf- en stafverzorgingscompagnie
H2IOT	Herstructurering en herinrichting initiële opleiding en training. Studie die concludeerde dat operationele eenheden zelf de verantwoording wordt gegeven over het opleiden en trainen vd niveaus I t/m III; dat de opleidings- en trainingscentra binnen de KL aparte taken en verantwoordelijkheden wordt gegeven t.a.v. opleiden en trainen; en dat de initiële opleidingen aan KMS en KMA worden uitgebreid of in elk geval bezien.
H-beurt	Halfjaarlijkse onderhoudsbeurt (hrst)
H-bom	Waterstofbom; kernwapen met een werking gebaseerd op kernfusie
HAARP	High Frequency Active Auroral Research Program
HACCP	Hazard Analysis Critical Control Points
Hadex	Drinkwaterdesinfectiemiddel, o.a. gebruikt voor de waterwagens van Defensie
HAHO	High altitude, high opening
HALE UAV	High Altitude Long Endurance UAV; soort Unmanned Aerial Vehicle (UAV)
HAL Mobile Team Trainer	simulatiepatiënt van fabrikant Gaumard
HALO	High altitude, low opening
HAMIL	Handboek KL-militair
Hammered pair	Schietdrill. Double-tap met hetzelfde richtbeeld, vnl. afgevuurd op afstanden kleiner dan 25 meter, gericht op de center mass
Handler	Contactman van informanten.
HARC	Helicopter Abseil and Roping Course.
Hard knock	Zonder toestemming een huis doorzoeken, i.t.t. soft knock.
Haw	Hoofdaanvoerweg
HAWK	Homing All the Way Killer; Raytheon MIM-23; surface-to-air missile tegen laagvliegende toestellen; tot 1994 in gebruik bij de NAVO, m.n. in een luchtverdedigingsgordel die zich uitstrekte van Noorwegen, via de oostelijke grens vd Bondsrepubliek Duitsland, tot Turkije; tot 2004 in Nederland in gebruik bij de GGW’s vd KLu
HazMatID 360	Draagbaar meettoestel voor de identificatie van onbekende vloeistoffen en poeders, incl. drugs en explosieven. Ook voor zenuwblokkerende en blaartrekkende strijdmiddelen in vloeistofvorm. Werkt volgens het principe van infraroodsprectofotometrie met Fourriertransformatie (FTIR).
HB	Handboek
HBF	Heeresbergführer; militaire berggids
HDIO	Hoofddirectie Informatievoorziening & Organisatie vd Bestuurstaf vh Ministerie van Defensie.
HDP	Hoofd Directie Personeel; maakt deel uit van de Bestuursstaf Defensie
HDV	Hogere Defensie Vorming.
HE	High Explosive; munitie met een hoogexplosieve lading, waarbij de nadruk ligt op schade door de detonatie in plaats van penetratie van pantser
Heads-up	Overleg; de koppen bij elkaar steken
HEAT	High Explosive Anti-Tank
Helack	Helicopter acknowledged; helikopter toegewezen
Healthy work effect	Effect dat gezondheidsklachten bij Defensiepersoneel op missie minder zullen voorkomen omdat alleen gezonde militairen worden uitgezonden
Helquest	Helicopter request; aanvraag voor een helikopter; niet-definitieve status; wordt geaccepteerd of geweigerd
Hepla	Herkenningsplaatje
HEROS	Heeres- Führungsinformationssystem für Operationsführung in Stäben. Van origine Duits commandovoeringssysteem dat wordt gebruikt in de staven op legerkorps niveau, ook bij HRFHQ én Communication and Information Systems (CIS) Battalion 1GNC én LCC. Variant op ISIS.
Hesco	Met zand gevulde, geprefabriceerde anti-explosiewallen die beschermen tegen detonaties en blast; geproduceerd door het bedrijf Hesco Bastion
Het vizier op Defensie	Voluit: ‘Het vizier op Defensie. Interne en externe ideeën voor de toekomst van de krijgsmacht’. Publicatie vh Ministerie van Defensie, d.d. 8 juni 2006.Toekomstverkenning ten behoeve vh actualiseren vh Defensiebeleid, door zowel Defensiemedewerkers als een twintigtal prominente Nederlanders. De schrijvers spreken zich uit over het bestaansrecht vd Nederlandse krijgsmacht, de operationele taak en inrichting van die krijgsmacht en het maatschappelijke draagvlak ervan, waaruit blijkt dat onvoldoende duidelijk is waar Defensie in het huidige tijdsgewricht voor staat. Publicist Paul Scheffer pleit voor het benadrukken vd kwetsbaarheid van Nederland en het zeer scherp onder woorden brengen vd dreigingen door de regering en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Volgens Scheffer dient Defensie altijd de relatie te leggen tussen de buitenlandse activiteiten en binnenlandse veiligheid, waarmee ook de belangen van de burger duidelijk worden. Tot slot meent Scheffer dat voor het draagvlak vd krijgsmacht, Defensie niet bij voorbaat kan vertrouwen op een solide basis van internationale solidariteit en engagement in Nederland.
HEW	Horizontaal Effect Wapen; met ontsteker op afstand bedienbaar systeem waarvan de uitwerking – het m.b.v. een springstoflading verschieten van 923 loden schrootdeeltjes – beperkt is tot een bepaalde sector in de schootsrichting; doel is uitschakelen van tegenstanders die in de sector naderen; opvolger van de claymore-mijn; effect is blast
HF-7000	HF-EZB radio t.b.v. tactische data- en spraakverbindingen over afstanden van maximaal 400 km en 20 Watt; manpack radio KLPRC7110; producent Harris; ingevoerd vanaf 1998
HF-EZB	High Frequency, Enkel-Zijband (radio)
HFR	Handsfree (radio).
HFRI	Helicopter Fast Roping Instructor.
HGIS	Homogene Groep Internationale Samenwerking.
Hgr	Handgranaat
HHH-vragen	Hebben we bereikt wat we wilden bereiken; Hebben we gedaan wat we dachten te doen; Heeft het gekost wat we dachten (vragen die centraal staan bij VBTB)
HHI	Hand Held Imagery
HHI	Helicopter Handling Instructor
Hiba	Hindernisbaan
HICON	Higher Control; hogere controle; naasthogere niveau van de te oefenen eenheid die de staf van die eenheid voorziet van opdrachten volgens een vooraf vastgesteld script
HID	Hoofd Inwendige/Interne Dienst
HIDACZ	High-Density Airspace Control Zone; afgebakend gebied, waarboven geen luchtverdedigingsmiddelen operationeel mogen zijn; toegang tot en controle vh gebied zijn in handen van een manoeuvre-commandant
HIG	Helikopter Instructiegroep; tegenwoordig Instructiegroep Rotary Wing van de SGLS
Hind	Hindernis.
Hindernis, kunstmatige	Draadhindernissen, mijnenvelden, verhakkingen e.d.
Hindernis, natuurlijke	Bergen, boscomplexen, oorden, rivieren e.d.
Hinderniswaarde	Tactische of strategische waarde van een hindernis: pantserremmend of pantserstoppend.
HKL	Herstructurering Koninklijke Landmacht
HKS	Hogere Krijgsschool.
HL	Holle lading
HL	Mosterdgas (militaire code)
HLG	Hailing General; frequentiemodus FM900; analoge gevechtsveldnoodfrequentie
HLS	Helicopter Landing Site; landingsplaats voor helikopters
HLU	Helikopter Landingsplaats Uitrusting; uitrusting, die benodigd is voor het verkennen, uitzetten, markeren en gebruiken van een landingpoint of -site
HLZ	Helicopter Landing Zone; landingzone voor helikopters
HMA	Hoogste Medische Autoriteit.
HMD	Head Mounted Display; Helmet Mounted Display
HME	Home Made Explosive; zelfgemaakte springlading; vaak bestaande uit kunstmest.
HMG	Heavy Machine Gun; zware mitrailleur.
HMI	Home Made Incendiary; zelfgemaakte brandlading
HMT	Humanistisch Militair Tehuis
HMV	Hogere Militaire Vorming
HN	Stikstofmosterd (militaire code)
HN	Host Nation. Gastland. Land dat de strijdkrachten en/of voorraden van coalitie- of geallieerde landen ontvangt om die een locatie toe te wijzen en te laten verplaatsen, ontplooien en optreden over haar grondgebied.
HNBWV	Hindernissen, Naderingsmogelijkheden, Belangrijke en essentiële gebieden, Waarnemingsmogelijkheden en schootvelden, Vuur- en zichtdekking
HNS	Host Nation Support
Hoax	Neptuig; wapentuig dat uiterlijk dan wel na vluchtig onderzoek alle elementen bevat van een IED, maar na grondig onderzoek of neutralisatie geen. Hoewel er geen schade ontstaat, zorgt ‘vals’ wapentuig voor overlast en kan ertoe leiden dat echte IED’s minder serieus worden genomen.
Höckerhindernisse	Tankversperring bestaande uit betonnen
	piramides; Drachenzähne; drakentandversperring
HOGAWEDIVAWA	Hoe gaan we dit varkentje wassen?
Hoist	Lier
HOL	Hoofd Oefen Leider; in de uitvoering de LDO.
HOLK	Hals, Oksels, Liezen, Knieholten (bloedingen)
HOOS	Hogere Onderofficiers School; secundaire vorming (Weert)
HOOV	Hogere Onderofficiers Vorming; secundaire vorming (Weert)
HOP	Huid Ontsmettings Poeder; persoonlijke ontsmetting voor chemische strijdmiddelen
HOR	Humanitair Oorlogsrecht
Hosp	Hospitaal
HOSTAC	Helicopter Operations from Ships other than Aircraftcarriers
Hostile act	Vijandelijke daad.
Hostile intent	Getoonde vijandelijke bedoeling.
HOT	Hoofd Officier Toegevoegd.
HOT	Haut-subsonique Optiquement Téléguidé; High-subsonic Optically Teleguided; anti-tankraket van Franse makelij
HOTO	Hand Over/Take Over; overgave/overname; overdragen van taken, verantwoordelijkheden en materieel vd zittende eenheid aan de komende eenheid, inbegrepen de opgedane kennis en ervaring.
HP	Hulppost
HPG	Hygiëne en Preventieve Gezondheidszorg; doel is het verbeteren en waarborgen van de gezondheid van de mens
HPM	High Power(ed) Microwave; non-lethal weapon (NLW), zoals VMADS; stoot eenmalig een krachtige puls microgolven uit
HPMK	Hypothermia Prevention and
	Management Kit (NSN 6515-01-532-8056)
HPS	Human Patient Simulator; fantoompatiënt
HPT	High Pay-Off Target
HPTL	High Pay-off Target List; prioriteitenlijst van doelen die, indien uitgeschakeld, in belangrijke mate bijdragen aan het succes van de eigen wijze van optreden.
Hpvu	Heupvuur; sproeivuur
HQ	Head Quarters; hoofdkwartier
HRF	High Readiness Forces
HRF (L)	High Readiness Forces (Land).
HRF(L)HQ	High Readiness Forces (Land) Headquarters
HRKL	High Readiness Koninklijke Landmacht; hoge staat van inzetbare en goed gevulde parate eenheden binnen de KL
HRM	Human Resource Management.
Hrst	Herstel
Hrstcie	Herstelcompagnie
HSI	Hoofdschietinstructeur
Ht	Hoogte.
HTM	Handtelemicrofoon
HTR	Halftrack; voertuig met wielen voor en rupstrack achter
HUD	Head-Up Display; systeem waarbij gegevens voor de piloot op een glazen display in het gezichtsveld worden geprojecteerd
Humanitaire operatie	Op zichzelf staande hulpactie, al dan niet aangestuurd door militairen, die primair is gericht op het verminderen van het menselijk lijden
HUMINT	Human Intelligence; inlichtingen die worden verkregen uit informatie verzameld of verstrekt door menselijke bronnen; vergaren van inlichtingen via interpersoonlijk contact.
HUSLE	Helicopter Underslung and Loading Equipment; materiaal dat gebruikt wordt om ladingen voor te bereiden voor transport onder een helikopter
Huzaren Prins van Oranje, Regiment	Op 16-09-2012 ontbonden cavalerieregiment, laatstelijk binnen het Commando Landstrijdkrachten bij 42 Tankbataljon in Oirschot (43 Mechbrig). Gevolg vh afscheid van de Leopard 2A6-gevechtstank en het opheffen van 42 Tkbat t.g.v. de bezuinigingsreorganisatie. Standaard opgelegd en tradities in bewaring gegeven bij Regiment Huzaren van Boreel.
Huzaren van Sytzama, Regiment	Op 16-09-2012 ontbonden cavalerieregiment, laatstelijk binnen het Commando Landstrijdkrachten bij 11 Tankbataljon in Oirschot (13 Mechbrig). Gevolg vh afscheid van de Leopard 2A6-gevechtstank en het opheffen van 11 Tkbat t.g.v. de bezuinigingsreorganisatie. Standaard opgelegd en tradities in bewaring gegeven bij Regiment Huzaren van Boreel.
Hv	Helderheidsversterker.
HVCKL	Hulpverleningscentrum Koninklijke Landmacht (Ede), o.a. Opplan 13
HVT	High Value Target; belangrijk persoon bij de opponent.
HVTL	High Value Target List; lijst van geïdentificeerde en geprioriteerde (aanvals)doelen, gecategoriseerd naar waar die doelen (eenheden) kunnen worden gevonden.
Hw	Houwitser
HWIC	Helicopter Weapons Instructor Course.
HWR	Heavy Weapons Range
HWS	Hoofdweerstandsstrook; voorpostenlijn; voorste rand weerstandgebied
Hybride militair conflict	Conflicten die worden gekenmerkt door een breed spectrum van reguliere en niet-conventionele strijdwijzen waarbij zowel statelijke als niet-statelijke actoren betrokken zijn
I	Terug naar Boven
I&M	Infrastructuur en Milieu.
I/c	In command (of); in charge (of)
IA	Invoer- en afvoerinstructie
Iaw	In accordance with. In overeenstemming met.
IBC	Intermediate Bulk Container. In de regel een subunit t.b.v. brandstof van 1.000 liter. 240 stuks aanwezig binnen B&T-bataljons KL.
IBCT	Infectieziekten Bestrijdings- en Coördinatie Team
IBEV	Informatiebeveiliging.
IBL	Instandhoudings Bedrijf Landsystemen (Leusden); houdt zich bezig met 4de echelons groot onderhoud en modificaties aan materieel, zoals het herstellen, modificeren, onderhouden, reviseren en testen van achterassen, motoren, transmissies en talloze andere componenten
Ibo	Inspectie binnenkant oogleden
ICBB	Initial Commander’s Backbrief. Terugkoppeling van de analyse van een ondercommandant met zijn C.De eerste backbrief na de bevelsuitgifte. Zie ook FCBB en OATDOEM.
ICBM	Inter-Continental Ballistic Missile; intercontinentale ballistische raket; In 2002 tekenden Rusland en de Verenigde Staten en Rusland het SORT om de voorraad ICBM's te verminderen
ICMS	Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking.
ICP	Incident Control Point; plaats binnen een het veiligheidskordon van waaruit de operatie gecoördineerd wordt door de militaire en/of civiele autoriteiten
ICP	Intel Collection Plan. Inlichtingenverzamelplan. Vertaling vd essentiële inlichtingenbehoefte; antwoord op de PIR van de commandant; in dit deel van de inlichtingencyclus wordt de prioriteitsstelling, afstemming en inzet van alle beschikbare inlichtingenmiddelen gerealiseerd, waarbij uit alle beschikbare bronnen binnen een vastgestelde termijn relevante informatie wordt verzameld.
ICRC	International Committee of the Red Cross; Rode Kruis
ICTY	International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia; opgericht in 1993; rechtsprekend orgaan van de Verenigde Naties, gericht op de berechting van oorlogsmisdaden die zijn gepleegd tijdens de oorlogen op de Balkan in de jaren ’90 van de 20ste eeuw
ICU	Intensive Care Unit
IDA-kit	Individual Dynamic Absorption-kit; samenstelling: 40% permethrine en 60% licht aromatische nafta (petroleum); om klamboes, kleding, schoenen, slaapzakken, tentzeil e.d. te impregneren (tegen dengue, malaria e.d.); NSN 6840-01-345-0237.
IDEA	Integrated Development of Entrepreneural Activities
IDF	Indirect Fire; indirect vuur; parabolische kogelbaan, b.v. bij artillerie- of raketbeschieting.
IDGO	Instituut Defensie Geneeskundige Opleidingen
IDL	Instituut Defensie Leergangen; Netherlands Defence College, gevestigd in Den Haag. Onderdeel vd NLDA, waar vooral carrièreopleidingen worden verzorgd voor officieren in de rang van kap, maj of lkol.
IDP	Internally Displaced Person; ontheemde. Iemand die door de omstandigheden wordt gedwongen zijn huis te ontvluchten maar binnen de grenzen van zijn land blijft. Geen vluchteling (refugee).
IDPP	Integraal Defensie Planningsproces; zie Commandant der Strijdkrachten
IDR	Instituut samenwerking Defensie en Relatieziekenhuizen
IDT&T	Interim Defensie Tracking & Tracing
IDU	Instroom, Doorstroom en Uitstroom (van personeel)
IEBL	Inter-Ethnic Boundary Line (in Bosnië-Hercegovina)
IED	Improvised Explosive Device. Eenvoudig zelf te maken springlading met een groot strategisch effect. Explosief voorwerp dat op geïmproviseerde wijze
	is gemaakt en/of geplaatst. IED's veroorzaken letsel en materiële schade, beperken de bewegingsvrijheid, vertragen het operationeel tempo van eenheden en van economisch herstel en beïnvloeden de publieke opinie. De meest eenvoudige IED's bevatten de componenten hoofdlading, ontsteker (pyrotechnische ontsteker/slagpijpje), schakelaar, stroombron en verpakking.
IEF	Initial Entry Force.
IFC	Intelligence Fusion Center; in Molesworth (GB), opgericht in 2007 ter ondersteuning van NAVO-operaties; genereert strategische, operationele en tactische inlichtingenproducten
IFF	Identification Friend or Foe; vaststelling van vriend of vijand door uitgezonden en ontvangen radiosignalen
IFO	Initiële Functie Opleiding
IFOR	Implementation Force; NAVO-vredesmacht in Bosnië-Hercegovina als opvolger van UNPROFOR.
IG	Instructiegroep
IG	Inzetgereed
IGDKL	Inspectie Geneeskundige Dienst Koninklijke Landmacht
IGK	Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht; geloceerd op De Zwaluwenberg (Hollandsche Rading)
IGLW	Instructiegroep Lichte Wapens; gevestigd op de Generaal Winkelmankazerne in Harskamp; verzorgd o.a. de cursussen tot schietinstructeur (SI) of hoofd-schietinstructeur (HSI) waarvan de certificatie per 01-01-2007 verplicht is
IGO	Incidenteel Geneeskundig Onderzoek; wordt gehouden wanneer wordt getwijfeld aan de dienstgeschiktheid van een militair; doel is te bezien of er een vermoeden van dienstongeschiktheid bij de militair bestaat.
IGO	Intergovernmental organisation. Voorbeelden: EU, IMF, NAVO en OSCE
IGSIM	Instructie Groep Simulatie
IGV	Infanterie Gevechts Voertuig
IGVU	Interim Gas Verkennings Uitrusting
IJskast	tijdelijk stilleggen van een oefening, waarna de oefenende troepen verdergaan vanaf het punt waarop de oefening was stilgelegd
IK	Instructiekaart.
IK 004601	Instructiekaart 004601: Camouflage.
IK 10-2554	Instructiekaart 10-2554: Leg- en tordeerapparaat.
IK 11-7	Instructiekaart 11-7: Memorandum voor radiotelefonie.
IK 2-6	Instructiekaart 2-6: Preventie en eerste hulp bij warmteletsels.
IK 2-13	Instructiekaart 2-13: CRC-pelotons van ISAF.
IK 2-15	Instructiekaart 2-15: Geweldgebruik bij zelfverdediging.
IK 2-16	Instructiekaart 2-16: Mentale vorming.
IK 2-17	Instructiekaart 2-17: Commandovoering.
IK 2-18	Instructiekaart 2-18: SFOR geweldsinstructie; vastgesteld door de BLS op 02-01-1997.
IK 2-20	Instructiekaart 2-20: Persoonlijke bescherming tegen de uitwerking van ABC-strijdmiddelen.
IK 2-22	Instructiekaart 2-22: Zelfhulp en Kameradenhulp (ZHKH).
IK 2-25	Instructiekaart 2-25: Veiligheidsregels en veiligheidsbepalingen voor munitie en herkenning van munitie.
IK 2-26	Instructiekaart 2-26: Chauffeurs (koud/warm weer).
IK 2-27	Instructiekaart 2-27: Geweldgebruik.
IK 2-30	Instructiekaart 2-30: Compartimentering gevaarlijke stoffen (KL opslagcodes).
IK 2-1250	Instructiekaart 2-1250: Uitreikstuk Uitreikstuk LeiderschapsTraining en Vorming (LTV)
	ten behoeve van de leidinggevende.
Ik 2-1251	Instructiekaart 2-1251: Omgaan met media.
IK 2-15	Instructiekaart 2-15: Geweldgebruik bij zelfverdediging.
IK 2-16	Instructiekaart 2-16: Mentale vorming.
IK 3-20	Instructiekaart 3-20: Persoonlijke bescherming tegen de uitwerking van NBC-strijdmiddelen. OBSOLEET EN VERVALLEN!
IK 3-21	Instructiekaart 3-21: Memorandum voor NBC-ploegcommandanten. OBSOLEET EN VERVALLEN!
IK 3-22 N/C	Instructiekaart 3-22 N/B/C: Memorandum Nucleair/Chemisch voor NBC-kernen. OBSOLEET EN VERVALLEN!
IK 4-44	Instructiekaart 4-44: Het aanvragen van luchtsteun in noodsituaties.
IK 40-20	Instructiekaart 40-20: Schriftelijke instructies. Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval.
IK 5-126	Instructiekaart 5-126: Vernielingen.
IK 5-130	Instructiekaart 5-130: Brugclassificatie te velde.
IK 5-137	Instructiekaart 5-137: Ammunition awareness.
IK 55-11	Instructiekaart 55-11: Instructie invullen rijopdracht. Zie ook Lf 15399.
IK 55-3	Instructiekaart 55-3: De militaire colonne van voertuigen
IK 8-7653	Instructiekaart 8-7653: Invulinstructie gewondenkaart/afvoerkaart.
IK 11-7	Instructiekaart 11-7: Memorandum voor radiotelefonie.
IK 5-420	Instructiekaart 5-420: Detectie met gasverkenningsuitrusting.
IK 55-1	Instructiekaart 55-1: Handleiding voor de chauffeur ten behoeve van het vervoer van gevaarlijke stoffen.
IK 55-2	Instructiekaart 55-2: Hulpkaart ladingzekeren wegvervoer.
IK 55-3	Instructiekaart 55-3: De militaire colonne van voertuigen.
IK 8-756	Instructiekaart 8-756: Opmaken van chirurgische netten.
IK 9-5	Instructiekaart 9-5: Gebruiksaanwijzing
	voor licht- en geluidssignaal DM57.
IKS	Instituut Keuring en Selectie (Amsterdam)
IKZ	Integrale Kwaliteits Zorg
Ill(um)	Illuminating ammunition; lichtmunitie; niet explosieve munitie ontworpen om één enkele bron van intens licht voort te brengen om een gebied te verlichten
ILM	Intermediate Level Maintenance. Één van de drie onderhoudsniveaus, waarbij het tussentijdse grotere onderhoud in een periode waarin het materieel voor operationele inzet beschikbaar is, wordt uitgevoerd door specifiek onderhoudspersoneel dat is ingedeeld bij de onderhoudseenheden en het DBGS. ILM vindt ook plaats in het buitenland in het geval dat tijdens ernstinzet of oefeningen reparaties nodig zijn. Zie ook: DLM en OLM.
ILMO	Instituut voor Leiderschap en Maganement Opleiding (Breda); tegenwoordig School voor Leidinggeven en Opleidingskunde (Budel)
IMA	Integrale Veiligheidszorg, Materieel-Logistiek en Arbo & Milieu
Imagery	Beeld
IMF	Intern Mutatie Formulier (LF 15551)
IMG	Inspecteur Militaire Gezondheidszorg; geloceerd op De Zwaluwenberg (Hollandsche Rading)
IMINT	Imagery Intelligence; beeldanalyse van georuimtelijke (satelliet)informatie en luchtfoto's en leveren van
	diepteanalyses van satellietbeelden en luchtfoto’s.
Imm	Immuniseren, immunisatie
IMO	Initiële Militaire Opleiding
Implied tasks	Afgeleide taken (afgeleid vd assigned tasks). Geven aan welke taken moeten worden uitgevoerd om de opdracht en de opgedragen taken te kunnen uitvoeren.
IMPP	Integrated Mission Planning Process; besluitvormingsmodel vd Verenigde Naties.
IMV	Infantry Mobility Vehicle, i.c. Bushmaster.
Incasseringsvermogen	De militair verlegt grenzen van lichamelijke pijn, vermoeidheid en/of frustratie voortkomend uit o.a. zware fysieke inspanning, een langdurige ongemakkelijke (werk)houding, extremere klimatologische omstandigheden, een gebrek aan privacy, vermeende onevenredige/onbillijke behandeling, het ontbreken of ontnemen van zijn vrijheid en een gebrek aan comfort, rust en voeding, zonder daarbij de moed op te geven.
INDAS	Individueel aanvullingssysteem; fillersysteem
Inf	Infanterie
Infbat	Infanteriebataljon; bestaat uit vier compagnieën.
Infil	Infiltratie; infiltreren; tac verpl te voet, bereden, door de lucht of over het water in vij geb
INFOOP	Informatiebulletin op personeelsgebied
InfoOps	Information Operations. Gecoördineerde activiteiten gericht op het beïnvloeden vd besluitvorming vd opponent, ter ondersteuning vd (politieke en militaire) doelstellingen van een operatie door de informatie, besluitvormingsprocessen en ondersteunende systemen van een opponent aan te grijpen en gelijktijdig de eigen informatie, processen en systemen te benutten en te beschermen.
Informatiebeveiliging	Beveiliging van informatie en informatiesystemen, met inbegrip van verbindingsbeveiliging; algemene
	beveiligingsmaatregelen en -procedures om verlies of compromittering van informatie in welke vorm dan ook te voorkomen
Information exploitation	De waarde van informatie binnen processen volledig benutten en uitbuiten (exploit), m.n. in een stafomgeving.
Information management	De juiste informatie, veilig, op het juiste moment, in het juiste format, via het juiste systeem, door de juiste persoon gebruiken, m.n. in een stafomgeving.
Inlichtingen & Informatie	Functie van militair optreden. Intelligence and information. Einduitkomst van kennis en
	begrip over de activiteiten (activities), mogelijkheden (capabilities) en intenties (intentions) van alle (relevante) actoren en factoren.
Inln	Inlichtingen
Innoveren	Vermogen om doctrine, opleiding en training snel te kunnen aanpassen en op elkaar afgestemd te houden. In algemene zin: als nieuwigheid invoeren; als noviteit introduceren; veranderen; vernieuwen.
Inr	Inrichten; inrichting
INS	Insurgents; opstandelingen
INS	Inertial Navigation System; inertiële navigatie; techniek die gebruik maakt van gyroscopen en daarmee afwijkingen kan meten die afkomstig zijn van de kracht en versnellingen als gevolg van het bewegen van de aarde
Instap(ploeg)	Aanval(steam) dat als eerste binnengaat en doorzoekt.
Instr	Instructeur; instructie
Instrumenten van macht	Civiele, economische, militaire en politieke instrumenten. In de planningsfase van een operatie worden deze gebruikt om in een vertaalslag, vanuit de gewenste politieke eindsituatie (end-state) en militaire doelstelling (objective), de op strategisch, operationeel en tactisch niveau effects en actions te beschrijven. Omgekeerd leiden in de uitvoeringsfase actions tot effects tot objectives tot end-state.
Int	Intendance
INTACT	Interactive Netherlands TACtical Trainer.
Integration	Integratie. Proces waarmee gesynchroniseerd de overdracht plaatsvindt van inzetgerede eenheden aan een Combined Joint Force. Zie ook: RSOM, RSOMI, RSOI.
Intell(igence)	Verzamelen van informatie om hiervan inlichtingen te maken.
Intent	Oogmerk, m.n. oogmerk vd commandant: commander's intent. Bevat 1) een beeld vd te bereiken effecten (end-state), 2) de manier waarop (method) en 3) de reden waarom (purpose). Het laagste niveau dat een oogmerk formuleert is niveau IV (compagnie), uitgezonderd eenheden met bijzondere opdrachten of in een zelfstandige rol.
Intent/Effects Schematic	Schematische en zo mogelijk (geo)grafische weergave vh oogmerk en de te bereiken effecten
Interventie	Militaire ontplooiing op korte termijn en met een hoge impact
INTREP	Intelligence Report. Inlichtingenrapport(age).
INTRO	Interest, Need, Time, Respond, Objective
INTSUM	Intelligence Summary; inlichtingenrapport(age); samenvatting van belangrijke informatie die niet tijdkritisch is en op een vast tijdstip per dag wordt verstuurd
Inzetbaar materieel	Materiaal dat beschikbaar is bij de eenheid en geschikt is voor inzet. Een uitrustingsstuk geldt als inzetbaar als het veilig is voor mens en milieu, de hoofdtaken kan uitvoeren en – indien het niet inzetbaar is – binnen 15 dagen weer inzetbaar gemaakt kan worden.
Inzetgerede eenheid	Eenheid die gereed is voor strategische verplaatsing vh POE naar het inzetgebied of gereed is voor feitelijke inzet. Voorwaarde is de eenheid operationeel gereed (OG) is.
Inzetgereed	Als de (niet-)organieke eenheid in staat is binnen de gestelde notice to move (NTM) de opdracht tot inzet uit te voeren.
IO	Information Operation.
IO	International Organisation.
IOC	Initial Operational Capability. Voorbeelden militaire gezondheidszorg: role 1 is gereed voor het ontvangen van patiënten, role 2 is gereed voor het verrichten van chirurgische ingrepen in een operatiekamer. Tijdstip waarop een eenheid beschikbaar is voor de uitvoering van hoofdtaken. Status open.
IOT	Initieel Oorlogs Traumatoloog. Voorganger vd AMV.
IOT	In order to; om; ten einde
IPB	Intelligence Preparation of the Battlefield (FM 34-130); Sie 2; evaluatie van vijanddreiging, weer en terrein; IPB-proces produceert 'situation overlay' en 'event overlay'; zie ook OCOKA
IPC	Initial Planning Conference. In het kader van de planningstijdbalk voor oefeningen de eerste planningsbespreking voor de deelnemende (onder)commandanten voor een oefening. Vindt normaliter 4 à 6 maanden voor aanvang oefening plaats, idealiter E-145. Zie ook FPC en MPC.
IPC	Intel Production Cell.
IPE	Intelligence Preparation of the Environment; evaluatie van het weer, het terrein en de dreiging.
IPP	Instructiepeloton Para; verzorgde tot maart 2009 alle paraopleidingen voor het KCT en 11 Lumblbrig
IPTF	International Police Task Force; in Bosnië-Hercegovina
IR	Infrarood(-apparatuur)
ISAF	International Security Assistance Force; NAVO-geleide vredesmacht in Afghanistan, geïnstalleerd na de initiële operatie Enduring Freedom; onder Amerikaanse militairen doet de grap de rond dat ISAF staat voor "I saw Americans fight(ing)"
ISD	Infra Support Detachement (van de genie) tijdens missies; o.a. ten behoeve van (afval)waterzuivering, bouwwerkzaamheden, elektra (aggregaten, airconditioning, brandmelders, verlichting, verwarming e.d.), natte groepen en onderhoud aan wegen en airstrips
ISIS	Integrated Staff Information System; Geïntegreerd Staf Informatiesysteem. Informatiesysteem ter ondersteuning in de uit te voeren taken en opdrachten (commandovoering en volgen vh gevecht) bij staven op bataljonsniveau en hoger, zowel in een kantoor- als operationele omgeving (mobiel, in voertuigen. ISIS bestaat uit de subsystemen GIS (Geografisch Informatie Systeem), ORBAT (Order of Battle) en OpOrder (Operational Order Template).
ISK	Infanterie Schietkamp (Harskamp)
ISTAR	Intelligence, Surveillance, Target Acquisition
	and Reconnaissance
ITT	In Theatre Training. Training van subeenheden in het inzetgebied, al dan niet voorafgaand aan de daadwerkelijke oefening op het juiste niveau.
IV&C	Informatie Voorziening en Commandovoering
IVAN	Inlichtingen & Veiligheid Administratie en Naslag; geautomatiseerd systeem waarin alle militairen en burgers die bij het Ministerie van Defensie werkzaam zijn met een VF vermeld staan
IVENT	Informatievoorziening en Telematica; Informatievoorziening en Technologie
IVO	Inlichtingenvoorbereiding (op een operatie)
IVO	Informatiebundel Vredesondersteunende Operaties
IVO	Initiële Vorming Onderofficieren; vervanger van INI-1 en INI-2
IVZ-MAK	Integrale Veiligheidszorg, Milieu, Arbo en Kernmaterieel.
IWAB	Ik Weet Alles Beter
IWARS	Infantry Warrior Simulation; computermodel van TNO en het U.S. Army Natick Soldier RD&E Center, gevestigd in Natick, Massachusetts, VS.
Iwd	In werkelijke dienst
IWK	Inspectiewerkkaart; zie 1-IWK
J	Terug naar Boven
J	Joint; General Staff System-indeling voor een hoofdkwartier dat/staf die door meerdere krijgsmachtdelen wordt gerund; zie secties
J1	Personeel & Administratie
J2	Inlichtingen
J3	Operaties
J4	Logistiek
J5	Plannen
J6	Communicatie en Informatie Systemen (CIS)
J7	Training
J8	Financiën & Budgetten
J9	CIMIC
J-beurt	Jaarlijkse onderhoudsbeurt (hrst)
JADC	Joint Air Defence Centre (De Peel)
Jäger	Duits equivalent van lichte infanterie of chasseurs
Jalon	Zuiver rechte stok van 28 mm dikte en 2 meter lengte, voorzien van een ijzeren punt waarmee die in de grond kan worden gezet. Om de 50 cm afwisselend rood en wit geschilderd om tegen zowel lichte als donkere achtergrond goed af te steken. In gebruik bij de artillerie in gebruik voor terreinmetingen tot enkele honderden meters bij werken met het blote oog of ± 1 km bij gebruik van een veldkijker.
JCI	Joint, Combined & Interagency
JCO	Joint Commission Observer; zie ground truth.
JCP	Joint Command Post
JDAM	Joint Direct Attack Munition; satellietgestuurde bom
Jed	Lid van een Jedburgh in WOII
Jedburgh	Amerikaanse, Britse en Franse teams van drie man (twee officieren en een onderofficier die werkte als marconist/radiotelegrafist), die vóór, tijdens en na D-Day werden geparachuteerd achter de vijandelijke linies in m.n. België, Frankrijk en Nederland om Europa te helpen bevrijden van het Duitse juk; taak vd Jedburghs, speciaal getrainde teams die door de Amerikaanse OSS, Britse SOE en Franse Bureau Central de Renseignements et d'Action (BRCA) in het Schotse oord Jedburgh werden opgeleid, was het trainen en adviseren van verzetsgroepen; na een stoomcursus door SOE/OSS werden de Jedburghs direct ondergeschikt aan het SHAEF en haar commandant, generaal Dwight D. Eisenhower; onder de Nederlanders die met een Jedburgh in bezet gebied werden gedropt waren Abraham du Bois, Arie Dirk Bestebreurtje, Carel Ruijsch van Dugteren, Henk Brinkgreve, Jacob Groenewoud, Jacob Staal en Maarten Jan Knottenbelt
JEMM	Joint Exercise Management Module; gerubriceerd (Stg GEHEIM) stand alone-trainingsnetwerk vd NAVO voor het genereren van scripts ihkv MEL/MIL tbv oefeningen
JEOG	Joint Effect Observer Group; samengestelde groep die in staat is effecten met o.a. CAS, GGV en NSFS te bereiken; opgeleid en getraind om synchroon met manoeuvre- en verkenningseenheden op te treden
JFC	Joint Fires Cell; tactische vuurleidingscel op bataljons- en brigadeniveau.
JFC	Joint Force Command; drie NAVO-commando's op operationeel niveau, resp. in Brunssum (NLD), Napels (ITA) en Lissabon (PRT)
JIEDDO	Joint IED Defeat Organization (VS).
JISTARC	Joint Intelligence Surveillance Target
	Acquisition and Reconnaissance Commando; opgericht op 19-10-2011 op de Legerplaats bij Oldebroek.
JIT	Just-In-Time; logistieke methode waardoor, door leveringen precies op tijd te laten plaatsvinden, nauwelijks tot geen voorraden nodig zijn.
JIVC	Joint IV Commando. Samenvoeging van Ivent en C4I.
JKC	Joint Kenniscentrum.
JKCNBC	Joint Kenniscentrum NBC (Vught).
JLSG	Joint Logistic Support Group; NAVO-concept dat o.a. RSOM(I) behelst.
JMedTF	Joint Medical Taskforce.
JMIC	Joint Modular Intermodal Container; mini-container ter grootte van 137 x 112 x 107 cm, waarvan 16 stuks passen in een 20-voet container
JMRC	Joint Multinational Readiness Centre; gevestigd in Hohenfels, Duitsland
JNA	Jugoslovenska Narodna Armija; volksleger van voormalig Joegoslavië
JNTD	Joint Netherlands Training Detachment; gevestigd in Fort Hood (Texas, VS0; maakt sinds 2012 deel uit vh DHC
JOC	Joint Operation Centre.
Joint	Gezamenlijk; intrakrijgsmachtelijk; krijgsmachtbreed; krijgsmachtdeeloverschrijdend.
JOP	Jaar Oefen Programma; Jaar Oefen Plan
JOT	Job Oriented Training; werkplekopleiden; training on the job. O&T van begin af aan in een omgeving die zo authentiek mogelijk is aan die van de beroepspraktijk. Hierbij gaat praktijk vooraf en parallel aan theorie: benodigde theoretische kennis wordt al doende verworven. Binnen de KL praktische uitgewerkt binnen o.a. Cavalerieschool en Infanterieschool.


JP	Joint Publication
JPK	Johannes Postkazerne (Darp)
JSD	Joint Support Detachement; in Afghanistan zelfstandige Nederlandse logistieke eenheid geplaatst op Kandahar Airfield (KAF) en Kabul International Airport (KIAI)
JSF	Joint Strike Fighter F-35 van fabrikant Lockheed Martin
JSS	Joint Support Ship; schip van de Koninklijke Marine met drie taken: maritieme bevoorrading, strategisch transport en logistieke ondersteuning van landoptreden
JSTARS	Joint Surveillance and Target Attack Radar System
JTAC	Joint Tactical Air Controller; militair die vanaf de grond de inzet van luchtwapens coördineert.
JTAV	Joint Total Asset Visibility; inzicht in de beschikbaarheid van belangrijke/essentiële middelen, waardoor de logistiek binnen de krijgsmacht in staat is om gebruikers te voorzien van (near) real-time informatie over de identiteit, plaats, toestand, verplaatsingsrichting e.d. van eenheden, personeel, uitrustingen en voorraad
JTF C-IED	Joint Task Force Countering-IED.
JTRS	Joint Tactical Radio System; initiatief van DOD t.b.v. een nieuwe generatie interoperabel communicatieplatform voor data, spraak en video dat alle golfbreedten tussen 2 MHz en 55 GHz kan hanteren
JTV	Joint Tertiaire Vorming (onderofficieren). Zie ook: TVKL.
Junior leader	Groepscommandant en opvolgend pelotonscommandant (OPC)
JVI	Jerrycan Vulinstallatie, bij Clustercompagnieën B&T-bataljons. Gebouwd in (op flatrack te bevestigen) standaard 20-voet-container. Kan 120 cans per uur legen, spoelen met kerosine en weer vullen met brandstof of 160 cans per uur alleen vullen. Bediend door 2 à 4 personen. Voorzien van een interne 3-cilinder, 2½ liter Perkins dieselmotor. Ook te gebruiken als uitgiftepunt t.b.v. aftanken klasse III (pompsnelheid 225 liter p/min). Gewicht complete installatie: 7.500 kg.
JWC	Jungle Warfare Course
JWF	Johan Willem Friso (kapel, kazerne Assen)
K	Terug naar Boven
K-Hour	Vertrek vh eerste konvooi in een operatie.
KAF	Kandahar Air Field; gelegen nabij de stad Kandahar in het zuiden van Afghanistan.
Kal	Kaliber; kalibratie
Kameraadschap	Betrokken bij het wel en wee binnen de eenheid en in staat zijn het eenheidsbelang of dat van de afzonderlijke leden van de eenheid te laten prevaleren boven het eigenbelang.
Kap	Kapitein
Kazemat	Tegen vijandelijk vuur gedekte en van een schietgat voorziene ruimte voor de opstelling van een vuurwapen; aanvankelijk deel uitmakend van een vestingwerk, later vrijstaand; soms een gedekte ruimte voor legering of materieelopslag
KB	Koninklijk Besluit; besluit van de regering (gezamenlijke ministers) dat kan worden uitgevaardigd zonder medewerking van het parlement (Eerste en Tweede Kamer)
KBR	Kellogg, Brown and Root.
KBSD	Kort, bondig, stellig en duidelijk. Wijze waarop militairen met elkaar praten.
KC3D	Kenniscentrum 3de Dimensie.
KCGM	Kennis Centrum Grondgebonden Manoeuvre.
KCMOX	Kenniscentrum Militair Optreden onder eXtreme omstandigheden.
KCT	Korps Commandotroepen; Engelbrecht van Nassaukazerne (Roosendaal).
KCV	Kort Contract voor Vrouwen.
KEK	Keuken- en kantinecomplex.
Kerngedrag(ing) instructeur	Essentieel gedachte gedraging vdinstructeur die de basis vormt voor zijn didactisch handelen.
KFOR	Kosovo Force; NAVO-missie in Kosovo vanaf 1999.
KGB	Komitet Gosudarstvennoe Bezopasnosti; Comité voor Staatsveiligheid; Russische geheime dienst.
Kgv	Krijgsgevangene.
Kh	Kaarthoek.
KIA	Killed in action.
Kikadewado	Kind kan de was doen.
Kill & Capture	Hard knock-variant van “Smile & Wave”
KIM	Keep In Mind; geheugentraining.
Kinetisch	Kinetische actie is met gebruikmaking van geweld. Wapens en munitie worden gebruikt bij gevechtshandelingen tegen de vijand. Zie ook: non-kinetisch.
Kinetische wapens	Wapens zoals handvuurwapens, tanks en artillerie.
KISS	Keep It Stupidly Simple.
KIXS	Kennis Innovatie eXperimenten Simulatie; onderdeel vh JIVC.
KKM	Kleinkalibermunitie; munitie kleiner dan 20 mm.
Kkn	Keuken.
KKW	Kleinkaliberwapens.
Kl	Klasse.
KL	Koninklijke Landmacht.
Kl I	Voeding (voeding en dranken), inclusief gevechtsrantsoenen.
Kl II	PGU, persoonlijke wapens, reservedelen en gereedschappen.
Kl III	BOSCO.
Kl IV	Goederen niet behorend tot de eenheid, zoals: bouwmaterialen, bulkmateriaal, gereedschappen en instrumenten, kantoorartikelen, kazerneringsgoederen, legeringsgoederen, LO/Sport-artikelen, onderwijsleermiddelen en veldversterkingsmiddelen (incl. draadhindernissen en mijnen)
Kl V	Munitie, inclusief nucleaire, biologische, chemische en specialistische strijdmiddelen (explosieven en chemicaliën).
KLD	Korps Luchtwachtdienst; reserve-MILVA's; letters werden geïnterpreteerd als "kijken, luisteren, doorgeven"
KLE	Key Leader Engagement. Opbouw en onderhoud van een liaisonnetwerk met de belangrijkste (lokale) autoriteiten, leidinggevenden en vertegenwoordigers van organisaties en groeperingen in zowel conflict- als wederopbouwfase. Beïnvloeding ter ondersteuning vh eigen operatieconcept. Non-kinetische activiteit, evenals opbouw en reconstructie. Door NAVO geïntroduceerd tijdens missie Irak.
Klin	Kliniek, klinisch
KL/TDQ-7050	Dosimetriesysteem, individueel, KL/TDQ-7050. Afleesapparaat t.b.v. persoonlijke dosismeters ('horloge'). Op bataljonsniveau tweemaal aanwezig: CBRN-kern vd batst en arts BHP.
KLU	Koninklijke Luchtmacht
KM	Koninklijke Marine
KMA	Koninklijke Militaire Academie (Breda)
KMAR	Koninklijke Marechaussee
KMARNS	Korps Mariniers
KMC	Korps Mobiele Colonnes; opgeheven 1 januari 1993 en opgegaan in Bureau Rampenbestrijding)
KMCGS	Korps Militaire Controleurs Gevaarlijke Stoffen
KMD	Krijgsmachtdeel
KMD	Kennismakingsdag(en)
KMI	Koninklijk Militair Invalidenhuis; tegenwoordig KTOMM.
KMK (JWF)	Koninklijke Militaire Kapel (Johan Willem Friso)
KMO	Keeni Meeni Operation. Zeer gevoelige militaire operatie. Swahili voor “onzichtbaar bewegend als een slang door het gras”. Kruipie-sluipie.
KMS	Koninklijke Militaire School; sinds 1 september 1961 geloceerd op Van Hornekazerne (Weert)
KMT	Katholiek Militair Tehuis
Knelpuntcategorie	Categorie Defensiepersoneel die als gevolg van de bezuinigingsreorganisatie 2011-2016 per brief is aangezegd dat de kans reëel is op gedwongen ontslag. De eerste knelpuntcategoriën werden bekendgemaakt op 1 maart 2012: onder het militair personeel m.n. de rangen lkol en aooi.
KNIL	Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger
KNLWM	Koninklijke Nederlands Leger- en Wapenmuseum (Delft); bijgenaamd 'Generaal Hoefer'
Knt	Kantoor
Knt	Kornet
KNVOL	Koninklijke Nederlandse Vereniging ‘Ons Leger’; opgericht op 30 maart 1912 uit zorg over de verwaarlozing van de Nederlandse krijgsmacht, juist in een periode waarin in Europa een geduchte wapenwedloop plaatsvindt; o.a. uitgever van Defensiemagazine Armex
Kol	Kolonel
Kph	Kompashoek
Kpl(1)	Korporaal (der eerste klasse)
KPU	Kleding- en Persoonsgebonden Uitrusting.
KRA	Korps Rijdende Artillerie.
Krijgsmachtdeel	Een der delen binnen de krijgsmacht: Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee en Koninklijke Marine.
KRT	Kompasrichttoestel.
Ksf	Kritische succesfactor.
KTL	Kader Training Luchtmobiel.
KTO	Kennismaking Toekomstig Onderdeel.
KTOMM	Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum (Bronbeek, Arnhem)
KTS	Kaart-Terrein Studie
KTS	Knock, Talk, Search; arrestatieoperatie.
Kübelwagen	Kübelsitzwagen; iets grotere en zwaardere Duitse tegenhanger van de jeep (1/4-ton 4×4), gebouwd door Volkswagen in Wolfsburg; als personenvoertuig tijdens WOII in gebruik bij Waffen SS en Wehrmacht
Kv	Kaartvierkant.
KVBK	Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap
Kvo	Kennisgeving van ontvangst
KVPOR	Komende actie, Voorbereidingen en verplaatsingen, Plaats en tijd bevelsuitgifte, Onderbevelstellingen, Reactietijd; waarschuwingsbevel
Kvt	Kaartvierkant
KVV	Kort Verband Vrijwilliger; militair met een dienstverband voor bepaalde tijd
Kwm	Kwartiermaker
KWS	Kampfwertsteigerung; gevechtswaardeverbetering van de Leopard gevechtstank
KWS	Korporaal wordt sergeant; traject waarin de al dan niet OLK-opgeleide korporaal versneld de opleiding tot onderofficier krijgt
KY-9724	Fillgun t.b.v. FM9000
L	Terug naar Boven
L	Lewisiet (militaire code)
LAGO	Logistieke Aanwijzing Grondgebonden Operaties
LAK	Logistieke Aanvraag Klant; Logistic Demand Client. Geeft de structurele aanvragen van een eenheid aan. Leidend i.h.k.v. materieellogistiek/bevoorrading. Zie ook: DLW.
LAM	Laserafstandsmeter
LAM	Leidraad Air Manoeuvre
LAMAT	Landmachtattaché
LAN	Local Area Network; zie ook WAN
LANDCENT	Land Forces Central Europe
Landser	Duits equivalent van het Amerikaanse GI of Britse squaddie; afgeleid van "Landsknecht"; m.n. in gebruik tijdens WOII
Lao	Landmachtorder.
LAR	Lethal Autonomous Robot.
LaRiT	Laad- en richttoestel. Simulator t.b.v. M109 houwitser 155mm.
LaRo	LandRover; Britse terreinwagen waarvan de jongste uitvoering – ongepantserde Land Rover Defender 110XD WW – sinds 2001 in gebruik is bij Korps Mariniers
LAS	Landmachtstaf
Lat/Long	Latitude/Longitude; wijze om met behulp van breedte- en lengtegraden een coördinaat te bepalen; wordt o.a. door Belgische militairen mee gewerkt
LAV	Lange Afstands Verkenners; commando's
LAV-rantsoen	Rantsoen voor lange afstands verkenners
LAW	Light Anti-Tank Weapon. M-72. Draagbaar, éénschots (disposable) antitankwapen kaliber 66 mm met holle lading, van Amerikaanse makelij. Gebruikt tegen pantser en infanterieopstellingen.
LBAT	Leichter Bewegliche Arzttruppe; MB 270-CDI gewondentransportmiddel t.b.v. één patiënt tijdens o.a. Medevac Coy NRF-4
LBB	Landelijk Bevoorradings Bedrijf; hiervan maakt bijvoorbeeld het AGB deel uit
Lbb	Loopbaanbegeleider
LBE	Load-Bearing Equipment. Gordel of vest waar bajonet, patroonhouders, veldfles, zaklamp e.d. vd PGU aanhangen. Opsvest.
LBL	Loopbaanlint; projectverband tussen de ministeries van Defensie, Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen (OC&W) en Sociale Zaken & Werkgelegenheid (SZ&W) dat moet leiden tot een betere personele instroom en behoud van vulling bij CLAS tegen lagere kosten; door LBL zal o.a. de arbeidsmobiliteit toenemen, het opleidingsverloop worden teruggedrongen en NBOF afnemen; CLAS is hierin zowel behoeftesteller als leerbedrijf
LBO	Legerplaats bij Oldebroek; gevestigd in 't Harde.
LCC	Land Component Command; Land Component Commander.
LCR	Limited Combat Ready; FAC die nog gedeeltelijk in opleiding is en geen missie mag leiden zonder supervisie van een ervaren, current collega
LD	Leidraad, afgeleide van doctrine
LD 1	Commandovoering
LD 2	Vuursteun
LD 3	Geniesteun
LD 4	Luchtverdediging
LD 5	Inlichtingen
LD 6	Air Manoeuvre
LD 7A	Operationele Materieellogistiek
LD 8	Opleiding en Training
LDO	Leider der oefening. Verantwoordelijke autoriteit voor een eenheid op oefening.
Leercirkel	Voordoen, terugkijken, vooruitkijken, theorie en zelf doen.
Leerdoel	Verbijzondering van een opleidingsdoelstelling waarbij wordt aangegeven wat na afloop van een onderwijsleerproces van de leerling mag worden verwacht. Onderscheiden in vaardigheidsdoelen, kennis- en inzichtdoelen en vormingsdoelen.
LEGAD	Legal Advisor; adviseur van de Juridische Afdeling
Leg- en tordeerapparaat	Omdat het leggen van prikkelband tot verwondingen kan leiden en daarom niet met de hand mag plaatsvinden. Tevens zorgt het apparaat ervoor dat het band tijdens het leggen wordt getordeerd, wat het werkingseffect vergroot.
Legerkorps	Grootte varieert, 40.000 à 60.000. Generiek samengesteld uit divisies, met aanvullende eenheden voor de gevechts(verzorgingssteun) – voorheen Legerkorpstroepen. Nederland werkt met Duitsland samen in 1 (German/Netherlands) Corps (1GNC). Commandant in de regel een luitenant-generaal. Grootteteken: X X X.
Legerluchtwaarnemer	Officier-waarnemer van de KL die bij de uitvoering van zijn taak gebruik maakt van een helikopter
Leidinggeven	Bewust richting geven aan het gedrag en het inspireren van anderen om gezamenlijk het gestelde doel te bereiken.
Lerende organisatie	Organisatie die het vermogen heeft om zich continue te vernieuwen, vanuit de variëteit aan kennis, ervaring en vaardigheden van individuen (competenties), binnen een cultuur die aanmoedigt om elkaar te bevragen en uitdagen rondom een gedeeld doel of visie
LETS	Luchtmacht Elektronische en Technische School, gesitueerd op Groot Heidekamp en Koningsweg Noord, voorheen gevestigd in Schaarsbergen.
Lf	Legerformulier
Lf 13651	De 10 geboden militaire veiligheid (A4).
Lf 14417	Geleidebewijs
Lf 14640	IMF; Intern Mutatie Formulier
Lf 15130	Tevredenheidsbetuiging
Lf 15272	Gasverkenningsrapport
Lf 15296	PWO
Lf 15333	VRA
Lf 15399	Rijopdracht. Zie ook IK 55-11.
Lf 15430	SOXMIS meldingen
Lf 16273	Verslag van gehouden telling; wordt periodiek en bij HOTO per bouwsteen opgemaakt, met inbegrip van vermissingen en overbevindingen.
Lf 16452	Berichten van familie/achterban voor militairen tijdens oefening.
Lf 17327	Registratieformulier conditieproefscores
Lf 3775	Herleidingstabel graden-duizendsten
Lf 4004	Registratiekaart
LFD	Lokaal Facilitaire Dienst
Lfgd	Legerformulier geneeskundige dienst
Lfgd 7653	Gewondenkaart in gebruik bij de Koninklijke Landmacht
Lfgd 7371	Ziekenrapportkaart; bijgenaamd "groene kaart"
Lform	Legerformulier
LFX	Live Firing Exercise; Live Fire Exercise.
Lgen	Luitenant-generaal
Lgo	Laatste gedekte opstelling; final rendez-vous
LHA	Liquid Hazard Area; onderdeel CCA (GOS); eerste deel
L-Hour	Vertrek vd verkenningsparty (Brigade Recce Detachment, pathfinders) ihkv air manoeuvre optreden.
Ll	Leerling
LI	Lessons Identified
LIB	Light Infantry Battalion
Liboza	Linkerbovenzak (van de gevechtsjas); hierin behoren milpapo en hepla te zitten
LIC	Low-Intensity Conflict
Life-time employment	Baan voor het leven; vaste baan. Tegenwoordig in de regel vervangen door life-time employability: vermogen om een leven lang werk te verkrijgen dan wel te behouden. Personeel met een FPS-3 aanstelling kan doorstromen, overigen stromen uit.
Linie	Min of meer lineair stelsel van doorgaande,
	aaneengeschakelde of anderszins samenhangende verdedigingswerken, in de regel voorzien van hindernissen zoals grachten, inundaties, mijnenvelden, prikkeldraadversperringen en/of tankhindernissen
LION	Light Infrared Observation Night Sight.
LIP	Lage Intensiteit sPeriode; hierin wordt een eenheid, voor zover mogelijk, ontzien van andere opdrachten; zwpt ligt op als team/peloton leren samenwerken en het cross-trainen van iedereen
Lk	Legerkorps
LKBP	Legerkorpsberichtenprotocol
Lkol	Luitenant-kolonel
LL	Lesson Learned. Verbetering die, na validatie, is bevestigd door de implementatie van één of meer corrigerende handelingen naar aanleiding van een lesson identified (definite cfm. ‘The NATO Lessons Learned Handbook’ vh NATO Joint Analysis and Lessons Learned Centre).
LLWS	Legerluchtwaarnemersschool; voorheen gevestigd in Schaarsbergen als kleinste opleidingscentrum binnen het Artillerie Opleidingscentrum
LMB	11 Luchtmobiele brigade
LMG	Light Machine Gun; lichte mitrailleur
LN	Local National; local; iemand die leeft en werkt in een land
LO	Laser Operator; duidt doelen aan voor vliegtuigen i.h.k.v. CAS; opvolger van de LTMO. Opgeleid en gecertificeerd om, m.b.v. de Laser Target Designator, doelen aan het CAS vliegtuig aan te duiden en evt. eindgeleiding uit te voeren voor lasergeleide
	munitie.
LO	Liaisonofficier. Vertegenwoordiger vd commandant in de staf van een andere eenheid of in een civiele organisatie. Beschikt over brede kennis en ervaring én diplomatie; kent en begrijpt het oogmerk van zijn commandant; staat niet onder bevel vd commandant vd ontvangende eenheid of organisatie; wisselt informatie uit tussen staven om de gewenste afstemming en coördinatie tussen eenheden mogelijk te maken.
LO/S	Lichamelijke Oefening en Sport
LOA	Letter of Offer and Acceptance
LOAC	Laws of Armed Conflict
Loadmaster	Bemanningslid van een transporthelikopter die het laden en lossen van cargo en het in- en uitstijgen van personeel begeleidt
LOAW	Licht Ondersteunend Automatisch Wapen.
LOC	Lines of Communications. Route te land, ter zee of door de lucht die een opererende strijdmacht verbindt met een logistieke lijn die personeel en materieel kan in- en uitvoeren. Aanvoerlijnen. Route waarlangs troepen en voorraden worden verplaatst. Voorbeelden: hoofdaanvoerweg (haw) of main supply route (MSR).
LOCC	Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum; vh Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
LOCON	Lower Control Cell; lagere controle; niveau onder dat van de te oefenen eenheid
LOER	Ezelsbruggetje om een rondombeveiliging, in het bijzonder tijdens een gemotoriseerde verplaatsing, consequent hetzelfde uit te voeren: Links, Oneven, Even, Rechts. Personeel van het eerste, derde, vijfde enz. voertuig beveiligt aan de linkerzijde van het voertuig, personeel van het tweede, vierde, zesde enz. voertuig beveiligt aan de rechterzijde.
LOC (L of C)	Lines of Communication; routes over land, water of door de lucht die een opererende strijdmacht verbindt met een logistieke lijn die personeel en materieel kan in- en uitvoeren
Log	Logistiek
Logbrig	Logistieke brigade
LOGCON	Logistic Control; bevelsbevoegdheid
Logement	Positie die door aanvallende infanterie nabij of in een bres (doorbraak) wordt ingenomen; elke loopgraaf of batterij die op een vestingwerk van een belegerde vesting wordt opgericht, doorgaans door het plaatsen van steenkorven (vgl. hesco’s) die direct worden opgevuld
Logistiek	Functie van militair optreden. Combat service support. Omvat de steun met materiële, financiële en personele middelen, die benodigd is om het militair vermogen in stand te houden. Instandhouden van militair vermogen is van belang voor het voortzettingsvermogen van een eenheid.
Logistieke diensten	Diensten en goederen die erop gericht zijn de mens-achter-de-militair tijdens inzet voortdurend op een zodanig fysiek en psychisch inzetbaarheidniveau te houden, dat de uitvoering van alle opdrachten binnen de operatie op het gewenste niveau mogelijk blijft. Specifieke goederen (o.a. geld, kantinedienstgoederen en artikelen ter ontspanning) en diensten (o.a. voedselbehandeling, bad- en wasinstallaties, drinkwatervoorziening, afvalopvang en –verwerking).
LOGO	Logistieke Ondersteuning Grondgebonden Optreden.
Logops	Logistiek-operationeel
Logost	Logistieke ondersteuning.
Logsitrep	Logistical situation report
LOI	Letter of Intent; intentieverklaring
LOK	Lichamelijk Onverklaarbare Klachten
LOKKMAR	Landelijke Opleidings- en Kenniscentrum vd Koninklijke Marechaussee
LOM	Laadoefentoestel mortieren
Lone wolf	Geradicaliseerde eenling.
Lopro	Loopbaanprognose
LOR	Landoorlogreglement
LORAN	LOnge RAnge Navigation; voorloper van het Global Positioning System
LOS	Line Of Sight; directe zichtverbinding. Zichtverbinding zonder tussenliggende obstructies. Belangrijk ihkv direct vuur (afvuursysteem-doel) en verbindingen (zender-ontvanger).
LOSC	Land Operations Support Command; Operationeel Ondersteunings Commando Land (OOCL)
LOT	Liaison and Observation Team; voorheen Monitoring, Observation, Surveillance and Targeting
LOT	Leidraad Opleiding en Training; Leidraad O&T
LOT	Life Of Type
LOTUS	Landelijke Opleiding Tot Uitbeelding van Slachtoffers
LOW	Licht ondersteuningswapen Minimi 5.56 mm mitrailleur; M249 SAW. Elke painfgp beschikt standaard over 2 x LOW Minimi.
LP	Landing Point; valt onder verantwoording van pel en/of cie
LP10TL	LP10 Target Locator. Computergestuurde laserafstandsmeter met een bereik van 20 km en een vergroting van 7 of 12 maal. Geproduceerd door Simrad Optronics.
LPC	Landing Point Commander
LPD	Landing Platform Dock; amfibisch transportschip vd Koninklijke Marine; schip met zowel vliegdek als dok, bestemd voor het transporteren en aan land zetten van troepen bij amfibische operaties; met beperkte (Hr. Ms. Rotterdam, 1998) of uitgebreide (Hr. Ms. Johan de Witt, 2007) commandofaciliteiten
LPD	Landmacht Doctrine Publicatie
LPF	Landing Point Finder
Lpl	Legerplaats
LPT	Landing Point Team; bestaat uit een Landing Point Commander en Rigger/Marshallers; treedt nooit in een vast verband op en wordt dus altijd op ad-hoc basis gevormd.
LRF	Laser Range Finder; laserafstandsmeter.
LRP	Landmacht Reorganisatie Plan.
LRRP	Long Range Reconnaissance Patrol
LS	Landing Site; valt onder verantwoording van cie en/of bat.
LSB	Logistic Support Base.
LSD	Lopende en staande dienst (Vrij van…).
LSO	Liaison Officer.
LSP	Learning Support Package. Randvoorwaardelijk voor competent gericht onderwijs.
LST	Laser Spot Tracker; systeem dat onder een vliegtuig is gemonteerd en de reflectie vd laser moet opsporen.
LSU	Logistic Support Unit. Defensiecomplex voor onderhoud en reiniging, dat zich de laatste jaren specialiseerde in het reinigen van voertuigen en materieel dat terugkwam uit Afghanistan. Gevestigd in Eygelshoven (bij Kerkrade) en gesloten per 01-12-2012.
LSV	Luchtmobiel Speciaal Voertuig; Light Strike Vehicle.
LSW	Light Support Weapon.
Lt	Licht
LT	Local Time. Lokale tijd.
LTBF	Long Term Build-up Forces
LTC	Land Training Centre. Volgens Legerplan 1593 (‘Oprichten Land Training Centre en Land Warfare Centre onder gelijktijdige opheffing van OTCOpn’) op te richten in het voorjaar van 2013. Ressorteert onder Staf-OTCO en is gevestigd op de Bernhardkazerne in Amersfoort. Trainingsdeel van CLAS dat KMS, LO/Sport, OCIO, OTCGN, OTCLOG, OTCMAN, OTCRIJ en tevens MCTC omvat. Biedt trainingscapaciteit aan voor opleiding en training voor de niveaus 4 t/m 6 (cie, bat, brig), inclusief afgeleide taken op het gebied van kennisproductie, simulatie, e-learning, opleidings- en trainingsondersteuning. Zie ook LWC.
LTD	Leergang Topmanagement Defensie.
LTD	Laser Target Designator; laserdoelaanwijzer. Door een waarnemer met een onzichtbare infrarood lichtbundel t.b.v. een gevechtsvlieger aanstralen van een doel of geleiden van een lasergestuurde bom/raket op het doel
LTM	Laser Target Marker; grondlaser die wordt bediend door de LTMO om doelen aan te duiden voor de vlieger; toestel en laser moeten beiden op dezelfde frequentie zitten
LTMO	Laser Target Marker Operator; voorloper van de LO; bedienaar vd LTM
LTV	Leiderschapstraining en –vorming
Lua	Luchtafweer.
Luchtverdediging	Taak is 1) het leveren van gevechtsondersteuning in de vorm van gebieds- of puntverdediging: de verdediging van eenheden of delen ervan, gebieden en objecten die door de tactische commandant als luchtverdedigingsprioriteit zijn aangemerkt, en 2) het afbreuk doen aan het vijandelijk luchtpotentieel vanuit de voor het uitvoeren van de primaire taak ingenomen opstellingen.
Lumbl	Luchtmobiel
Lumblbrig	Luchtmobiele brigade
Lunabev	Luchtnabijbeveiliging
LUP	Lying-up position
Lupa	Lunchpakket
Lutra	Luchtgewondentransport
LUVA	Luchtmacht Vrouwenafdeling; vml. onderdeel vd Koninklijke Luchtmacht; opgericht in 1951; opgeheven in 1982
Luverd	Luchtverdediging
Luwabo	Lucht Waardigheids Borging
LV	Logistieke Voorraad
LVB	Licht Verkennings- en Bewakingsvoertuig; Fennek
LVC	Lead Vehicle Commander; commandant voorste voertuig i.h.k.v. voertuigoperaties
Lvm	Levensmiddelen
LWC	Land Warfare Centre. Volgens Legerplan 1593 (‘Oprichten Land Training Centre en Land Warfare Centre onder gelijktijdige opheffing van OTCOpn’) op te richten in het voorjaar van 2013. Ressorteert onder Staf-OTCO en is gevestigd op de Bernhardkazerne in Amersfoort. Denktank van CLAS, die is belast met het aansturen van de kennisproductie voor het landoptreden, de kennisproductie van de landoorlogvoering (land warfare) en de regie- en kennisfunctie voor opleidingskunde, trainingskunde, kwaliteitszorg en Counter-Improvised Explosive Devices (C-IED). Zie ook LTC.
LZ	Landing Zone; valt onder verantwoording van bat en/of brig
LZV	Landelijk Zorgsysteem Veteranen. www.lzv-groep.nl/.
M	Terug naar Boven
M109	Houwitser 155 mm
M113	Amfibisch pantserrupsvoertuig, o.a. in een C&V-uitvoering
M2000	NBC-pak, gemaakt van koolstofbevattend en luchtdoorlatend materiaal, dat sinds 2001 in gebruik is bij de Nederlandse krijgsmacht ter vervanging van de M78- en M82-kleding uit de jaren ‘80
M22	Oefenmunitie die wordt gebruikt voor het optisch en akoestisch nabootsen van een TOW, Dragon en Carl-Gustav TLV. Hierbij moet de nabootser in de Missile Simulator Round (MSR, simulator) worden geplaatst
M577	Amfibisch pantserrupsvoertuig, o.a. als rijdend commando- en vuurleidingcentrum
MA	Military Assistance
MA	Military Assistant. Militair assistent. Persoonlijke stafofficier die optreedt als adviseur, coach en “advocaat van de duivel” (DA) in de persoonlijke staf vd commandant.
MA	Marshalling Area; opstelplaats (bij een POD of POE)
Ma	Vrouwelijke ouderejaars cadet op de KMA. Zie ook: deuchter, pa en zeun.
MAC	Militair Actie Centrum; coördineert militaire ondersteuning. Zie ook: RMT.
MACE	Militair Acute Concussie Evaluatie; onderzoek onder Nederlandse militairen die in Afghanistan in de nabijheid van een explosie (blast) zijn geweest dan wel een harde klap tegen het hoofd hebben gehad en daarbij niet direct herkenbaar gewond zijn geraakt; niet direct herkenbare effecten van explosies kunnen Traumatic Brain Injury (TBI, traumatisch hersenletsel) tot gevolg hebben
MADI	(Bureau) Maatschappelijke Dienstverlening
MAG	Mitrailleuse à gaz; ook Mitrailleuse d'Appui General; Browning .30-mitrailleur.
Main body	Hoofdmacht.
MAINTSITREP	Maintenance Situation Report.
Maj	Majoor
MALE UAV	Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle; soort Unmanned Aerial Vehicle (UAV)
MAM	Military-aged man; man die in staat is om te lopen en een geweer vast te houden???
Man	Manoeuvre
Manoeuvre	Functie van militair optreden. Richten vh militair vermogen waar slagkracht het meeste effect heeft, o.a. door het vermijden van sterktes en het uitbuiten van zwaktes.
MANPAD	Man Portable Air Defence
MAOT	Mobile Air Operations Team
MAPEX	Map Exercise. Tactische Oefening Op
	de Kaart. Zie: TOOK.
MARCH	Massive bleeding, Airway, Resuscitation, Circulation, Hypothermia
Marnsbat	Mariniersbataljon
Mars et Historia	Orgaan vd Nederlandse Vereniging ter Beoefening vd Militaire Historia; platform voor uitdragen en uitwisselen van kennis over de militaire geschiedenis, in het bijzonder die van Nederland en de (voormalige) overzeese gebiedsdelen. Opgericht op 20-08-1966.
MARVA	Marine Vrouwenafdeling; vml. onderdeel vd Koninklijke Marine; opgericht in 1944; opgeheven in 1982
MarVer	Marechaussee Vereniging
MASCAL	Mass Casualty
Mat	Materieel
Matlog	Materieellogistiek
Matlogco (L)	Materieel Logistiek Commando (Land). Organisatie die na de reorganisatie als vierde hersteleenheid van compagniesgrootte onder CLAS valt, naast 11, 13 en 43 Hrstcie. Bestaat uit 300 Matlogcie en de Afdelingen Techniek, Logistiek en Systemen & Analyse. Voortkomend uit LRP 1601 (Reorganisatie materieellogistieke eenheden landmacht). Instandhouder voor zowel CLAS als landgebonden materieel vd andere krijgsmachtdelen.
Matlogpel	Materieellogistiek peloton
MAW	Militaire Ambtenarenwet; dateert van 19-12-1931
MB	Mercedes-Benz; militair terreinvoertuig, foutief vaak "jeep" genoemd
MB	Militaire Bijstand
MB	Ministeriële Beschikking; besluit van een minister ter invoering en nadere uitwerking van een wet of algemene maatregel van bestuur
MBB	Militaire bloedbank
MBE	Militaire Basiseisen;
MBITR	Multi-Band Intra Team Radio; b.v. AN/PRC 148 die in gebruik is bij SF
MBLA	Materieel Beproevingen & Logistiek Advies (Huijbergen)
MBMMR	Multi-Band Multi Mission Radio; AN/PRC-117F
MBT	Main Battle Tank; zeer manoeuvreerbare gevechtstank met zwaar pantser en hoog niveau van vuurkracht
MBV	Militaire Basis Vaardigheden. Minimumeisen die van toepassing zijn op elke militair, ongeacht rang/stand of Defensieonderdeel, zoals vastgesteld in CDS-aanwijzing A-700.
MBW	Militair Basis Wegennet; wegenstelsel dat is samengesteld uit de in vredestijd beschikbare verkeersinfrastructuur; aanduiding van wegen als MBW legt eerst dan beperkingen op aan de civiele weggebruiker als de staat van beleg of oorlog is afgekondigd en het militair gezag militaire gezagsverordeningen heeft afgekondigd.
MC	Magazijnencomplex; mobilisatiecomplex
MC	Militair Comité; Military Committee; hoogste militaire autoriteit van de NAVO, bestaande uit de militaire vertegenwoordigers van alle lidstaten (m.u.v. IJsland); voorziet de besluitvormende civiele lichamen van de NAVO (NAR, Defence Planning Committee en Nuclear Planning Group) van advies over militaire aangelegenheden; vergaderingen in de regel op donderdag; vergadert daarnaast regelmatig op het niveau van de chefs van staven van de lidstaten
MCAM	Militaire Commissie voor Automobiel-
	& Motorwedstrijden
MCC	Movement Coordination Centre (Utrecht)
MCCC	Mobiel CIS Control Centre; vooruitgeschoven post die de ogen en de oren vh CISCC kan zijn; garandeert 24/7 SA tijdens een operatie.
MCCD	Mobile Counter Concentration Defence; NAVO-concept
MCCE	Movement Coordination Centre Europe; coördinatiecentrum voor het strategisch lucht- en zeevervoer; gevestigd op de Vliegbasis Eindhoven
MCGS	Militaire Commissie Gevaarlijke Stoffen.
MCOO	Modified Combined Obstacle Overlay; in ISIS. Inlichtingenvoorbereiding vh gevechtsveld. Geeft o.a. remmende en stoppende hindernissen aan, geografische terreinkenmerken en militaire doelen.
MCP	Mobile Check Point
MCTC	Mobile Combat Training Centre (Saab Training Systems; Amersfoort); systeem bestaande uit een laser op ieders wapen en een vest met detectiesensoren op iedere militair, dat aangeeft wanneer iemand een treffer maakt dan wel zelf wordt getroffen; gefabriceerd door SAAB Training Systems in Huskvarna, Zweden
MCW	Mechanisch Centrale Werkplaats (Leusden)
MD	Management Development.
MDECOA	Most dangerous enemy course of action; meest gevaarlijke vijandelijke wijze van optreden
MDI	Mobiele Drinkwater Installatie
MDMP	Military Decision-Making Process; format dat wordt gebruikt tijdens de gezamenlijke planningsfase vd missie (isolatie); hierin krijgt iedereen een specifieke taak toebedeeld om de opdracht te analyseren
MDTN	Militaire Dienst Telefoon Netwerk.
MDV	Middelbare Defensie Vorming; 13 weken durende carrièrecursus voor officieren (kapiteins en majoors); leerdoel is het functioneren in middelbare beleidsuitvoerende en beleidsvoorbereidende functies; nadruk ligt op bedrijfs- en bestuurswetenschappen, internationale veiligheidstudies, managementvaardigheden, militair operationele wetenschappen, militair recht en militaire ethiek
MEA	Marine Etablissement Amsterdam. Gelegen aan de Kattenburgerstraat in Amsterdam.
Mech	Gemechaniseerd
Mechbrig	Gemechaniseerde brigade; 13X (Oirschot) en 43X (Havelte).
Med	Medisch
MEDASSESSREP	Medical Assessment Report
MEDCAP	Medical Civil Action Project; Medical Civil Affairs Program; Medical Civil Affairs Patrol; patrouille die medische bijstand biedt aan de lokale bevolking, vooral wanneer die dat op een andere manier niet kan krijgen
MEDCAP	Medical Civil Affairs Programme; vergelijk met VETCAP
Medcaps	Medical Capacity
MEDCEL	Medische planningscel
MEDEVAC	Medical Evacuation
MEDEXCON	Medical Exercise Control; controle vd geneeskundige inbreng tijdens oefening. Omvat o.a. het inbrengen van oefengewonden (CIP), het inbrengen van role-play (White Cell) en het schminken van oefengewonden en role-play.
Medic	Gewondenhelper binnen een team van militairen, m.n. bij Special Forces
MEDINCREP	Medical Incident Report
MEDINTEL	Medical Intelligence
MEDPUP	Medical Pick-Up Point
MEDSITREP	Medical Situation Report.
MEL	Main Event List
MEL/MIL	Combinatie van MEL en MIL
Melden van voorvallen	Meldingsformulier Dfe 311.
MENTEX	Mental Exercise; mental training
MEO	Materieel Evaluatie Orgaan
Merking	Informatiebeveiligingsrubricering; gehanteerd worden o.a. commercieel vertrouwelijk, intern beraad, intern gebruik Defensie, medisch geheim, NLD Eyes Only en personeelsvertrouwelijk
MERT	Medical Emergency Response Team.
METHANE	My callsign, Exact location of incident, Type of incident, Hazards at the scene, Access to the scene, Number of casualties, Emergencies on scene
METL	Missie Essentiële Taken Lijst; Mission Essential Task List; missiegerelateerd programma voor opleiding en training; komt voort uit GETL en specifieke (taken voor een) missie; zie ook GETL
METT-CC	Mission, Enemy, Terrain, Troops, Time Available and Civil Considerations.
MFO	Multinational Forces and Observers (Sinaï); Nederland nam hieraan deel van 6-3-1982 tot 1-5-1995; hierbij viel één Nederlands slachtoffer te betreuren: wachtmeester der eerste klasse Jacob Westendorp (8-12-1994) vd KMar tgv een auto-ongeval
MFSC	Multi-functionele smartcard; Defensiepas
MG	Materiële gereedheid. Mate waarin het materieel bij een (niet-)organieke eenheid beschikbaar en geschikt is voor de taak van die eenheid.
MG	Machine Gun; machinegeweer
MG	Militair Gezag
MGFB	Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf
MGGZ	Militaire geestelijke gezondheidszorg
MGI	Missiegerichte instructie; MGO; Mission Oriented Instruction
MGLC	Militair Geneeskundig Logistiek Centrum (Heerenveen)
Mgm	Multifunctioneel Gevechts Mes
MGO	Militair Geneeskundig Onderzoek
MGO	Missiegerichte opleiding; MGI; opleiding/instructie waarin de militair wordt opgeleid voor de periodes voor, tijdens en na de uitzending om zelfstandig of m.b.v. een buddy de voor een uitzending specifieke situaties het hoofd te kunnen bieden
MGRS	Military Grid Reference System. Zie ook: GR.
Mgv	Multifunctioneel Gevechts Vest; ops-vest
MHAM	Militair Hospitaal Dr. Anton Matthijsen; naamgeving van het Utrechtse militair hospitaal van 24 maart 1964 tot 30 augustus 1991; naamgever is als legerarts uitvinder van het (kalk)gipsverband (1852), waarvoor hij internationale erkenning kreeg; voorloper CMH
MHNE	Militaire humanitaire noodhulpeenheid
MI	Materieel Instructie.
MIA	Missing in action
MIB	Medium Inflatable Boat
MIC	Military Intelligence Committee; hoogste besluitvormend orgaan op inlichtingengebied vd NAVO dat tweemaal per jaar bijeenkomt
MIDOB	Materieel Identificatie Database Open Bron
MIDQT	Materiel Inventory Diagnostic Quartermaster Team; vooruitgeschoven post van de RDTF naar Uruzgan; inventariseert in april, mei en juni 2010 al het aanwezige kenmerkdragend materieel, incl. de inhoud van alle containers, op de (patrol)bases in Chora, Deh Rawod en Tarin Kowt
MIL	Main Incident List
MILAD	Militair Adviseur
Milan	Missile d'infanterie léger antichar. Missile Infantry Light Anti-Tank. Franse, draadgeleide antitankraket, met een bereik van 400 tot 1.950 meter.
MILATCC	Military Air Traffic Control Centre (Nieuw Milligen)
MILES	Multiple Integrated Laser Engagement System.
Militair cultureel erfgoed	Het roerend cultureel erfgoed van de Nederlandse krijgsmacht, behorend tot de categorieën A, B of C – volgens de selectiecriteria van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Uit de beleidsnota ‘Kiezen voor kwaliteit: beleidsnota over de toegankelijkheid en het behoud van het museale erfgoed’, d.d. 21 december 1990.
Militaire Spectator	Vakblad vd Nederlandse officieren van alle krijgsmachtdelen, uitgegeven sinds 1832. Uitgegeven door de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschappen (KVBK). Maandelijkse oplage (2012) 13.000 exemplaren.
Milpapo	Militair paspoort
Milsatcom	Military Satellite Communications; Militaire satelliet communicatie.
MILVA	Militaire Vrouwenafdeling; vml. onderdeel vd Koninklijke Landmacht; opgericht op 25-04-1944 als (Vrijwillig) Vrouwen Hulpkorps; opgeheven in 1982
MIMMS	Major Incident Medical Management and Support.
MINDEF	Minister van Defensie; Ministerie van Defensie.
MINURCAT	United Nations Mission in Central African Republic and Chad; VN-missie waaraan het Korps Mariniers heeft deelgenomen, met als locatie Goz Beida in het zuidoosten van Tsjaad
MINURSO	United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara. In Westelijke Sahara sinds 1991.
MINUSTAH	United Nations Stabilization Mission in Haiti. In Haiti sinds 2004.
MIO	Materieel Inspectie Orgaan; voorloper vh MEO
MIP	Militair Invaliditeitspensioen; pensioen dat ter compensatie wordt uitgekeerd aan oud-militairen die tijdens hun dienstverband invalide zijn geworden en wier invaliditeit verband houdt met de uitoefening van hun werkzaamheden als militair.
MIPSS	Military Peacetime Security System; hierop zijn belangrijke objecten met elektronische detectie
	en toegangsbeheersingsapparatuur aangesloten.
MIR	Materieel Inzetbaarheid Rapportage.
MIRC	Chatbox-systeem zoals dat o.a. wordt gehanteerd door MEDCEL/RC-SOUTH (ISAF Stage III)
Misl	Misleiding
Missie	Context vd opdracht aan de eenheid met daarin vermeld de te verwezenlijken doelstelling, oogmerk, randvoorwaarden en beperkingen. Zie ook opdracht.
MIST	Mechanism of injury, Injury of illness sustained, Symptoms and vital science, Treatment given
Mitr	Mitrailleur
MIVD	Militaire Inlichtingen- en Veiligheids Dienst
MIX	Frequentiemodus FM900; combinatie van F-HOP en FCS; wordt vaak gebruikt
MJD	Militair Juridische Dienst.
MKM	Monitor Kwaliteit Materieelbeheer. In opdracht vd Algemene Rekenkamer in 2011 in gang gezet. Met de monitor krijgt Defensie meer inzicht in de kwaliteit van het feitelijk gevoerde materieelbeheer. Hiermee kunnen tekortkomingen eerder worden gesignaleerd en gecorrigeerd, waardoor onvolkomenheden opgelost en toekomstige onvolkomenheden voorkomen kunnen worden. Ook wordt de betrokkenheid vd lijnorganisatie hierbij bevorderd en kan de lijnorganisatie tijdig reageren op een evt. teruggang. Aandacht vd monitor is m.n. gericht op gevoelig materieel – kleinkaliberwapens (C5), munitie (C7) en cryptoapparatuur (C11) – maar ook op niet-gevoelig materieel (C3).
MKSO	Ministeriële Kerngroep Speciale Operaties; bestaat uit minister-president, vice-minister-president, Minister van Buitenlandse Zaken en Minister van Defensie; neemt besluiten over bijzondere militaire operaties die worden gekenmerkt door politiek-militaire risico’s en een noodzaak tot geheimhouding, zoals evacuaties van landgenoten; samenstelling vd kerngroep wordt aan het begin vd kabinetsperiode bepaald; in principe participeert elke coalitiepartij
ML	Mountain Leader; lid van het Mountain Leader-verkenningspeloton van het Korps Mariniers; specialist in optreden in bergachtig terrein
MLC	Military Load Classification
MLECOA	Most likely enemy course of action; meest waarschijnlijke vijandelijke wijze van optreden
MLM	Militair Logistiek Magazine; periodiek vd Vereniging van Officieren Logistieke Diensten (VOLD)
MLRS	Multiple Launched Rocket System; elke raket bevat 644 stuks M77 submunitie
MLSI	Medewerker Local Support & Installation
MLU	Mid-Life Upgrade
MLV	Militair Lichamelijke Vaardigheid(sproef)
MMI	Military Medical Intelligence
MMO	MDV Module Operatiën
MMR	Minimum Military Requirements; minimale militaire vereisten; deze zijn gedefinieerd in de CJSOR
MINB	Multi-nationale brigade
MND(C)	Multi National Division (Central); snelle reactiemacht van de NAVO; telde 4 brigades, waaronder 11 LMB, met in totaal 20.000 militairen; HQ in Rheindalen (Duitsland)
MOAB	Massive Ordnance Air Blast; krachtige conventionele bom; "Mother Of All Bombs"
MOAI	Meldpunt ongewenst gedrag en andere integriteitsschendingen. Meldpunt vh COID. Bereikbaar via 0800-2255733, 0031-70-4143300 of coid@mindef.nl
MOB	Main Operating Base
Mob	Mobilisatie, mobilisabel, mobiliseren
Mobiliteit	Één van de hoofdtaakstellingen van de genie; bestaat onder andere uit brugslag, opengestelde wegen, doorwaadbare plaatsen, tunnels e.d.
Mobility Kill	Volgens het MCTC van de O/T van de GTS: verder verplaatsen met het voertuig is niet meer mogelijk; het voertuig moet worden geborgen; het personeel trekt zich terug
MOD	Manoefendagen; prestatiegegeven (output) van het Ministerie van Defensie (evenals vaardagen en vlieguren) benodigd om de gewenste operationele gereedheid te leveren; afname van het aantal manoefendagen uit zich in verminderde deelname aan oefeningen en een afname van de graad van geoefendheid
MOD	Ministry of Defence; Brits Ministerie van Defensie.
Modeldecoraties	Militaire opmaak van decoraties, tenzij het een Grootkruis, Grootofficier of Commandeur betreft, waarbij de (orde)kruizen en (ere)medailles niet aan het eigen lint hangen maar op een lint zijn bevestigd. De modeldecoraties worden, evenals de batons, gedragen boven de linkerborstzak.
Moed	De militair gaat, in het uiterste geval met gevaar voor eigen leven, risico’s aan om doelgericht uitvoering te geven aan de militaire opdracht.
MOG	Mallen Onveilig Gebied; omschreven in VS 9-842
MOGOS	Mobiel Operationeel Geneeskundig Operatiekamer Systeem
MOLT	Military Observation and Liaison Team
Momentum	Letterlijk: “bewegingskracht” (Latijn). Ontleend aan de fysica (massa maal snelheid). Product van snelheid (tempo) en stootkracht (aanvalskracht). Vrij gedefinieerd: voorwaartse beweging van een opmars of aanval, die geldt als het beslissende moment van het aanvallend gevecht. In de context van vredesoperaties: product van snelheid en initiatief, waardoor het tempo vd gebeurtenissen zó is dat de ontwikkelingen (bijna) niet meer te stuiten of omkeerbaar zijn.
Monkey-run	Op handen en knieën voortbewegen
MONUC	Mission de l’Organisation des Nations Unies en Republique Democratique du Congo
MONUSCO	United Nations Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of the Congo. In de Democratische Republiek Congo sinds 2010.
MOOE	Materiaal Overleg Operationele Eenheden (i.h.k.v. Parate KL 2007)
MOOSEMUSS	Maneuver, Objective, Offensive, Surprise, Economy of force, Mass, Unity of command, Simplicity en Security
MOP	Mobile Observation Point
MOPP	Mission Oriented Protective Posture; CBRN-kleding
MOR	Maskeroefenruimte
MOR	Mortieropsporingsradar
Morbt	Mortieropsporingsradarbatterij
Morsim	Mortiersimulator.
MOST	Monitoring, Observation, Surveillance and Targeting; sinds 2004 LOT
Most dangerous	Meest gevaarlijk. Zie ook: MDECOA.
Most likely	Meest waarschijnlijk. Zie ook: MLECOA.
Mot	Gemotoriseerd.
Mot optr	Gemotoriseerd optreden (met Mercedes Benz softtop).
MOTS	Military Off The Shelf; van de plank kopen van militaire producten; zie ook COTS en FTP
MOU	Memorandum of Understanding
MOUT	Military Operations in Urbanized Terrain; OVG
MOVCON	Movement Control; militaire verkeersleiding; (route)planning, uitvoering en controle van strategische en tactische verplaatsingen van personeel en materieel over alle aanvoerlijnen
MOW	Middelbaar ondersteuningswapen MAG 7.62 mm mitrailleur.
MP	Machinepistool
MP	Military Police; militaire politie
MPC	Midterm Planning Conference. In het kader van de planningstijdbalk voor oefeningen de middelste planningsbespreking voor de deelnemende (onder)commandanten voor een oefening. Vindt normaliter 3 maanden voor aanvang oefening plaats, idealiter E-90. Zie ook FPC en IPC.
MPC	Militaire Postcode
MPC	Militair Penitentiair Centrum; tot 1999 in Nieuwersluis, daarna in Stroe (Majoor Mulderkazerne)
MPO	Militaire Post Organisatie
MPPV	Multi Purpose Protected Vehicle
Mr	Mortier
MRAT	Medium Range Anti-Tank(weapon); bijvoorbeeld de Gill, inzetbaar tot 2.000 meter
MRAV	GTK; pantserwielvoertuig
MRC	Militair Revalidatie Centrum (Doorn)
MRE	Meal Ready to Eat; Amerikaans gevechtsrantsoen; "Meal Rejected by Ethiopians"
MROE	Medical Rules of Eligibility; toepassingsregels die voor militaire en gemilitariseerde zorgverleners bepalen of – en zo ja: onder welke voorwaarden – een persoon in aanmerking komt voor militair-geneeskundige zorg; hierbij is het o.a. van belang dat voldoende capaciteit is gegarandeerd voor de behandeling van eigen troepen; wanneer bepaalde kritieke capaciteit (IC-bed, MEDEVAC-heli) in het geding komt, kan op grond van een beslissingsmatrix de (nood)hulp tijdelijk worden stopgezet; één vd meest ingrijpende besluiten die is voorbehouden aan de commandant van de geneeskundige inrichting; ingevoerd binnen de NAVO-missie ISAF in Afghanistan, om te beschrijven in hoeverre militair geneeskundige systemen verantwoordelijk zijn voor de behandeling van patiënten anders dan militairen van de coalitiegroepen; hierop promoveerde op 18-12-2009 cadet-vaandrig Bernice den Bak
MRRS	Mobile Radio Relay System; straalzendersysteem MH500; opvolger vd FM200; vier versies, t.w. Army I (1 GNC), Army II (101 CISBat), Army III (101 CISBat) en Airforce (Tactische Helikopter Groep)
MRX	Mission Readiness Exercise
MS	Militaire Steunverlening
MSF	Médecins Sans Frontières; Artsen zonder Grenzen
MSFA	Missie, Systeem, Functie Analyse. Proces waarin eenheden worden samengesteld in functionele systemen (niveau II of hoger).
MSG	Mortierstellinggebied; door de hogere commandant afgebakend terreindeel waarin een mortierpeloton vrij zijn hoofd- en reservestellingen kan kiezen
Msg	Message
Msg Ack	Message Acknowledged; "bericht begrepen"
MSK	Mobiele satellietkeuken
MSLI	Missie Specifieke Logistieke Instructie.
MSR	Main Supply Route; hoofdaanvoerroute; hoofdaanvoerweg (haw); logistieke hoofdader.
MSVSN	Mobiel Straalverbindingsstation
MT	Mentale training
MTA	Military Technical Agreement. Technische overeenkomst tussen het interveniërende land en het gastland. Hierin staat b.v. dat buitenlandse militairen immuniteit genieten vd rechtsgang in het gastland. Zie ook: SOFA.
MTADS	Modernised Target Acquisition and Designation Sight
MTF	Medical Task Force
MTF	Medical Treatment Facility; geneeskundige inrichting; role 1, 2B (basic), 2LM (light manoeuvrable), 2E (2 enhanced) of 3
MTV	Mobiel Toezicht Veiligheid; één vd taken vd KMar; controletaak op binnenkomende vluchten vanuit Schengenlanden op Schiphol en de vijf regionale vliegvelden (Eelde, Eindhoven, Enschede, Maastricht en Rotterdam), binnen de landsgrenzen van Nederland. Voorheen: Mobiel Toezicht Vreemdelingen.
MULAN	Meer Uitgebreid Local Area Network; Mijn Uniforme Logische Aansluiting op het Net
Multi-Role Brigade	Nieuw geformeerde brigade (in 2020) volgens de Strategic Defence and Security Review ('Securing Britain in an Age of Uncertainty') vh MOD eind 2010; telt ± 6.500 man, heeft vele mogelijkheden en kan opereren in vele scenario's
Mun	Munitie
Munbdf	Munitiebedrijf.
MUNIS	Munitie Informatie Systeem; online geautomatiseerd systeem voor de logistieke informatievoorziening over voorraden klasse V-goederen; registereert opslag en verplaatsing klasse V
MUNOS	Multiple Use Night Observation and Aiming Sight; soort helderheidsversterker
MvB	Mate van beheersing. Geeft aan in hoeverre en onder welke omstandigheden de taakuitvoering moet worden beheerst. Verdeeld in procedureel (niveau 1, “kruipen”), beoefend (niveau 2, “lopen”) en getraind (niveau 3, “rennen”).
MVK	Militaire Vijfkamp
MVK	Mobiele veldkeuken
MVO	Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
MVP	Mobiel Verkoop Punt; ca(ntine)di(enst)wagen
MVP	Mobiliteits- en Voortzettingspakket; SMP
MVS	Materieel Verwervings Systeem
Mvht	Meeneemvorkheftruck; i.c. Kooi-Aap
MWO	Militaire Willems-Orde; hoogste Nederlandse dapperheidsonderscheiding voor moed, beleid en trouw
MX-991/U	Zaklamp
MZT	Medisch Zorgteam; geïntegreerde zorgmodel van de militaire gezondheidszorg per 25 februari 2010 van eerstelijns AMA’s en huisartsen van het Gzhc en de bedrijfsgeneeskundige artsen van de Arbodienst KL; vanaf deze datum worden alle gegevens voor zowel behandeling als verzuimbegeleiding, re-integratie en advisering in één dossier vastgelegd.
MZV	Militaire Zelfverdediging
n	Terug naar Boven
NA5CRO	Non-article 5 crisis response operation; non-artikel 5-operatie. Zie ook: CRO.
Nabijbev	Nabijbeveiliging.
NAC	North Atlantic Council.
NAEW	NATO Early Warning.
NAFIN	Netherlands Armed Forces Integrated Network; netwerk van glasvezelverbindingen dat is aangelegd door Defensie.
NAI	Named Area of Interest. Geografisch gebied waar informatie kan worden verzameld die aan een specifieke informatievereiste beantwoord; NAI worden in de regel gekozen om aanwijzingen vast te stellen van ECOA. Tactisch belangrijk gebied. De meest logische gebieden of punten langs een LOC (haw, MSR) waarlangs verkeersstromen zich zouden kunnen bewegen en het vermoeden bestaat dat hierover vijandelijke strijdkrachten naderen of verplaatsen. NAI worden in de regel gekozen om aanwijzingen vast te stellen van ECOA. Voorbeelden zijn oude grensovergangen, handelsposten, kruispunten van wegen en paden (verhard/onverhard), oorden, rustplaatsen en tentenkampen van nomaden. Zie ook TAI.
NAMSA	NATO Maintenance and Supply Agency; NAVO-agentschap voor onderhoud en bevoorrading; contracteert bedrijven voor het leveren van diensten en producten in operatiegebieden
NAPO	NATO (Army) Post Office
NAR	Noord-Atlantische Raad; North Atlantic Council (NAC); hoogste orgaan van de NAVO, bestaande uit de permanente vertegenwoordigers van alle lidstaten; komt tenminste éénmaal per week bijeen, op woensdag.
NASAG	Netherlands Armed Forces Support Agency Germany; National Support Agency Germany.
NASG	NSA Abbreviation Staff Group (vd NAVO). Draagt zorg voor de standaardisering van afkorting binnen de NAVO, zoals die o.a. zijn gepubliceerd in de AAP-15 (NATO Glossary of abbreviations used in NATO documents and publications).
NATD	Netherlands Apache Traíning Detachment; gelegerd op Fort Hood, Texas, VS
NATINADS	NATO Integrated Air Defense System. Integratie vd mogelijkheden van alle luchtverdedigingssystemen vd NAVO-lidstaten. Naamverandering in NATO Air and Missile Defence System (NATINAMDS) aanstaande.
NATO	North Atlantic Treaty Organization; NAVO
NATO-pallet	Pallet met grondmaten 100 x 120 cm
NatOps	Nationale Operaties.
NATRES	Nationale Reserve
NAVO	Noordatlantische verdragsorganisatie; opgericht 4 april 1949, HQ in Brussel (België)
NAW	Naam, adres, woonplaats
Nbb	Nabijheidsbuis.
NBC	Nucleair, Biologisch, Chemisch
NBC-beschermingsgraad NIHIL	NBC-beschermingsgraad met een politieke lading.
NBOF	Niet Beschikbaarheid Op Functie; personeel dat door opleidingen of anderszins, bijvoorbeeld ziekte, niet op de organieke functie werkzaam is; hierdoor vallen er gaten bij de operationele eenheden.
NC	Naam- en Codelijst
NCIRC	NATO Computer Incident Response Capability.
NCO	Non-commissioned officer; onderofficier
NCP	Nucleus commandopost. Step-up. Kern-CP.
NCRS	NATO Crisis Response System. Universeel systeem dat het NAVO crisisbeheersingsproces ondersteunt, met als doel de vereiste gereedheid en ondersteuning te bieden voor crisis- en conflictpreventie en voor
	crisisbeheersing in het gehele spectrum van artikel-5- en niet-artikel-5-operaties.
NCS	Net Control Station; Netcontrolestation
NCTB	Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding
NCW	Network Centric Warfare; naadloze koppeling van alle sensor-, informatie-, command en control- en wapensystemen van alle krijgsmachtdelen; hierdoor is er volledig (near) real-time inzicht in eigen troepen, eigen mogelijkheden, vijandposities, bedreigingen e.d.
NDC	NATO Defense College. Eerste cursus startte op 19-11-1951. Aanvankelijk gevestigd in Parijs, sinds 1966 in Rome. Valt direct onner het Militair Comité, heeft een diplomatieke status. Commandant is gelijkgesteld aan ambassadeur, aan NDC verbonden officieren in de rang van kolonel en hoger en daaraan gelijkgestelde burgers hebben een diplomatenpas.
NDD	Nederlandse Defensie Doctrine.
NDMC	Nationale Datalink Management Cel.
NDOC	Netherlands Defence Orientation Course; opleiding aan het Instituut Defensie Leergangen; heeft tot doel het overbrengen van kennis over en inzicht in de taakstelling en het optreden van de Nederlandse krijgsmacht.
NDPP	NATO Defence Planning Process.
NDVN	Nederlands Detachement Verenigde Naties
Near real time	Met vertraging van seconden of minuten na het moment; enige tijd na het ogenblik; zie ook REAL TIME
NEAT	North European Aerospace Test range; 24.000 km² grote testsite in het noorden van Zweden, waar oefeningen en testen worden gedaan met drones, gevechtsvliegtuigen, helikopters en raketten (first flights en beproevingen); grootste testsite van Europa; in 2009 organiseerde de NATO Response Force hier een grootschalige oefening
NEC	Network Enabled Capabilities. Vermogen om grotere militaire effecten te bereiken door beter gebruik te maken van informatiesystemen, met als doel de juiste informatie te verkrijgen, op de juiste plaats, op de juiste tijd, voor een efficiënt gebruik van de schaarse middelen.
NEFIS	Netherlands Forces Intelligence Service
NEO	Non-combatant Evacuation Operation
NET	Not Earlier Than; ten vroegste; op zijn vroegst; niet vroeger dan. Tijdstip waarvóór activiteiten niet mogen plaatsvinden.
NEUS	Nauwkeurige Elektrodetector Uitstromende Strijdgassen
Neutraliseren	De wil ontnemen (mentale component); verontzijdigen; vernietigen.
NFI	No further information; geen verdere informatie; zie ook NFTR en NSTR
NFL	No Fire Line. Veiligheidslijn (vln). Vuursteuncoördinatiemaatregel (die in de voorbereidingsfase voor het gehele gevecht wordt gepland en tijdens de uitvoering waar nodig wordt geactiveerd en zo nodig bijgesteld en/of vernieuwd); lijn waarvan aan de eigen zijde alleen indirect vuur mag worden uitgebracht met toestemming van de commandant die de lijn heeft vastgesteld; volgens STANAG 2934 (Artillery Procedures).
NFO	Normal Framework Operations
NFTR	Nothing further to report; verder niets te rapporteren/melden; zie ook NFI en NSTR
NGO	Non-Governmental Organisation; non-gouvernementele organisatie
NHVT	Noodhulpverkenningsteam; Disaster Assistance Response Team
NIC	National Intelligence Cell
NIDV	Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid.
NIMH	Nederlands Instituut voor Militaire Historie, gevestigd in Den Haag. Gespecialiseerd kennis- en onderzoekscentrum op het gebied van de Nederlandse militaire geschiedenis. In dit centrum zijn per 5 september 2005 de historische diensten van de krijgsmachtdelen opgegaan.
Niveau 1	Optreden van de enkele man (individuele militair).
Niveau 2	Optreden van de groep/module.
Niveau 3	Optreden van het peloton.
Niveau 4	Optreden van de compagnie.
Niveau 5	Optreden van het bataljon
Niveau 6	Optreden van de brigade.
NLD	Nederland
NLDA	Nederlandse Defensie Academie
NL EYES ONLY	Informatie die alleen voor Nederland bestemd is
NLR	National Liaison Representative bij HQ Supreme Allied Commander for Transformation (SACT) in Norfolk, Virginia, VS
NLT	Not Later Than; ten laatste; op zijn laatst; niet later dan. Tijdstip waarvoor activiteiten gereed moeten zijn.
NLW	Non-Lethal Weapons; niet-lethale wapens
NMK speedmars	Wedstrijd speedmars (snelmars) over een afstand van 5 km, gehouden op de KMA, waarbij teams bestaande uit acht personen met 7 Diemaco’s en 1 MAG
NMR	National Military Representative bij HQ Supreme Allied Commander for Operations (SACO) in Mons (België)
NMRH	NATO Military Relief Hospital; voluit 1 (NLD) NATO Military Relief Hospital geheten; ontplooid in de Pakistaanse stad Bagh tussen 9-11-2005 en 10-1-2006
NONEX	non-exercise; niet-oefenend
Non-kinetisch	Non-kinetische actie is zonder gebruikmaking van geweld. Handelwijzen om denkproces en ideeëngoed van de vijand te beïnvloeden, zoals belonen, diplomatie, machtsvertoon (show of force) en wederopbouw. Zie ook: kinetisch.
Non-permissive	Tijdelijk en plaatselijk bepaalde mate van veiligheid. Begrip komt uit de Three Block Warfare, in de praktijk doorgaans gelijktijdig voor met permissive en semi-permissive. Hostile. Vijandelijk.
NORDEFCO	Nordic Defence Co-operation; samenwerkingsverband vd Nordische (Noord-Europese) landen Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden; opgericht op 04-11-2009 met het tekenen van een MOU
NORTHAG	Northern Army Group
NOV	Nederlandse Officieren Vereniging; uitgever van het blad Carré
NRF	NATO Response Force
NSA	NATO Standardization Agency. NAVO-agentschap dat de standaardisatie coördineert, o.a. in begrippen, afkortingen en STANAGs.
NSA	NATO Small Arms; kleinkaliberwapens met kaliber conform NAVO.
NSC	National Support Command.
NSC	Nationaal Search Centrum (Reek).
NSE	National Support Element; nationaal verzorgingselement
NSFS	Naval Surface Fire Support; vuursteun van oppervlakteschepen van zeestrijdkrachten
NSHQ	NATO Special Operations Headquarters; website mbt landen, cursussen, oefeningen en faciliteiten van Special Forces-eenheden binnen de NAVO
NSK	Nieuw Salarissysteem Krijgsmacht
NSN	NATO Stock Number
NSO	Nationale SIGINT Organisatie; Nationale Signaalinterceptie Organisatie; dienst die o.a. gegevens onderschept uit draadloze telecommunicatie en expeditionaire capaciteiten voor het fysiek ondersteunen van o.a. crisisbeheersingsoperaties in stand houdt
NSS	National Security Strategy; Amerikaanse grand strategy; veiligheidsbeleid dat politieke, diplomatieke, economische, sociaal-culturele, humanitaire en militaire activiteiten omvat
NSTR	Nothing significant to report; niets van betekenis te rapporteren/melden; zie ook NFI en NFTR
NSWAN	NATO Secure Wide Area Network
NTE	Notice To Employ. Inzettermijn. Tijd gegeven aan een eenheid om gereed te zijn voor employment (inzet), met inbegrip vd tactische verplaatsing. Zie ook: NTM.
NTM	Notice To Move. Tijd gegeven aan een inzetgerede eenheid om gereed te zijn voor strategische verplaatsing; reactietijd tot de aanvang vd uitvoering vd opdracht. Zie ook: NTE.
NTM-A	NATO Training Mission Afghanistan
NTM-I	NATO Training Mission Iraq
NTMS	NATO Terminology Management System.
NTR	Nothing To Report
Numerus fixus	Saneringsmethode die bepaalt hoeveel functies er in een bepaalde rang mogen zijn
NVG	Night Vision Goggles; HV-bril voor vlieger; visueel hulpmiddel om bij nacht te kunnen opereren en het mogelijk maakt om met infrarood aangestraalde objecten te identificeren
O	Terug naar Boven
O-194	Armament cleaning oil; wapenolie; NSN 9150-12-129-8109
O/N	Oud tegen nieuw; niet-organieke procedure voor het ruilen van een verouderd tegen een nieuw, gelijkwaardig artikel op IMF
O=P=F	Organisatieomvang = Personele omvang indien volledig gevuld = Voldoende budget om die vulling mogelijk te maken. Uitgangspunt vd CDS.
O&I	Operaties & Inlichtingen
O&O	Ontwikkeling & Ontspanning
O&O	Opname & Ontslag (module role 3)
O&T	Opleiden & Trainen; Opleiding & Training
O/T	Observer/Trainer
OA	Operatie Analyse.
OA	Ongeoorloofd afwezig; AWOL
OAD	Operationele Aanpassingen Diemaco; modificatie van Diemaco naar Colt met als doel de Diemaco beter bruikbaar te maken voor het optreden vd gevechtseenheden. Hiertoe krijgen de wapens een aantal universele en functiegebonden aanpassingen, waardoor de wapens sneller, flexibeler en effectiever kunnen worden ingezet.
OAE	Organisatie van Afrikaanse Eenheid; alle Afrikaanse staten m.u.v. Zuid-Afrika; African Union (AU); Union Africaine (UA)
OATDOEM	Oriëntatie opdracht; Analyse Opdracht; Terrein & weer; Dreiging & Vijandanalyse; Overige (f)actoren; Eigen middelen; Mogelijkheden
Ob	Onder bevel.
OB	Order of Battle. Slagorde.
OBA	Operationele Behoefte Aanvraag.
OBD	(Onder)officier van bataljonsdienst. Onderdeelsdienst. Zie ook OCD en ORD.
Obj	Object.
Objective	Doelstelling, in de regel militair geformuleerd. Zie ook: desired end-state, effect en end-state.
OBM	Overige Bedrijfsvoerings Middelen.
Obom	Officier belast met optrekken mist.
OBP	Operationeel besluitvormingsproces
OBT	Optreden in Bergachtig Terrein
OBUA	Operations in Built Up Areas
OC	Opleidingscentrum
OCD	(Onder)officier van compagniesdienst. Onderdeelsdienst. Zie ook OBD en ORD.
OCD	Obstacle Clearing Detachment; EOD- of genie-eenheid toegevoegd aan konvooi
OCDML	Opleidingscentrum Didactiek en Militair Leiderschap (Grave en Breda); tegenwoordig School voor Leidinggeven en Opleidingskunde (Budel)
OCIO	Opleidingscentrum Initiële Opleidingen; sinds 1 januari 1999; telt schoolbataljons in Assen (AMO), Oirschot (AMO) en Schaarsbergen (AMOL); verzorgt de basistraining van toekomstige soldaten en korporaals
OCKMAR	Opleidingscentrum van de Koninklijke Marechaussee.
OCOKA	Observation & Fields of Fire (waarnemingsmogelijkheden en schootsvelden), Cover & Concealment (vuur- en zichtdekking), Obstacles (hindernissen), Key or Decisive Terrain (belangrijke en essentiële gebieden), Avenues of Approach (naderingsmogelijkheden); zie ook IPB
OCOSD	Opleidingscentrum voor Officieren van Speciale Diensten; destijds gevestigd in Breda
OCV	Ondercommandantenvergadering; b.v. BC met CC’n; commander's update
OD	Operationele Debriefing
ODB	Onderhoudsdiagnose en Berging; SMOD.
Odl	Onderdeel
OEF	Operation Enduring Freedom
OEF TS	Operation Enduring Freedom Trans-Sahara; door de Verenigde Staten aangeduid militaire deel vh TSCTP; behelst verschillende militaire activiteiten, zoals het inzetten van joint planning assistance teams, mobile training teams en civil-military support elements, het uitvoeren van international military education training en senior leader engagement, en het oefenprogramma Flintlock
Oef	Oefening
OEG	Op eigen gelegenheid, in het bijzonder verplaatsen
OEVER	Optimalisatie en Verplaatsen Equipment Rooms
Off	Officier
Off station	No longer able to provide support (tactisch); niet meer in staat om steun te verlenen; zie ook 'on station'
OFGA	Opening, Feitelijke situatie, Gewenste situatie, Afronding. Stappen vh evalueren.
OFSSLA	Ontwapenen, Fouilleren, Scheiden, Stilte en discipline handhaven, Labelen, Afvoeren
OG	Operationeel gereed. Fase in het proces van gereedstelling én status in het kader vh VGP. Organieke eenheid is in staat binnen de gestelde gereedheidstermijn de organieke taak uit te voeren. Toekenning vd status vindt plaats dzv C-LAS, gebaseerd op het oordeel vd commandant vd organieke eenheid en de actuele waarden vd personele gereedheid (PG), materiële gereedheid (MG) en geoefendheid (GO).
OGC	Opdrachtgerichte commandovoering; pijlers zijn 1) duidelijke doelstellingen, oogmerk en opdrachten, 2) juiste en voldoende middelen, 3) vrijheid in uitvoering, 4) vrijheid over uitvoering binnen de richtlijnen vd commandant; randvoorwaarden voor een succesvolle toepassing van OGC zijn: denken in effecten, dynamiek en flexibiliteit in de organisatie, eenheid van opvatting, eenhoofdige leiding, evenwichtige structuur en samenwerking
OGO	Opdrachtgeversorganisatie; operationeel sinds 01-07-2011; onderdeel vd staf van 13 of 43 Mechbrig of 11 Lumblbrig na de opheffing vd RMC’s, waarin alle overgebleven taken zijn ondergebracht
OGRV	Object Grondverdediging
OGS	Operationele Gereedheids Status; operationele gereedheidstelling
OIF	Operation Iraqi Freedom
OIG	Opleidings- en Inpassings Gesprek
OIV	Operationele informatievoorziening
OJKL	Oriëntatie Jaar Koninklijke Landmacht
OK	Onderhoudskaart
OK	Operatiekamer
OK	Oranjekazerne
OKE	Optreden Kleine Eenheden. Onderzoeksprogramma van TNO dat het technisch niveau betreft: de wijze van inzet en optreden van kleine eenheden, soms zelfs individuele militairen of (wapen)systemen.
OKP	Officier van kazernepiket
OK-team	Team bestaand uit chirurg, anesthesist, anesthesieverpleegkundige en tweemaal OK-assistent; niet inbegrepen IC-/SEH-verpleegkundigen
OLA	Opleiding Logistiek Algemeen; 7-weekse opleiding aan het OTCLOG in Soesterberg ter voorbereiding van AMV'ers op plaatsing bij een operationele eenheid
OLB	Oefenterrein voor de Luchtmobiele Brigade; ongeveer 1.000 hectare; o.a. Arnhemse Heide & Deelen en Eder- en Ginkelse Heide
OLC	Onafhankelijk lastdrager concept; voorbeelden zijn flatrack en WLS
OLK	Opleiding voor Leidinggevende Korporaals
OLK	Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten
OLM	Onderwijsleermiddelen
OLM	Organic Level Maintenance. Één van de drie onderhoudsniveaus, waarbij de noodzakelijke preventieve en reparatie-onderhoudstaken worden uitgevoerd door het bij de eenheden ingedeelde personeel. Staat het dichtst bij de bedienaar/chauffeur vh systeem/voertuig en de onderhoudstechnici vd gebruikende operationele eenheid. Zie ook: DLM en ILM.
OM	Onward Movement; vergelijk RSOM(I)
Omb	Op mijn bevel
OMF	Opposing Militant Forces; opponent, tegenstander, vijand; niet per definitie militair.
Omg	Omgeving.
OMLT	Operational Mentoring and Liaison Team
Omtr	Omtrekking
Omva	Omvatting
OMW	Oplegger Met Werkruimte; bureaushelter
ONDAS	Onderdeelsaanvullingssysteem
Onderhoud, correctief	Niet voorspelbaar en daardoor minder goed te plannen deel vh onderhoud dat is gericht op de tijdens het gebruik ontstane storingen en defecten. De noodzakelijke reservedelen en onderhoudsmiddelen zijn vooraf niet bekend. Een bijzondere vorm is BDR.
Onderhoud, modificatief	Te plannen onderhoud dat gericht is op het blijvend verbeteren vd operationele bruikbaarheid, veiligheid, betrouwbaarheid en/of onderhoudbaarheid.
Onderhoud, preventief	Voorspelbaar en te plannen deel vh onderhoud dat is gericht op defecten en het voorkomen van een onaanvaardbare teruggang in de technische toestand. Groot deel vd noodzakelijke reservedelen en onderhoudsmiddelen is voorspelbaar.
Onderhoudsniveaus	Onderhoudsniveaus zijn Organic Level Maintenance (OLM), Intermediate Level Maintenance (ILM) en Depot Level Maintenance (DLM), die verschillen in de vereiste kennis, middelen en faciliteiten. Onderhoudsniveaus structureren de taken die betrekking hebben op de instandhouding vh materieel. Instandhouding is erop gericht de operationele effectiviteit vh materieel te (waar)borgen en de daarmee gepaard gaande kosten en uitgaven te beheersen.
Ongeclassificeerd	Niet-staatsgeheime, niet-kwetsbare en niet-gerubriceerde informatie. Kennisneming door niet-gerechtigden brengt geen nadeel toe aan het belang van één of meer ministeries, de Staat of zijn bondgenoten. Vergelijkbaar met de NAVO-rubricering 'NATO Unclass'.
Onh	Onderhoud; alle activiteiten die erop gericht zijn het (wapen)systeem in de vereiste staat van bruikbaarheid te houden of te brengen
On station	In position to support (tactisch); in positie om steun te verlenen; zie ook 'off station'
Ontpl	Ontplooiing
Ontplooien	Overgaan van een verplaatsingsformatie naar een gevechtsformatie. Hierbij is maximale vuurkracht in front in een bepaalde richting nodig. Gebruikt bij het innemen vd verspreide formatie of het betrekken van een opstelling.
Ontsm	Ontsmetting
Oo	Onderofficier
OOA	Overige Operationele Artikelen.
OOCD	Onderofficier van Compagniesdienst
OOCL	Operationeel Ondersteuningscommando Land; samenvoeging van 1 Logistieke Brigade en 101 Gevechtssteunbrigade; officiële oprichtingsceremonie 05-02-2009
OOCD	Onderofficier van compagniesdienst
OODA-loop	Boyd-cyclus; besluitvormingscyclus. Alle concurrentie/competitie houdt een continue cyclus in van observeren, oriënteren, beslissen en uitvoeren. Naamgegeven door de Amerikaanse USAF-piloot en strateeg John R. Boyd (1927-1997). Houd in:

	Observe	Actoren (opponent) en factoren (omgeving).
	Orient	Tactische omstandigheden.
	Decide	Wat te doen in de huidige omstandigheden?
	Act	Hoe het besluit om te zetten in daden?
Oogmerk	Waarom. Korte, krachtige uitdrukking vh doel vd operatie, de gewenste effecten om een bepaalde end-state te bereiken én de manier waarop en de reden waarom de uitvoering zich dient te ontwikkelen om dit te bereiken. Gebaseerd op het door de naasthogere commandant geformuleerde oogmerk.
OOO	Onderdeelsoverlegorgaan
OOR	Opname- en ontslagregister; bij een geneeskundige installatie. Opvolger vd ‘groene kaart’ (lfgd 7371).
OOR	Onderdeels Onderhouds Rapportage
Oorlogvoering, digitale	Het uitvoeren van militaire operaties die erop zijn gericht om met digitale middelen computersystemen of netwerken van een opponent te verstoren, misleiden, veranderen of vernietigen.
OOS	Onderofficiersschool; bestond van 1951 tot 1961; vanaf dan Koninklijke Militaire School
OOT	Overige Operationele Taken
OOTO	Omscholing/Opleiding Onderofficier Tot Officier
OOTW	Operations Other Than War
OP	Observation Post: observatiepost
Op	Operatie; operationeel.
OPC	Opvolgend pelotonscommandant.
Opcen	Operatiecentrum.
OPCO	Operationeel Commando. Sinds 1 januari 2004. Beleidsuitvoerend orgaan vh Ministerie van Defensie, i.c. CLAS, CLSK en CZSK.
OPCOM	Operational Command. Bevelsbevoegdheid om eenheden missies op te dragen, taken toe te delen en opdrachten te verstrekken, alsook de eenheid op te delen, te ontplooien en samen te stellen. OPCON en TACOM kunnen gedelegeerd worden. Het betreft géén
	verantwoordelijkheid voor personele verzorging of logistiek.
OPCON	Operational Control. Bevelsbevoegdheid om de eenheid taken op te dragen en opdrachten
	te verstrekken voor het realiseren van de doelstellingen binnen de door de hogere commandant vd eenheid (1UP, 2UP) gegeven missie. TACON kan worden gedelegeerd.
OPCW	Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons
Opdr	Opdracht. Zie ook: assignment.
Opdracht	Feitelijke instructie aan één of meerdere individueen of eenheden voor het uitvoeren van activiteiten voor het realiseren van doelstellingen binnen de vastgestelde taken en missie. Zie ook: assignment.
OPEVAL	Operational Evaluation.
OPFOR	Opposing Force
Opl	Opleiden; opleiding
OpOrder	Operational Order Template. Subsysteem van ISIS. Hulpmiddel voor de productie en coördinatie van Standaard Operatie Orders (SOO), gebaseerd op Microsoft Word. Hiermee kunnen commandanten snel en uniform operatieorders samenstellen en verspreiden.
OPPA	Overzicht publicaties per afnemer; officiële tellijst van boekwerken binnen een bwst
Opplan	Operatieplan
Ops box	Vaak afgekort tot: box. Aangewezen terreindeel waarbinnen een operatie plaatsvindt.
OPSEC	Operational Security; operationele veiligheid; militaire veiligheid
OPSEM	Operationeel Seminar; jaarlijkse oefening van kolonels en brigadegeneraals van hun skills en drills, georganiseerd door het Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën; de doelgroep moet in syndicaatverband diverse taskers uitwerken en aan de andere deelnemers presenteren; in 2007 was het scenario binnenlandse veiligheid (nationaal optreden); in 2008 Afrika, toegespitst op Darfur; in 2009 een redeployement van een Nederlandse task force uit het buitenland
Opsroom	Operations room; operatiecentrum. Eerste aanspreekpunt voor de eenheden die 'buiten de poort' een opdracht uitvoeren. In de regel bezet door de compagniestaf, maar vanwege de noodzaak voor een 24-uurs bezetting kan de duty-manager ook een PC, OPC of zelfs een gpc zijn. Heeft beschikking over informatie uit ISIS (brigadeniveau) en BMS (bataijon en lager).
Opst	Opstellen; opstelling. Ingenomen of in te nemen terreindeel dat door een groep of peloton wordt verdedigd door middel vh uitbrengen van vuur. Opstelling beschikt over waarneming- en schootsvelden, vuur- en zichtdekking en zo mogelijk een stoppende of remmende hindernis in front.
OpTempo	Operationeel tempo. Tempo van één of meerdere operaties. Relatieve snelheid van opeenvolgende acties.
Optimaliseren	Verbeteren, maximaliseren vd prestatie. Door met minder middelen dezelfde output te realiseren of met dezelfde middelen een grotere output te realiseren.
Optr	Optreden
OPZ	Operationele Personeelszaken
ORBAT	Order of Battle; gevechtsorganisatie; slagorde; organogram ("hark"). Tevens subsysteem van ISIS, waarmee commandanten een militaire gevechtsorganisatie of slagorde nabootsen die grafisch zichtbaar wordt gemaakt op een beeldscherm.
ORD	Orde, Rust en Discipline. ORD-dienst is een onderdeelsdienst. Zie ook OBD en OCD.
Org	Organiek
Organisatie	Activiteiten gedaan door boys met toys. Activiteiten + personeel + middelen.
ORP	Operational Ration Pack; b.v. een Meal Ready to Eat (MRE)
ORS	Oral Rehydration Salts; orale rehydratiezouten
ORT	Oefenrampenterrein
ORT	Operational Readiness Test
ORT	Outbreak Response Team; kan snel inspringen bij ziekte-explosies tijdens binnen- en buitenlandse missies; team bestaat uit arts, verpleegkundige en HPG'er; dragen zorg voor bron– en contactopsporing, epidemiologisch onderzoek, alle medische aspecten van de beheersing van de infectieziekte en verslaglegging
OS	Ontwikkelingssamenwerking
OSAD	Ontwikkelingssamenwerkings Adviseur; ontwikkelingsadviseur
OSC	On-scene commander; commander on scene.
Oscar Mike	OM, on the move; en route; onderweg; vertrokken
OSCE	Organization for Security and Co-operation in Europe; OVSE
OSF	Operationeel Staffunctionaris; cursus voor onderofficieren vanaf sergeant-majoor en officieren tot majoor bij de KL.
OSINT	Open Source Intelligence; filteren van informatie uit open bronnen die van belang is of kan zijn voor het inlichtingenproces.
OSIRIS	Softwareapplicatie op BMS; geografisch informatiesysteem waarbij een digitale
	stafkaart van het operatiegebied zichtbaar is; hiermee werkt de tactische gebruiker vanaf niveau II t/m V
OSKLM	Oefen- en Schietkamp Lauwersmeer
OSS	Office of Strategic Services; Amerikaanse tegenhanger vd Britse SOE; eerste onafhankelijk opererende buitenlandse inlichtingendienst vd VS, opgericht in 1942 door Franklin D. Roosevelt; voorloper vd in 1947 opgerichte CIA
Ostdet	Ondersteuningsdetachement.
O/T	Observer/trainer
OT&E	Operational Test & Evaluation.
OT&R	Opleiding & Training en Remedial.
OTAS	Organisatie Tabel en Autorisatie Staat; operationele samenstelling van personele en materiële middelen van een eenheid; tegenwoordig TOMA
OTB	Opleidings- en Trainingsbegeleider
OTC	Opleidings- en Trainingscentrum
OTCGN	Opleidings- en Trainingscentrum Genie (Vught)
OTCLOG	Opleidings- en Trainingscentrum Logistiek (Soesterberg, Dumoulinkazerne)
OTCMAN	Opleidings- en Trainingscentrum Manoeuvre (Amersfoort)
OTCO	Opleidings- en Trainingscommando; sinds 1 juni 2003, voorheen COKL
OTCOPN	Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën (Amersfoort)
OTCRIJ	Opleidings- en Trainingscentrum Rijden (Oirschot)
OTCSO	Opleidings- en Trainingscompagnie Speciale Operaties (vh Korps Commandotroepen)
OTCVUST	Opleidings- en Trainingscentrum Vuursteun ('t Harde/Oldebroek)
OTE(’er)	Observer/Trainer/Evaluator. Opvolger van O/T(‘er).
OTK	Opleiding, Training & Kennisproductie
OTP	Opleidings- en Trainingsplan; zie ook TSP.
OTVOEM	Opdracht, Terrein & Weer, Vijand & Partijen, Overige groeperingen en aspecten, Eigen Middelen, Ontwikkelen van eigen Mogelijkheden
Out of area operatie	Crisisbeheersingsoperaties buiten het grondgebied vd NAVO en de EU
Ouwe	Eenheidscommandant, m.n. gebezigd op bataljonsniveau en hoger. De term drukt genegenheid en respect uit

OVD	Officier van Dienst.
Overbrengingsmiddel	Systeem, zoals ballistische raket, kruisvluchtwapen of onbemande vliegtuig, dat noodzakelijk is om CBRNe-wapens effectief in te zetten.
Overlay	Digitaal of plastic oleaat, waarop alle tactische gegevens en tekens staan die benodigd zijn voor een operatie. Ingedeeld in actuele en plan-overlays. In het actuele overlay wordt de huidige situatie getoond, in het plan overlay worden plannen gespecificeerd. Bij het ontwikkelen van een plan kan de actuele situatie als uitgangspunt worden gebruikt, maar ook kan worden gekozen voor het 'vd grond af opbouwen van een plan. Vervolgens kunnen eenheden, gebieden, lijnen en punten worden gemanipuleerd om het plan gestalte te geven. Het overlay kan, al dan niet met geografische achtergrond, worden afgedrukt.
Overtollig materiaal	Materiaal dat niet meer is benodigd voor de militaire organisatie; overtolligheid kan worden veroorzaakt door verandering van de geplande hoeveelheden (b.v. afstoting van mobilisabele eenheden) of introductie van nieuw materiaal, waardoor verouderd materiaal wordt afgestoten
Overwatch	Positionering van een eenheid, op een hoger gelegen terreindeel, van waaruit de beweging van een andere eenheid kan worden waargenomen ("overwatched") en met vuursteun kan worden ondersteund (beveiliging).
OVG	Optreden in Verstedelijkte Gebieden
OVIC	Operationeel Verbindings- en Inlichtingen Centrum; gevestigd in Eibergen
Ovnln	Overnamelijn
OVO	Operationele Verbindings Order
OVR	Officier Veiligheidsregio. Adviseert zowel in de voorbereidingsfase als in een crisissituatie het lokale gezag over een mogelijke rol van Defensie. Voor elke vd 25 Nederlandse veiligheidsregio’s, waarin ook gemeente, politie, brandweer en medische hulpdiensten samenwerken en oefenen, is
	binnen Defensie OVR beschikbaar. Treedt op als liaison tussen het bestuur van de veiligheidsregio en Defensie; stemt de personele en materiële aard van de gevraagde bijstand af met de veiligheidsregio. Zie ook: ICMS.
OVSE	Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa; OSCE
Ow(i)	Opperwachtmeester(-instructeur)
OVW	Oorlogsvrijwilliger
OWG	Optreden in Waterrijke Gebieden
P	Terug naar Boven
P5	Permanente vijf leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties: China, Frankrijk, Rusland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten
P5	Proper Preparation Produces Perfect Performance
P&O	Personeel & Organisatie
Pa	Pantser
PA	Public Affairs. Functie ter bevordering vd militaire doelstellingen vd NAVO om het publieke bewustzijn en begrip voor militaire aspecten te verbeteren, met inbegrip van planning en uitvoering van mediarelaties, in- en externe communicatie.
Pa	Mannelijke ouderejaars cadet op de KMA. De KMA creëert bewust de ‘buddy’-relatie pa-zeun. Hiermee wordt bijgedragen aan de opbouw van een netwerk tussen de verschillende jaarlagen (waardoor familienetwerken ontstaan) en het aanbieden van een informele mentor ter begeleiding en het aanleren vd fijne kneepjes. Pa’s kunnen meerdere zeuns hebben, niet altijd gebonden aan hetzelfde wapen of dienstvak. In 1949, na de heropening vd KMA na WO II, is de traditie pa-zeun in ere hersteld. Op de laatste avond vd ontgroening worden de ontgroende cadetten op de ‘stierenmarkt’ verkocht aan ouderejaars. Zie ook: deuchter, ma en zeun.
PAA	Position Artillery Area; gebied van waaruit een artilleriestuk/houwitser/vuurmond vuur uitbregt
PAG	Pantserafweergeschut
Pagnbat	Pantsergeniebataljon
Pagncie	Pantsergeniecompagnie
Painfbat	Pantserinfanteriebataljon; 17 II (Oirschot), 42 II (Oirschot), 44 II (Havelte) en 45 II (Ermelo)
Palua	Pantserluchtdoelartillerie.
Paluabt	Pantserluchtafweerbatterij.
PAMAN	Persoonlijke veiligheid, Andermans veiligheid, Markeren, Alarmeren, Noodzakelijke hulp
PAO	Public Affairs Officer
PAR	Post Attack Reconnaissance; Post Attack Recce. Na opdracht vd commandant grondig en systematisch uitvoeren van een verkenning vd eigen werkplek of opgedragen locatie, na een grond-, lucht-, CBRN-aanval of anderszins, met als doel het commando d.m.v. rapportage, melding en registratie een direct beeld te verschaffen vd opgelopen schade aan personeel, materieel en infrastructuur., met de bedoeling schade te herstellen, gewond of gedood personeel te verzorgen (ZHKH) of te vervangen waardoor de operationele taakuitvoering gegarandeerd blijft.
PARESTO	Paarse Restaurant Organisatie; Paarse Restauratieve Organisatie.
PASGT	Personal Armor Systems Ground Troops
Passenger's Manifest	Lijst met naam, rang, registratienummer en eenheid van de leden van een chalk
Patr	Patrouille
PATRIOT	Phased Array Tracking Radar to Intercept Of Target. Raytheon MIM-104. Surface-to-air missile voor de middellange afstand (20 km). Zoekt met haar radar het luchtruim af over een breedte van 120 graden en tot 140 km ver en kan hiermee aanvallende vliegtuigen, helikopters en ballistische raketten opsporen, volgen en vernietigen.

	Raket (PAC-3) is 5 meter 20 lang, 40 cm in doorsnede, weegt 320 kg, heeft een bereik van 60 km, vliegt met een snelheid van 5.000 km per uur (Mach 4,7) en heeft een niet-nucleaire lading.

	Verving binnen de NAVO vanaf 1984 HAWK. Verwierf bekendheid tijdens operatie DESERT STORM (1990-’91). In Nederland in gebruik sinds 1987. Nederland zette in 1991 haar Patriots in Israël en Turkije in ter verdediging tegen Iraakse SCUD’s en in 2003 ter bescherming vd Turkse steden Dyarbakir en Batman.
Patrol search	Vorm van basic search die wordt uitgevoerd gedurende openlijke (sociale) patrouilles; controles worden uitgevoerd in het terrein, op kwetsbare locaties, op routes en tijdens stilstand (konvooi) om vast te stellen dat geen gevaar aanwezig is
Pau	Personenauto
PAX	Personnel Assigned to Exercise; één pax = één persoon
PB	Patrouillebasis. In of tegen een oord gelegen uitvalsbasis t.b.v. een sectie of peloton, verstevigd met veldversterkingsmiddelen. Van hieruit voert de eenheid gedurende een periode patrouillegang in het gebied uit.
PBC	Plaatsvervangend bataljonscommandant.
PBLS	Plaatsvervangend Bevelhebber der Landstrijdkrachten.
PBM	Persoonlijke beschermingsmiddelen; PPE. Volgens Arbowet (artikel 5; verplichting tot RI&E).
PC	Pelotonscommandant.
PCC	Prague Capabilities Commitment; op de NATO-topconferentie in Praag op 21 en 22 november 2002 hebben de NAVO-lidstaten zich gecommitteerd om de operationele capaciteit vd krijgsmachten op ruim 400 gebieden individueel en collectief te verbeteren; o.a. op het gebied van CBRN, ISTAR, air-to-ground surveillance; combat effectiveness, strategic air- and sealift, air-to-air refuelling en het ontplooien van gevechts(verzorgings)steuneenheden
PDCA	Plan, Do, Check, Act; 4-stappencyclus voor het ononderbroken uitvoeren van verbeteringen
PECC	Patient Evacuation Coordination Cell; 24/7 bemenste module van een MTF die voorziet in capaciteit voor de uitvoering van een calamiteitenplan (‘blue light’), coördinatie van grondgebonden patiëntenevacuatie en (forward, tactische en strategische) medevac, coördinatie met andere functionarissen (genie, marechaussee e.a.) en patient tracking and tracing
Pel	Peloton
Pelconet	Pelotonscommandonet
Peloton	Grootte varieert, 20 tot 50 militairen. Tankpeloton (cavalerie) bestaat uit vier tanks, bij artillerie telt peloton een aantal vuurmonden (M-109, M114 of Panzerhaubitze, bij de pantserinfanterie telt peloton 30 met in de regel vier pantservoertuigen. Pelotons van gevechts(verzorgings)steuneenheden hebben vaak afwijkende grootten. Commandant in de regel een luitenant of kapitein. Grootteteken: •••.
PENIS	Practical Exercise Not Involving Soldiers; zie ook TOZT en TEWT
PeopleSoft	Personeelsinformatie- en registratiesysteem Defensie.
PEPA	Personal Equipment Preparation Area
PERBA	Positie- en Richting Bepalende Apparatuur
Permissive	Tijdelijk en plaatselijk bepaalde mate van veiligheid. Begrip komt uit de Three Block Warfare, in de praktijk doorgaans gelijktijdig voor met semi-permissive en non-permissive (hostile). Cold. Waar zonder veel problemen een taak kan worden uitgevoerd. De dreiging is hier gering.
Persco	Personeelscommando
Per undas adversas	Devies vd AIVD: "Levende vissen zwemmen tegen de stroom in, alleen de dode drijven mee". Bedacht door mr. Louis Einthoven, het eerste hoofd vd BVD (vanaf 1946), voorloper vd AIVD.
PF	Pathfinder
PfP	Partnership for Peace
PG	Personele gereedheid. Mate waarin het personeel bij een (niet-)organieke eenheid beschikbaar én geschikt is voor de taak van die eenheid.
PGM	Precision Guided Munition.
PGU	Persoonsgebonden uitrusting; Persoonlijke gevechtsuitrusting
P-Hour	Tijdstip waarop de eerste parachutisten landen in de drop zone ihkv air manoevre optreden.
PHPD	Pijntje hier, pijntje daar
PHTLS	Pre-Hospital Trauma Life Support
PI	Point of Impact
PIAT	Projector, Infantry, Anti Tank; Brits semi-automatisch antitankwapen uit WO II; kan vanuit de hand worden afgevuurd; in 1943 in gebruik genomen; bereik max.vd brisantgranaat tegen pantser 315 meter volgens Ontwerp-Voorschrift 808 uit 1944.
PIB	Pantserinfanteriebataljon.
PICTURE	Werkbelevingsonderzoek vh Ministerie van Defensie (Dienstencentrum Gedragswetenschappen).
PID	Positive Identification; met zekerheid vastgesteld-zijn van een bewapende opponent/tegenstander/vijand.
PIFWC	Person Indicted For War Crimes; persoon die is aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden.
PIGS-landen	Portugal, Italië, Griekenland en Spanje; Europese landen met een relatief hoge staatsschuld.
PIO	Press Information Officer; perswoordvoerder, voorlichter. Public Information Office.
PIOFAH	Personeel, Informatie, Organisatie, Financiën, Aanschaf en Huisvesting; ondersteunende in plaats van primaire bedrijfsvoeringsprocessen
PIOLO	Personeel, Inlichtingen, Operatiën/Opleidingen/Ondersteuningen, Logistiek, Overigen. Loopt voor wat betreft de eerste vier onderwerpen synchroon aan sectie-indeling staven.
PIR	Priority Intelligence Requirements. Essentiële inlichtingenbehoefte. Deel vd inlichtingenbehoefte, waarvan de commandant heeft aangegeven dat de beantwoording van doorslaggevend belang is voor de planning. Met name op de deelgebieden andere actoren, weer en terrein.
PIROC	Pantserinfanterierijopleidingscentrum
PJK	Prinses Juliana Kazerne (Den Haag)
PKM	Pulemyot Kalashnikova. Russisch machinegeweer kaliber 7,62 mm, sinds 1961 in gebruik, o.a. door de Taliban.
PKSO	PeaceKeeping & Stability Operations. Amerikaanse term.
PLANELM	Planning Element; brigadekernstaf
PLC	Personeels Logistiek Commando; opvolger van Persco
Plein 4	Locatie vd Bestuursstaf vh Ministerie van Defensie; Plein 4, 2511 CR Den Haag. In 1746 gebouwde aristocratische patriciërswoning, sinds 1820 het onderkomen van het toenmalige Departement van Oorlog; tegenwoordig het hoofdgebouw van het ministeriële complex dat is gevestigd tussen het Plein en de Kalvermarkt.
Plg	Ploeg
Plgc	Ploegcommandant
PLGR +96	Precision Lightweight GPS Receiver; uitgegesproken als "Plugger"; GPS
Ploeg	Grootte varieert. Bij Korps Commandotroepen (KCT) telt een ploeg 8 commando’s, bij de Explosievenopruimingsdienst (EOD) 3. Commandant in de regel een korporaal of sergeant. Grootteteken: ø.
Pluba	Plunjebaal
Plv	Plaatsvervangend commandant; plaatsvervanger.
Plvgpc	Plaatsvervangend groepscommandant; "plava".Plaatsvervanger vd groepscommandant, in de regel een korporaal (der eerste klasse).
PMCM	Private Military Company (huurling)
PMK	Prinses Margrietkazerne
PMR	Patient Movement Request. Formulier gebruikt om het vervoer van een patiënt naar een geschikte MTF te initiëren.
PMT	Police Mentoring Team
PMT	Protestants Militair Tehuis
POC	Point of Contact; Person of Contact; contactpersoon
POD	Point of Disembarkation; Point of Debarkation. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen. Locatie waar de vanuit de POE opgevoerde goederen worden gelost/ontscheept/ontvangen, tijdelijk opgeslagen en voor transport naar de centrale voorraadlocatie worden gereedgemaakt. Air, Rail of Sea POD (APOD, RPOD, SPOD), resp. voor lucht-, spoor- of zeevervoer. Laatste overslagpunt i.h.k.v. strategische mobiliteit. Zie ook: AC, GE, GP, POE en VC.
POE	Point of Embarkation. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen. Locatie waar de op te voeren, te beladen, in te schepen goederen op het transportmiddel worden geplaatst waarmee de verplaatsing naar het operatiegebied wordt uitgevoerd. Air, Rail of Sea POE (APOE, RPOE, SPOE), resp. voor lucht-, spoor- of zeevervoer. Eerste overslagpunt i.h.k.v. strategische mobiliteit. Zie ook AC, GE, GP, POD en VC.
POI	Point of impact; plaats van inslag, i.c. van een raket, artillerie- of mortiergranaat.
POI	Point of injury; plaats van ongeval; ongevalslocatie
Point of no return	PNR. Punt vanaf waar omkering niet meer mogelijk is. Stadium waarin het niet meer mogelijk is te stoppen met wat men doet en wanneer de effecten ervan niet (meer) kunnen worden vermeden of voorkomen.
POL	Petrol, Oil & Lubricants; Brandstoffen, Oliën, Smeermiddelen; klasse III. Class III.volgens MC 55/4 (NATO Classes of Supply).
POLAD	Political Advisor; politiek adviseur; beleidsadviseur; afkomstig vh Ministerie van Buitenlandse Zaken.
POMLT	Police Observing Mentoring Liaison Team
POMS	Prepositioned Organizational Material Sets; laatste locaties waren Brunssum, Coevorden, Eygelshoven (HQ), Ter Apel en Vriezenveen
POO	Point of origin. Aanvangs- of vertrekpunt, i.c. van een raket, artillerie- of mortiergranaat.
Pooling	Bundeling van gelijksoortige militaire capaciteiten van twee of meer landen om het gebruik daarvan te optimaliseren
POON	Polyvalente Onderkomens; tenten e.d.
POP	Persoonlijk Ontwikkelings Plan
POR	Personeelsontspanningsruimte
POS	Positiebepalend Ondersteunend Systeem; systeem dat innovatief en slim de beschikbare informatie van GPS, INS en onderlinge afstandsmetingen combineert tot een continuee positieaanduiding
POTA	Pelotonsorder van tijdelijke aard; zie ook COTA, BOTA en BROTA
POTLOOD	Pijn bestrijden, Onrust bestrijden, Temperatuur reguleren, Ligging, Onder ongunstige omstandigheden, Drinkbeleid toepassen
POTOM	Praktische Opleiding tot Officier der Mariniers.
POW	Prisoner of war; krijgsgevangene
Power projection	Machtsprojectie. Vermogen van een natie om haar (politieke, economische, informatieve en/of militaire) middelen snel en effectief in te zetten in reactie op crises, om regionale stabiliteit te versterken en bij te dragen aan afschrikking. Bij uitbreiding ook om expeditionair oorlog te voeren (ver vh eigen grondgebied andere naties te intimideren, te dreigen met geweld of geweld aan te wenden).
PPE	Personal protective equipment; PBM. Volgens Arbowet (artikel 5; verplichting tot RI&E).
PPP	Presence, Posture and Profile; aanwezigheid, uitstraling en profilering. Elk (nalaten van) handelen kan en zal (in)directe gevolgen hebben op de houding van anderen en daarmee op hun (toekomstige) gedrag.
PRAT	Pantser Rups Anti-Tank
PRB	Pantser Rups Berging
Prestatiegericht	De militair zet zich volledig in om het in de opdracht gestelde doel te halen met de hem ter beschikking gestelde middelen en mogelijkheden.
PRGWT	Pantser Rups Gewondentransport
PRI	Pantser Rups Infanterie
Principle-based	Werken en het gewenste gedrag bevorderen vanuit relevante principes, waarbij het gaat om het denken en handelen naar de geest van wet- en regelgeving; is daarmee meer gekoppeld aan de praktijk; zie ook rule based
PRISMA	Periodieke Rapportage Imago, Satisfactie en Maatschappelijke Acceptatie; onderzoek van de afdeling Gedragswetenschappen.
PRISMO	Prospectie in stressgerelateerd militair onderzoek.
PRM	Personeelsrisicomanagement; cfm. VS 2-1998.
Projo	Projectofficier
Proliferatie	Verspreiding van massavernietigingswapens
	(chemische, biologische, radiologische en nucleaire
	wapens) en van middelen voor het inzetten daarvan
	(overbrengingsmiddelen).
PrOMT	Project Ontwikkeling Militaire Terreinen.
PROTO	Projectgroep terugdringen opkomst- en opleidingsverloop
PRR	Personal Role Radio; H4855 van Selex Communications; radiotool waarbij alle militairen van een team, groep of peloton op korte afstand via een headset met elkaar kunnen communiceren, b.v. tijdens een patrouille.
PRT	Provincial Reconstruction Team; militaire eenheid die zich bezighoudt met opbouwprojecten in het inzetgebied cq. de AOR. De projecten worden i.h.k.v. hearts and minds gekozen in nauw overleg met de lokale autoriteiten en bevolking.
PRTL	Pantser Rups Tegen Luchtdoelen
PS	Chloorpicrine (militaire code)
PSE	Psychological Support Element; Psyops Support Element; eenheid die verantwoordelijk is voor aspecten op het gebied van psychologische oorlogvoering.
PSO	Peace Support Operations
Psyops	Psychological Operations
PT	Physical Training; fysieke training
PTA	Primary Training Audience. Te oefenen/trainen functionaris of eenheid.
PTE	Programma van Taken en Eindeisen; per functionaris/eenheid worden hierin alle door die functionaris/eenheid uit te voeren taken weergegeven. Bevat voor alle CLAS-eenheden de operationele taken voor de niveaus II t/m VI, waaraan per taak en omstandigheid (klimaat, omgeving) de eisen (fysiek, mentaal, technisch) zijn gekoppeld. Vormt het uitgangspunt van O&T. Zie ook MSFA.
PTG	Police Training Group. Missie in Kunduz, Afghanistan.
Ptl	Pistool
PTLS	Primary Trauma Life Support; geneeskundige behandelingsmethodiek volgens <c>-ABCD; militair met deze opleiding kan de eerste noodzakelijke geneeskundige hulp verlenen aan één of meerdere gewonden.
PTOW	Plan, Taak, Organisatie, Werkwijze. Document waarin respectievelijk de het plan, de taak, de organisatie en de werkwijze voor een (sub)eenheid wordt beschreven. In een herkenbare structuur wordt hierin toelichting gegeven op hoe zaken zijn belegd binnen (sub)eenheden.
PTSD	Post Traumatic Stress Disorder. Posttraumatisch stresssyndroom.
PTSS	Posttraumatisch stresssyndroom.
PTW	Praktische tewerkstelling. Vergelijkbaar met een stage. Zie ook TTW.
PTW	Parttime werver.
PUC	Person Under Control
Pull Load	Principe volgens FD; herbevoorrading van goedern vindt plaats op grond van logistieke aanvraag n.a.v. daadwerkelijk gebruik van de vragende ehd
PUP	Pick-Up Point
Pursuit	Achtervolging
Push load	Principe volgens FD; herbevoorrading van goederen vindt plaats op grond van planningsgetallen die zijn gegenereerd uit het gemiddeld verbruik van een ehd
PV	Primaire Vorming; loopbaancursus voor sergeanten en wachtmeesters der eerste klasse
PVA	Plan van aanpak
PVE	Programma van eisen
PVO	Proces-verbaal van ongeval; zie ook Dfe100
PWO	Paklijst waarde-opgaven
PX	Post Exchange
PX-10	Wapenreiningingsmiddel dat van de jaren '70 tot 1989 in gebruik was bij MinDef; bevatte de organische oplosmiddelen benzeen, tolueen en xyleen en, als hoofdbestanddeel, terpentine. Frequent gebruik zou kunnen leiden tot het Organisch Psychosyndroom (OPS).
PXR	Post Exercise Report. Doel vd rapportage na een oefening is het herzien van alle aspecten vd oefeneing, inclusief planning, uitvoering, lessons learned en aanbevelingen voor verbeteringen. Vergelijkbaar met de FER.
PZH 2000	Panzerhaubitze 2000; pantserhouwitser 2000.
Q	Terug naar Boven
QCB	Quick Change Barrel (.50 M2HB)
QIP	Quick Impact Project
QM	Quartermaster; sergeant distributie
QPO	Qua Patet Orbis; devies én lijfblad Korps Mariniers
QPQ	Quid Pro Quo; principe "voor wat, hoort wat"
QRA	Quick Reaction Alert; inzet van twee bewapende F16´s onder verantwoordelijkheid vd Minister van Justitie wanneer een civiel vliegtuig is aangemerkt als een terroristische dreiging vanuit de lucht; vorm van militaire bijstandsverlening
QRF	Quick Reaction Force.Tactische reserve-eenheid die zeer snel, zo niet onmiddellijk, inzetbaar is na een vraag om ondersteuning. Idealiter twee beschikbaar: één op NTM van 10 minuten, een tweede op NTM van 1 uur. Inschakelen QRF loopt via de 2IC, wanneer een eenheid de steun van een QRF aanvraagt bij de Ops-room. Tussenstap is ingebouwd om te voorkomen dat de QRF te snel wordt ingeschakeld. In een complexe situatie gaat de 2IC mee als commander-on-scene om leiding te geven aan zowel QRF als eenheden ter plaatse.
QVP	Quick Visability Project
R	Terug naar Boven
R	Romeo; commandant.
R&D	Research & Development
R&R	Rest & Relaxation
R&R	Reports & Returns; formats en rapportages.
R&S	Reconnaissance & Surveillance
R/M	Rigger/Marshaller
RA	Regimentsadjudant
RA	Reparatieaanvraag
Radar	Radio Detection And Ranging; systeem waarmee de aanwezigheid van een object kan worden vastgesteld door meting van een uitgezonden radiogolf die weerkaatst tegen dat object
Radiologische rekenschijf	NSN 6665-17-055-1115.
RADUSA	Richting, Afstand, Doel, Uitrusting, Sterkte, Actie
RAF	Royal Air Force; luchtstrijdkrachten van Groot-Brittannië
Raid	Actie waarbij een eenheid, vaak bij nacht, snel wordt ingezet, teneinde een actie op de grond uit te voeren en zich terug te trekken
RAKA	Regiments- en Korps Adjudanten
RAMC	Royal Army Medical Corps; Geneeskundige Dienst van de Britse krijgsmacht
Ran	Rantsoen
RAO	Risico Analyse Operationele Opdracht
RAPPICC	Regional Anti-Piracy Prosecutions Intelligence Co-ordination Centre; geloceerd op de Seychellen; anti-piraterij initiatief vd internationale gemeenschap
Ratlines	Aanvoer-, ontsnappings- of vluchtroute (vd Taliban); over deze routes transporteert de OMF drugs en wapens.
Raven	Short Range Tactical UAV; bereik 10 km, vlieghoogte maximaal 5.000 voet (1.500 meter), vliegt met een elektromotor
Rbli	Rookbuslanceerinrichting
RBT	Regiment Bevoorradings- en Transporttroepen.
RC	Regimentscommandant
RCC	Route Clearance Concept
RCH	Red Card Holder
RCIED	Radio Controlled IED; IED die via een radioverbinding tot detonatie wordt gebracht
RCP	Reserve commandopost (Alternate).
RC(S)	Regional Command (South); zuidelijk commando van ISAF over de provincies Helmand, Kandahar, Uruzgan en Zabul in het zuiden van Afghanistan
RCWS	Remote Controlled Weapons System; onbemand wapenstation
RCZ	Rear Combat Zone; operatie-achtergebied; achtergebiedsoperatie
Rd	Radio
RD&E	Research, Development & Engineering.
Rdl	Radiologisch
RDO	Rapid Decisive Operation. Amerikaans operationeel concept voor toekomstige operaties. Een snelle en beslissende operatie is integratie van kennis, command & control en denken in effecten om de gewenste militaire doelstelling (objective) en politieke eindsituatie (end-state) te bereiken.
Rdr	Radar
RDTF	Redeployment Task Force; eenheid die januari 2010 is geformeerd en in juli 2010 naar Afghanistan vertrok om de uitvoering van de redeployment vd Task Force Uruzgan mogelijk te maken; bestond uit twee opeenvolgende lichtingen, respectievelijk onder leiding van brigadegeneraal Jan Broeks en luitenant-kolonel Robin Schoonen; hoofdtaak was het opbreken dan wel overdragen vd vooruitgeschoven posten en de Nederlandse bases in Uruzgan; neventaken waren inpakken en vervoersgereed maken vh materieel (containers en voertuigen), in konvooien vervoeren van materieel over de weg en beveiligen vd konvooien en van andere werkzaamheden; eindpunt was het degroupagepunt in Coevorden (Complex Coevorden, 320 Materieellogistiek peloton, OOCL)
REA	Rapid Environmental Assessment; term van KM; proces tijdens welk tijdig tactisch relevante omgevingsinformatie wordt verworven en geanalyseerd om een totaalbeeld (REP) van de omgeving te krijgen; REA is een belangrijk onderdeel van Battle Space Preparation, waarbij niet alleen de omgeving maar ook de tegenstander in kaart wordt gebracht en de koppeling met de eigen eenheden wordt gemaakt; KM onderscheidt 4 fases in het REA-proces: 1) inventariseren vd gegevensbehoefte en verzamelen van zoveel mogelijk gegevens uit databases, verkenningen en met satellietsensoren, 2) openlijk verzamelen van gegevens ter plaatse (overt), 3) ongezien verzamelen van gegevens ter plaatse (covert) en 4) verzamelen van gegevens tijdens de uitvoering vd operatie (vooral van belang voor snel veranderende data)
Reachback	Fysiek op afstand ontplooien vd stafcapaciteit (commandovoeringscapaciteit) vd CP naar één of meerderee locaties buiten het operatiegebied. Hierbij wordt door middel van moderne communicatiemiddelen (o.a. collaborative tools en videoconferentie) de resterende staf en het personeel in het inzetgebied ondersteunt. Hiermee wordt het terugdringen van grote staven nagestreefd en nemen effectiviteit en efficiëntie toe.
REACT	Reactie Aanhouding en Controle Technieken.
Realisatiememorandum	Document waarin een reorganisatie wordt beschreven.
Real time	Actueel; instant; analoog aan het moment zelf; op het ogenblik zelf; zie ook NEAR REAL TIME
Rear	Achtergebiedsoperatie. Binnen het geografisch operationeel raamwerk. Zie ook: close en deep.
Rear echelon	Deel van de eenheden die niet actief deelnemen aan het gevecht, m.n. geneeskundige, inlichtingen-, logistieke en opleidingseenheden
Recce	Reconnaissance. Verkenning.
Recup	Recuperatie. Weer op krachten komen van een eenheid na internationale inzet. In deze periode is een eenheid niet beschikbaar voor internationale inzet. Personee, materieel en geoefendheid vd eenheid worden weer op niveau gebracht.
Red	Vijandelijke troepen.
Red card holder	Rodekaarthouder; systeem waarbij deelnemende landen aan een gezamenlijke pool de mogelijkheid hebben om bij hoge uitzondering militaire capaciteiten op te eisen voor nationale operaties
REDCON	Readiness condition; NTM; graad van gereedheid.
Redostdet	Redeploymentondersteuningsdetachment
Refugee	Vluchteling. Iemand die zich vestigt buiten zijn land van herkomst vanwege vervolging op grond van etniciteit, nationaliteit, politieke overtuiging, ras, religie of omdat hij deel uitmaakt van een sociale groep. Zie ook: IDP.
Reg	Regiment.
Regiment	Op twee uitzonderingen na niet-generieke eenheid binnen KL: alleen Korps Commandotroepen en Korps Nationale Reserve gelden nog als een officieel regiment met bijbehorend grootteteken. Vroeger bestond een regiment uit één of meer (in de regel drie of vier) manoeuvrebataljons. Tegenwoordig is regiment een traditieaanduiding voor een wapen of dienstvak. Grootteteken: I I I.
Relief in place	Aflossing door andere eenheden.
Rem	Remedial
REME	Royal Electrical and Mechanical Engineersl Technische Dienst vd Britse krijgsmacht.
REMF	Rear Echelon Mother Fucker. Spotterm. Militair zonder gevechtservaring dan wel ervaring aan de frontlijn, die daarom grote fouten maakt welke mensenlevens eisen. Pejoratieve term drukt m.n. een gevoel van ongenoegen uit vd frontmilitair zelf. Synoniem: pogue, batallion stallion, hangar pilot. Zie ook: rear echelon.
Remote	Verwijderd vh bevelvoerende centrum vd organisatie; vergelijk COMBINED en JOINT
Rempel	Remedial peloton
REP	Recognised Environmental Picture; dynamisch (niet-statisch) beeld vd actuele en tactisch relevante omgevingsfactoren waarin de operatie plaatsvindt; binnen KM bestaat de omgeving uit de domeinen meteorologie, oceanografie, hydrografische diensten en geografie; wordt gebruikt door planners en uitvoerders van een militaire operatie of oefening, om ter voorbereiding en ondersteuning de operationele effectiviteit te vergroten
Repat	Repatriëring
Repres	Representatie(gelden)
Res	Reserve.
Resdln	Reservedelen.
RESEVAC	Évacuation des ressortissants; Franse afkorting voor NEO
Restraints	Opgelegde beperkingen. Zie ook: constraints (opgelegde verplichtingen).
Retreat	Terugtrekken
Reversed-RSOM	Omgekeerde RSOM. Redeployment. Grootschalige logistieke operatie waarbij personeel en materieel synchroon wordt verplaatst van een eindbestemming naar een vredeslocatie.
REX	Radio Exercise; oefening voor de verbindingen
RFI	Request For Information.
RFID	Radio Frequency Identification; technologie om m.b.v. radiofrequenties wereldwijd lading te kunnen volgen; leidt tot grotere, real-time informatiestromen en dus een grotere situational awareness
RFL	Restricted Fire Line; vuurcoördinatielijn; vuursteuncoördinatiemaatregel (die in de voorbereidingsfase voor het gehele gevecht wordt gepland en tijdens de uitvoering waar nodig wordt geactiveerd en zo nodig bijgesteld en/of vernieuwd); lijn waarvan aan de eigen zijde geen vuur mag worden uitgebracht; volgens STANAG 2934 (Artillery Procedures).
RFV	Standaardprocedure voor het aankondigen van een incidenteel bezoek aan een bedrijf of overheidsinstelling in het buitenland. Het verzoek gaat naar de MIVD. Duits: Besuchsantrag. Frans: Demande de visite.
Rg	Richting.
RGKT	Regiment Geneeskundige Troepen.
RGT	Regiment Genietroepen.
RHB	Regiment Huzaren van Boreel.
RHIB	Rigid Hull Inflatable Boat; opblaasbare motorboot
RHPA	Regiment Huzaren Prins Alexander.
RHPO	Regiment Huzaren Prins van Oranje.
RHS	Regiment Huzaren van Sytzama.
RI	Regiment Infanterie.
RI&E	Inventarisatie en evaluatie van risico’s (risico = kans x effect) die de arbeid voor de werknemers met zich meebrengt (Arbowet, artikel 5). Sinds 01-01-1994 is iedere werkgever verplicht deze te laten uitvoeren. Bevat een beschrijving vd gevaren, risicobeperkende maatregelen en risico’s voor bijzondere categorieën van werknemers. Stappenplan: 1. Inventarisatie van de gevaren en risicobeperkende maatregelen, 2. Evaluatie vd risico’s (veiligheidsbeleid en veiligheidsbeheerssysteem), 3. Plan van aanpak (risicovermindering) en 4. Actueel houden.
RIA	Rapportage(formulier) Internationale Activiteiten.
RIB	Rigid Inflatable Boat; opblaasbare boot met een vaste bodem en dikke, met lucht gevulde randen
RICE	Rest (rust), Ice (koelen), Compression (drukverband) en Elevation (hoogleggen)
RICh	Regiment Infanterie Chassé.
RICKL	Regionaal Informatie Centrum Koninklijke Landmacht
RIDKL	Reglement Inwendige Dienst Koninklijke Landmacht; VS 2-1500
RIF	Registratie- en informatieformulier voor röntgenapparatuur; t.b.v. het röntgentoestel dat bij een eenheid in gebruik is, in afschrift aan Stralingsbeschermingsdienst en MGLC.
RIJWF	Regiment Infanterie Johan Willem Friso.
RIM	Regeling Immunisatie Militairen.
RIM	Regeling Inkomsten Militairen.
RIMI	Reparatie-inrichting en materieelinspectie; o.a. de werkplaats bij Hembrug.
RIMvC	Regiment Infanterie Menno van Coehoorn.
RIOG	Regiment Infanterie Oranje Gelderland.
RIP	Replace In Progress; Relieve In Place; wisselen van personeel op een buitenpost; overname van taken en bevoegdheden, soms ook vh materieel.
Ritm	Ritmeester.
Rkg	Rookhandgranaat
RLJ	Regiment Limburgse Jagers.
RLS	Real Life Support. Niet-oefenbeperkte maar reële logistieke ondersteuning, o.a. in de vorm van legering, bad- en wasfaciliteiten, voedsel- en drinkwatervoorziening en wellfare voorzieningen.
RM	Royal Marines; mariniers van de Britse krijgsmacht
RM	Rekening Man; beslissing dat een defect of vermist artikel door betrokkene zelf moet worden vergoed
RMA	Rapportage van Medische Aangelegenheden; rapportage vh effect van een dienstongeval waarbij geen sprake is van een ongeval maar waarbij toch letsel is opgetreden; hierbij kan ook dienstverband aan de orde komen
RMC	Regionaal Militair Commandant; na de opheffing vd RMC's in 2011 een brigadestaffunctionaris met een brugfunctie naar de maatschappij
RMC	Regionaal Militair Commando
RMC Noord	Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland en Gelderland
RMC West	Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht
RMC Zuid	Noord-Brabant, Zeeland en Limburg
RMT	Reservist Militaire Taken; specialist die binnen NatOps zijn bekwaamheid doet gelden. Reserve(onder)officieren waarop, bij calamiteiten, een beroep kan worden gedaan door civiele hulpdiensten. Kan worden ingeschakeld via een MAC. Officieren (kap t/m lkol) zijn Officier Veiligheidsregio, Officier Beleidsteam, liaisonofficieren of officieren dienstploeg in het MAC, waar ook reserveonderofficieren werken. Zie ook MAC.
RNLAF	Royal Netherlands Air Force; Koninklijke Luchtmacht
RNLMC	Royal Netherlands Marine Corps; Korps Mariniers
ROA	Risico Analyse Operatie
Roadmap	Route van IST naar SOLL
ROAG	Reserve-Officier Academisch Gevormd; via een verkorte opleiding dienstplichtig vaandrig geworden; in de wandelgangen ‘couveuse-vaandrigs’ genoemd.
ROE	Rules of Engagement; brondocument i.h.k.v. geweldtoepassing
ROLAD	Rule of Law-advisor/adviseur
Role 2E	Role 2 Enhanced; role 2 geneeskundige inrichting die geldt als statisch en capaciteit heeft op het gebied van Primary Surgery (algemene chirurgie)
Role 2LM	Role 2 Light Manoeuvre; role 2 geneeskundige inrichting die geldt als mobiel en capaciteit heeft op het gebied van DCS
Rolspecialisatie	Afspraken tussen twee of meer landen over het gebruik van elkaars capaciteiten voor specifieke militaire taken
ROM	Rapport Ondeugdelijk Materieel.
ROM	Restrictions of Movement; beperkte bewegingsvrijheid.
RON	Rest Over Night; Remain Over Night; locatie waar in het terrein een overnachting wordt ingericht.
ROND	Reorganisatieondersteuningsteam
Rood	Tactische kleur om onderscheid te maken tussen (eenheden, installaties en uitrustingen van) partijen. Vijand. Hostile. Zie ook: geel, blauw en groen.
ROOT	Rotatie Ondersteuningsteam; team van extra logistieke functionarissen dat tijdelijk, in Uruzgan vanaf 2006, een ordelijke overdracht van materieel ondersteunt bij de rotatie van eenheden, in het bijzonder de materieeladministratie
ROR	Regeling overlegprocedure bij reorganisaties.
Roro	Roll on, roll off-schip
ROSWOZ	Reveille, Ochtendsport, Scheren, Wassen, Ontbijten, Ziekenrapport
ROTA	Release Other Than Attack; vrijkomen van nucleaire, biologische en chemische stoffen op een andere manier dan door een traditionele CBRN-aanval; zo kunnen industriële stoffen, al dan niet opzettelijk, in de atmosfeer terechtkomen.
Rotary Wing	Helikopter(s), i.t.t. vliegtuig(en) (Fixed Wing).
Rotota	Ronnie Tober-tasje
Rowili	Rood-wit lint (om dixi of wawa)
RPD	Regionale Personeels Dienst
RPG	Ruchnoy Protivotankoviy Granatomet; draagbare antitankgranaatwerper; raketwerper; Rocket-Propelled Grenade
Rpsvtg	Rupsvoertuig
RPV	Remotely Piloted Vehicle; bijvoorbeeld Sperwer
RR	Rekening Rijk; beslissing dat een defect of vermist artikel door het Rijk wordt vergoed
RRF	Rapid Reaction Forces (van de NAVO)
Rsb	Richtinggevende Stafbespreking. Zie ook BSB. Zie verder OBP.
RSD	Reservisten Specifieke Deskundigheid; functioneel specialisten, zoals CMP; wordt vnl. ingezet bij Cbops
RSDL	Reactive Skin Decontamination Lotion
RSM	Regimental Sergeant-Major; WO1; Warrant Officer 1st Class. regimentssergeant-majoor; in Nederland Korps- of Regimentsadjudant.
RSOM(I)	Reception, Staging, Onward Movement, Deployment (and Integration).; ontvangst, tijdelijk verblijf, voorwaartse verplaatsing (en integratie). Grootschalige logistieke operatie waarbij personeel en materieel synchroon wordt verplaatst van vredeslocatie naar eindbestemming.
RSP	Render Safe Procedure; procedure van EOD'ers om een onaanvaardbare detonatie van ongeëxplodeerde munitie te voorkomen, waarbij indien mogelijk manueel de ontsteking wordt verwijderd
RSPB	Regiment Stoottroepen Prins Bernhard
RT	Receiver-Transmitter; radio
RT9100	Handheld radio FM9000
RT9200	Manpack radio FM9000
RT9500	Voertuigradio FM9000
RTA	Road Traffic Accident; verkeersongeval
RTB	Return(ed) To Base
Rtf	Radiotelefonie(procedure); vaste procedures in radioverkeer bij alle soorten operaties.
RTFM	Read The Fucking Manual
RTM	Ready to move
RTO	Radio Telephone Operator
RTOA	Reverse Transfer of Authority.
RTT	Routetijdtabel
RUD	Regeling Uitrusting Defensie; regelt dat per 01-01-2009 kleding en persoonsgebonden uitrusting overwegend in bruikleen wordt gegeven; alles is hiermee te ruilen, niets is nog eigendom
Rule-based	Werken en het gewenste gedrag bevorderen vanuit wet- en regelgeving; is daarmee meer gekoppeld aan de theorie; zie ook principle-based
Rummage	Grondige (gebieds)doorzoeking, m.n. door gespecialiseerd personeel met bijzonder materieel, b.v. een zeeschip, bij verdenking op drugs- en/of wapensmokkel of illegale migratie
Running estimate	Continue functionele beoordeling vd toestand (bvt) om op basis daarvan een inschatting te kunnen maken of voor dat functiegebied de operatie volgens plan gaat; betreft een overzicht van feiten, aannames, eigen toestand, invloeden vd omgeving, conclusies en aanbevelingen; elke staffunctionaris houdt deze voor zijn functiegebied bij.
Ruza	Rugzak
RV	Rendez-vous; verzamelpunt. Zie ook: DAR en rally point.
RVD	Rijksvoorlichtingsdienst.
RVE	Resultaatverantwoordelijke Eenheid.
RVH	Regiment Van Heutsz.
RVS	Generaal-majoor De Ruyter van Steveninckkazerne; in Oirschot
RVT	Regiment Verbindingstroepen.
RW	Rotary Wing; helikopters.
RWRM	Regeling Werk- en Rusttijden Militairen; ministeriële beschikking die op 1-1-1981 in werking is getreden
RX	Radiostilte; zelfde als de stand op de CNR FM9000; organieke radio- en telegrafieafkorting voor ontvanger of ontvangst.
S	Terug naar Boven
S	Staff; General Staff System-indeling voor een hoofdkwartier dat/staf die vanaf het niveau van een brigade of lager wordt gerund; in NLD bij een brigade o.l.v. een kolonel (chef-staf); zie secties
S5	Shape (vorm), Shine (glans & schittering), Shadow (schaduw), Silhouette (aftekening tegen de achtergrond), Spacing (tussenruimte) m.b.t. camouflage
S5	Size (afmeting), Surface (bodemgesteldheid), Slope (hellingshoek), Shoot (invlieghoek), Security (veiligheid) m.b.t. landing point
S/A	Selective Availability (van GPS)
SA	Situational Awareness; beleving van de werkelijkheid; kennis vd omgeving. Begrip hebben vd toestand van dát deel vh gevechtsveld dat van invloed is op het eigen optreden. Omvat niet alleen een Common Operational Picture (COP), ook zaken als:

	► stafinformatie
	► kennis van eigen en vijandelijke doctrine
	► inzicht in huidige en toekomstige operaties

	Zie ook: SU.
SA	Staging Area; gebied waarin troepen worden ondergebracht om zich voor te bereiden
	op een komende operatie
SAA	Small Arms Ammunition; munitie voor kleinkaliberwapens.
Sab	Sabotage
SABA	Self Aid Buddy Aid; Zelfhulp en Kameradenhulp
SAC	Strategic Airlift Capability
SAC C-17	Strategic Airlift Capability (van de NAVO); op 27 juli 2009 werd de eerste van drie Boeing C-17 Globemaster-III's gestationeerd op Pápa Airbase in Hongarije. De deelnemende landen aan SAC zijn de NAVO-lidstaten Bulgarije, Estland, Hongarije, Litouwen, Nederland Noorwegen, Polen, Roemenië, Slovenië en de Verenigde Staten en de Partnership for Peace-landen Finland en Zweden
SACEUR	Supreme Allied Commander Europe. Één van de twee strategische commandanten vd NAVO. Hoofd vh Allied Command Operations (ACO). Traditioneel een Amerikaanse generaal, dual-hatted als C-EUCOM (US European Command, HQ in Stuttgart).
SAF	Small Arms Fire; vuur van kleinkaliberwapens
Safe	Veilig. Zie ook: secure (beveiligd).
SALT	Strategic Arms Limitation Talks
SALTA	Amerikaanse vijandmelding: Size of Enemy, Activity, Location, Time and Action.
SALTUR	Size, Activity, Location, Time, Unit, Response; vergelijk SALTA en SALUTE
SALUTE	Size, Activity, Location, Unit, Time, Equipment
SAM	Surface to Air Missile; luchtdoelraket; van de grond afgevuurde raket om helikopters en vliegtuigen uit de lucht te schieten
SAMSON	Structurele Afbouw Matrixorganisatie Staven Op Nieuwe Leest; projectorganisatie sinds 2003
SANDF	South African National Defence Force; krijgsmacht vd republiek Zuid-Afrika.
Sangin / Musa Qala / Kajaki	Driehoek van gevaarlijke oorden in het noorden van de Zuid-Afghaanse provincie Helmand
SAP	Schematisch activiteitenplan. Tijdsbalk.
SAR	Search And Rescue; dienstverlening ihkv hulpverlening en redding
SARBE	Search And Rescue Beacon; radiobaken dat behoort tot de nooduitrusting van helikopter- en vliegtuigbemanningen
SARS	Small Arms Registration System
SAS	Special Air Service
SASE	Safe and Secure Environment. Veilige omgeving, al dan niet afgedwongen door een strijdmacht, waarbinnen een vredesproces zich ontwikkelt en de bevolking dagelijkse activiteiten kan ontplooien, zonder angst voor politiek gemotiveerd, persistent of grootschalig geweld. Voorbeeld: vergroten vd inktvlek, zoals in de Afghaanse provincie Uruzgan werd gedaan door de Nederlandse ISAF-militairen.
SASO	Support and Sustainment Operations
Satcom	Satellite Communication; satellietcommunicatie.
Sau	Struikeldraadalarmuitrusting; struikeldraadlichtsein
SB	Schuilbivak. Gedekte locatie waar de groep zich schuilhoudt om ontdekking door de vijand te voorkomen, deze locatie heeft zichtdekking en is gedekt tegen waarneming vanuit de lucht. Vaak contact met een WLP.
Sbat	Schoolbataljon
SBD	Stralingsbeschermingsdienst Defensie; gevestigd in Maartensdijk.
SBK	Sociaal Beleid Kader
Sbn	Schout-bij-nacht
SBOT	Specifiek Beleid Opleiding en Trainen
SBT	Scenario Based Training; methodiek waarbij op basis van vooraf gedefinieerde trainingsdoelen scenario's en omstandigheden worden gekozen die het beste bijdragen aan het bereiken van die doelstellingen
SCAME	Ezelsbruggetje van PsyOps:

	source	bron
	content	inhoud
	audience	publiek
	media	media
	effects	effecten

	Hulpmiddel om verzamelde propaganda te analyseren dzv de Information Operations-officier.
SCC	Sociale Coördinatie Commissie.
Sch	Schutter
Sch/min	Schoten per minuut
Schip van de wacht	Schip waarmee, bij verhoogde dreiging, taken ihkv ICMS kunnen worden uitgevoerd, t.w. detecteren en ruimen van zeemijnen, onderscheppen en boarden van zeeschepen en onderscheppen van kleine vaartuigen
Scoop and run	Gewondenbehandeling onder ideale omstandigheden
Screen	Beveiligen en inlichtingen inwinnen; “een screen leggen”; taak voor BVE en JISTARC-eenheden; primair bedoeld om vroegtijdig te waarschuwen.
Script	Draaiboek van een oefening, met inbegrip van events, incidents en injections
Sct	Sector.
SDA	Soldier Digital Assistant. Handheld en ruggedized computer die bestaat uit een gps-ontvanger, radio, accu’s, oogstuk en verwerkingseenheid. Toont o.a. de aanwijzingen die de commandant via de CDA ingeeft.
SDDC	Military Surface Deployment and Distribution Command; Amerikaanse eenheid die verantwoordelijk is voor transport en havenoverslag van Amerikaans materieel en goederen in Europa, Afrika en Zuidwest Azië; van 1983 tot 2011 gevestigd in Capelle aan den IJssel
SDI	Strategic Defense Initiative
SDL	Struikeldraad-lichtsein.
SE	Security Element; beveiligende eenheid i.h.k.v. voertuigoperaties; escorte
SEAD	Suppression of Enemy Air Defence
Search	Detectie van IED’s. Basic Search, Intermediate Search en Advanced Search.
Search aware	Basisniveau van search t.b.v. elke individuele militair, zoals 4 C’s, 5/20, person search en vehicle search
Second	Plaatsvervangend commandant; plaatsvervanger; in de regel benaming voor plaatsvervangend compagniescommandant.
Sectie	Grootte 10 à 20. Niet-generieke eenheid binnen KL. Secties op staven worden hiertoe niet gerekend. Grootteteken: ••.
Secure	Beveiligd. Zie ook: safe (veilig).
SEL	Security Element Leader; commandant beveiligende eenheid i.h.k.v. voertuigoperaties
Semi-permissive	Tijdelijk en plaatselijk bepaalde mate van veiligheid. Omgeving waarin op relatief veilige afstand wordt gevochten en geschoten, maar waarin géén sprake meer is van effectief vijandelijk vuur; warm. Begrip komt uit de Three Block Warfare, in de praktijk doorgaans gelijktijdig voor met permissive en non-permissive (hostile). Regeringsinvloed is gering of in het geheel niet aanwezig.
SERE	Survival, Evasion, Resistance and Escape; Amerikaanse opleiding in (omgaan met) martelingen, achter de vijandelijke linies aan de vijand ontkomen, achtervolgd worden, met weinig middelen overleven in de wildernis en ondervragingen onder alle mogelijke omstandigheden; aanvankelijk bedoeld voor Amerikaanse troepen om de slechte behandeling in communistische Goelag-strafkampen te kunnen weerstaan
Serious gaming	SG. Computerspel dat bij het opleiden én inzetgereed maken van militairen wordt gebruikt om tactische aspecten van militaire operaties te beoefenen in een voldoende realistische omgeving. Hiermee wordt de militair voorbereidt om in een (inter)nationale operationele omgeving te kunnen bijdragen aan vrede en veiligheid, het Nederlands grondgebied te beschermen en de civiele autoriteiten te ondersteunen. Simulatie maakt het mogelijk om in een veilige omgeving geconfronteerd te worden met gevaarlijke situaties in de operationele omgeving, zoals hinderlagen, IED’s, opstanden, overstromingen, rellen, suïcide bombers en TIC’s. De huidige spellen, Virtual Battle Space-2 en Steel Beasts Pro,
	zijn te gebruiken voor onderricht in tactiek tot teamniveau (BGT’n, drills, grondbeginselen).
SEXI	State, Explain, Illustrate. Acroniem; ezelsbruggetje om de techniek vh debaten/argumenteren te vergemakkelijken.
SF	Special Forces
SFIR	Stabilization Force Iraq
SFO	Special Forces Operator
SFOR	Stabilization Force. NAVO-troepenmacht in Bosnië-Hercegovina na 1995.
SG	Serious gaming; serious game.
SGLS	School Grond-Luchtsamenwerking (Schaarsbergen); voortgekomen uit de Leger Luchtwaarnemings School (1954)
SGN	Standing Group NATO.
SGN-rates	Stgegs vd SGN voor de planning van operaties en de logistieke ondersteuning daarvan.
Sgt(1)	Sergeant (der eerste klasse)
SHAEF	Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force; HQ vd opperbevelhebber vd geallieerde troepen in Noordwest-Europa; bestond van eind 1943 tot aan het einde van WOII; enige bevelhebber was generaal Dwight D. Eisenhower
SHAPE	Supreme Headquarters Allied Powers Europe; HQ geallieerde strijdkrachten Europa in Casteau bij Bergen (Mons) in België
Shaping operation	Operatie waarin de voorwaarden voor succes worden gecreëerd; extern gericht; gehanteerd in asymmetrische oorlogvoering en irregulier optreden; vergelijkbaar met deep (diepe) operation; zie ook DECISIVE en SUSTAINING OPERATION
Sharing	Gezamenlijke verwerving en gebruik van militaire capaciteiten door twee of meer landen
Shg	Shotgun. Mossberg shotgun M-590, (hagel)geweer, bedoeld voor situaties, waarbij grote vuurkracht op (relatief) korte afstand nodig is.
SHIRBRIG	Multinational Stand-By High Readiness Brigade for United Nations Operations
SHORAD	Short Range Air Defence
Showstopper	Wat niet, beperkt of zeer beperkt aanwezig is, waardoor de aanvang of voortgang van een oefening of ernstinzet in ieder geval tijdelijk moet worden stopgezet of uitgesteld.
SHURATEX	Shura; Radio; Test; Execute; model waarin de werkwijze van psychologische operaties in vier fasen wordt beschreven
SI	Schietinstructeur (geweer).
SICT	Schiet Instructie en Controle Team (Nieuw-Milligen)
Sie	Sectie
Sie 1	Sectie Personeel, inbegrepen personeelszaken en personeelszorg (tot en met brigadeniveau)
Sie 2	Sectie Inlichtingen & Veiligheid (tot en met brigadeniveau)
Sie 3	Sectie Opleidingen & Operatiën (tot en met brigadeniveau)
Sie 4	Sectie Logistiek (tot en met brigadeniveau)
Sie 5	Sectie Plannen (vanaf divisie- en legerkorpsniveau); wordt op lagere niveaus beheerd door Sie 3
Sie 6	Sectie C4I (tot en met brigadeniveau)
Sie 7	Sectie Opleiding en Training (vanaf divisie- en legerkorpsniveau); wordt op lagere niveaus beheerd door Sie 3
Sie 8	Sectie Financiën & Control (vanaf divisie- en legerkorpsniveau)
Sie 9	Sectie CIMIC
Sierra	Gijzelaar
SIGINT	Signals Intelligence. Vergaren en nader verwerken van inlichtingen uit satelliet- en radiocommunicatie. Hierbij worden elektronische signalen die via de ether (door de lucht) worden verzonden onderschept en gelokaliseerd. Bestaat uit de interceptie en technische analyse van telecommunicatie. Geldt niet alleen hoogfrequent radioverkeer en satellietsignalen, ook radio, telefoon, computers en andere elektronische apparatuur.
SIH	Sectie Individuele Hulpverlening
SimCas	Simulation Casualty; oefengewonde
SimCen Land	Simulatiecentrum Landoptreden; onderdeel van het OTCOPN
SIM-KKW	Simulator kleinkaliberwapens
SimMan	Geavanceerde patiëntsimulator van fabrikant Laerdal ($ 27.000), waarop ziektebeelden in allerlei natuurgetrouwe scenario’s kunnen worden behandeld; hiermee kunnen artsen en verpleegkundigen klinische en besluitvormingsvaardigheden testen
SIMS	Smart Incident Command System
Sit	Situatie
Sitcen	Situatiecentrum; vd Koninklijke Landmacht. Staat 24/7 gereed voor de uitgezonden militairen en zijn relaties om te assisteren bij problemen of vragen in de thuissituatie of in het uitzendgebied.
Site inspection	Aangekondigd dan wel onaangekondigd inspecteren van gebieden en gebouwen, b.v. het controleren van wapen- en munitievoorraden.
Sitrep	Situation Report; situatierapport; rapport met de laatste stand van zaken.
SIVO	School Initiële Vorming Onderofficieren; samenvoeging Bcie en Cie van de Koninklijke Militaire School per 01-03-2011. Leidt aspirant-onderofficieren op. Zie ook: SVVO.
SJP	Specifiek Jaarplan
SK	Smeerkaart
SKL	Snelle kraterlading
SLA	Schutter lange afstand
Slagkracht	Functie van militair optreden. Ook genaamd: vuurkracht. Firepower. Mogelijkheid om het militair vermogen van één of meerdere actoren te beïnvloeden.
Slaza	Slaapzak
Sld	Soldaat
Sld2	Soldaat der tweede klasse
Sld3	Soldaat der derde klasse
Slijten	Attritie; verzwakken vd vijand; (doen) verminderen vd gevechtskracht vd opponent.
Slimme Streupers/Stubborn	Gecombineerde oefening vh KCT; voor het eerst in 1978; speelt zich af in het Duitse Hürtgenwald (Eifel); in de regel twee weken; oefening in overleven op het gevechtsveld, die traditiegetrouw eindigt met een oefening in escape and evasion
Slo	Slagorde
SLO	School voor Leidinggeven en Opleidingskunde (Budel)
SLP	Standard Language Profile; STANAG 6001 m.b.t. taalniveau, uitgedrukt in de vaardigheden Listening (luisteren), Speaking (spreken), Reading (lezen) and Writing (schrijven)
SLS	Stinger Launching System; lanceersysteem vd Stinger op de luchtverdedigingsversie vd Fennek
Sm	Sergeant-majoor
SM	Synchro(nisatie)matrix.
SMA	Sergeant-majoor der administratie
SMART	Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realiseerbaar (Realistisch), Tijdgebonden (In tijd begrensd); eisen die kunnen worden gesteld aan een opdracht of taak
SMART	Acroniem dat de eisen weergeeft die kunnen worden gesteld aan een opdracht of taak:

	S	specifiek
	M	meetbaar
	A	acceptabel
	R	realistisch (realiseerbaar)
	T	tijdgebonden (in tijd begrensd)
SMAT	Sport-Medisch Advies Team
SMCP	Sportmedische Conditieproef. Na verwijzing door bedrijfsarts op medische indicatie af te leggen conditieproef bij TGTF. Door de LO/Sport-instructeur te gebruiken als sturingsinstrument voor een individueel op te starten trainingsprogramma; door de fysiotherapeut te gebruiken als evaluatiemiddel in een revalidatietraject.
SMEV	Sport, Marsen, Exercitie, Velddienst (Vrij van…)
SMI	Sergeant-majoor instructie
SMIKL	Systeem Milieuzorg Koninklijke Landmacht
Smile & Wave	Soft knock-variant van “Kill & Capture”.
SMK	Smoke. Rookmunitie
SMO	Sergeant-majoor opleidingen; functionaris in een compagniesstaf; zie ook STOO.
SMO	Senior Medical Officer; taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vd SMO worden beschreven in DMG-aanwijzing 055
SMOD	Sergeant-majoor Onderhouds Diagnostiek
SMOO	Sergeant-majoor Operatiën & Opleidingen
SMP	Soldier Modernisation Programme. Sinds 1997.
SMPL	School Materiële en Personele Logistiek; opgericht op 12-4-2007; gevestigd in Soesterberg (Du Moulinkazerne); voortgekomen uit School Bevoorrading & Transport en School Personeel & Financiën; verzorgt logistieke opleidingen voor alle krijgsmachtdelen; logo is een achtspakig wiel, doorkruist door een sleutel en een ganzenveer, op een paarse ondergrond
SMR	Schademeldingsrapport (DF 11/1)
SMR	Sport Medische Revalidatie; per 2010 opvolger van SMAT
SMT	Sociaal Medisch Team.
SMT	Structuurschema Militaire Terreinen.
Snedder	Ezel, tevens mascotte van het KCT, sinds haar oprichting in 1942. Sinds 1 oktober 1953 (lichting 1953-III) aanwezig bij baretuitreikingen. Achter de naamgever van Snedder gaat de Nederlandse commando Hendrikse schuil, die zich in 1942, als 41-jarige, als oorlogsvrijwilliger aanmeldde voor de commando-opleiding. Als Hendrikse een heildronk uitbracht, proostte hij met “Hi, boys, stow it awav in your snedder-bay!”
SNIC	Snow and Ice Clearance; indien aanwezig zijn deze middelen ingedeeld bij de genie

SNO	Senior National Officer; hoogste Nederlandse officier
SNO	Senior Nursing Officer; officier stafverpleegkundige
SNR	Senior National Representative; hoogste vertegenwoordiger van de Nederlandse krijgsmacht bij internationale staven en organisaties
SNS	Stinger Night Sight; warmtebeeldkijker die op de Stinger kan worden bevestigd teneinde 24 uur per dag en onder alle weersomstandigheden te kunnen optreden met de Stinger
Snuffelproef	Instructeurstest met de geurstof amylacetaat (pentylethanoaat), een kleurloze vloeistof met de kenmerkende geur van appels, bananen en peren. Bij de afwezigheid van een zenuwblokkerend strijdmiddel, moet op locatie onder leiding vd gpc gedurende 5 minuten zonder het CBRN-masker in beschermstelling de snuffelproef worden uitgevoerd; als deze proef na 10 minuten geen detectie van chemische strijdmiddelen oplevert (d.w.z. geen verschijnselen van een CBRN-besmetting oplevert), geeft de CBRN-kern aan de commandant het advies om einde CBRN-alarm te geven. Zie ook: DEZI.
SO	Special Operations; speciale operaties
SOB/SOMS	Schiet Oefeningen Bergen/Schiet Oefeningen Munster-Süd
SOCAFRICA	Special Operations Command Africa
SOCCE	Special Operations Command and Control Element
Social engineering	Aanvalstechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van menselijke eigenschappen als nieuwsgierigheid, vertrouwen en hebzucht met als doel vertrouwelijke informatie te verkrijgen of bepaalde handelingen te
	laten verrichten.
SOD	Sector Overleg Defensie; geïnstitutionaliseerd overleg met de sectorcommissie Defensie.
SOE	Special Operations Executive; Britse tegenhanger vd Amerikaanse OSS; opgericht tijdens WOII
Soemba	voormalig Rijksvaartuig 50; gebruikt door duikers van genie-eenheden
SOF	Special Operations Forces; speciale eenheden die geen SF zijn. In Nederland: 11 Luchtmobiele Brigade
SOFA	Status Of Forces Agreement
Soft knock	Met tevoren verkregen toestemming een huis doorzoeken, i.t.t. hard knock.
SOI	Standing Operating Instruction. Set van gedetailleerde instructies ontwikkeld op basis van de SOP’s; geeft praktische, vaak zeer dwingende richtlijnen voor specifieke situaties of de specifieke uitvoering van stafprocessen; uitsluitend intern gericht.
SOP	Standing Operational Procedure; vaste order; set van procedures, waarin dwingende aanwijzingen worden gegeven over de planning en uitvoering van militair optreden, met het oogmerk de noodzakelijke eenduidigheid en standaardisatie te handhaven; geeft informatie voor en aan functionarissen van buiten de eenheid (dus extern gericht); instrument om gast(eenhed)en te informeren over de manier van werken binnen een eenheid; bruikbaar onderwijsleermiddel voor opleiding en training van eenheden
SOR	Statement of Requirement. benodigde minimale militaire vereisten om militaire taken te kunnen uitvoeren, die voor elke operatie worden aangegeven. Zie ook: CJSOR.
SORT	Strategic Offensive Reductions Treaty; op 24-05-2002 door de Amerikaanse president George W. Bush en de Russische president Vladimir Poetin gesloten verdrag waarin beide landen toezeggen de voorraad ICBM's te reduceren; ook Verdrag van Moskou genoemd
SOR/T	Persoonlijke (tactische) dosismeter. Registreert de aanwezige gamma- en neutronenstraling in de omgeving. De SOR/T meet zowel pieken als doses. In geval van CBRN-dreiging wordt de SOR/T verstrekt aan
	een representatief deel van uw eenheid. De SOR/T wordt gedragen in de zak op de linkerbovenarm vd CBRN-parka. Een specialist binnen de eenheid activeert de SOR/T en leest deze na afloop uit.
SOS	Save Our Souls; internationale noodkreet, vaak in morse
SOSRA	Suppress, Obscure, Secure, Reduce, Attack; model vd te bereiken effecten bij het organiseren van een doorbraak met voldoende voorbereidingstijd, inbegrepen verkenningen. Betreft de grondbeginselen onderdrukken (suppress), maskeren (obscure), beveiligen (secure), slijten (reduce) en aanvallen (attack).
SOSTAR	Stand-Off Surveillance Target Acquisition Radar (Equipment)
SOTG	Special Operations Task Group; ad hoc verband van samengestelde eenheden van SF, ondersteund door specialistische reguliere eenheden; i.c. samenwerkingsverband tussen KCT (Cotrcie) en 11 LMB (infanteriepeloton).
SOUT	Special Operations in Urban Terrain
SOXMIS	Soviet Exercise Mission; Soviet Military Mission; militaire missie van de Sovjet-Unie in de Bondsrepubliek Duitsland ten tijde van Koude Oorlog
SPA	Systematische Probleem Aanpak; gebaseerd op het 4C/ID model van J.J.G. van Merriënboer en P.A. Kirschner, 'Ten steps to complex learning' (2007).
Spandau M.25	Duits machinegeweer met kaliber 7.92 mm en bandaanvoer voor 250 patronen; Maschinengewehr 08; MG.08; tijdens WOI ingezet; in meidagen 1940 waren ± 900 Spandau mitrailleurs in de Nederlandse bewapening t.b.v. luchtafweer
SPEAR	Small arms, Personel, Equipment, Ammunition, Radios
Spec	Specialist
Specifiek Gereedheidsplan	Meer actuele en gedetailleerde weergave vh gereedstellingsplan die bijdraagt aan de deconflictie en synchronisatie van alle aan de eenheden gegeven opdrachten. Evenals de synchro(nisatie)matrix een hulpmiddel ter ondersteuning van de planning en coördinatie.
SPEER	Strategic Process and ERP (Enterprise Resource Planning) Enabled Reengineering
SPIE	Special Patrol Insertion/Extraction; SPIE-riggen
SPOD	Sea Point of Debarkation
SPOE	Sea Point of Embarkation
SPOK	Sharing the Power of Knowledge; kracht van het delen van gezamenlijke kennis; evenement voor leergierige opleiders
SPOT	Standaardiseren van Processen rond Opleiden en Trainen.
Sqn	Squadron
SRAT	Short Range Anti-Tank(weapon); bijvoorbeeld de Panzerfaust-3, inzetbaar tot 600 meter.
SRI	Senior Instructeur
Srim	Snelrichtmiddel.
Srol	Rol concertina
SRWS	(Electro Optic Systems) Stabilised Remote Weapon Station; systeem dat het mogelijk maakt voor de schutter om veilig onder pantser vanuit een voertuig te vuren m.b.v. een beeldscherm.
SSA / Shared SA	Shared Situational Awareness. Meerdere personen in een organisatie hebben eenzelfde beeld én begrip vd situatie. Gedeelde SA door krijgsmachtbrede interoperabiliteit in (inter)nationaal verband. Zie ook: Common Operational Picture (COP).
SSM	Single Service Management
SSM	Surface-to-Surface Missile
SSO	Speciale Stafofficier. Officier die deel uitmaakt van een stafsectie dan wel hier, bij bepaalde opdrachten en taken, deel van kan uitmaken.
SSR	Security Sector Reform; hervorming van de veiligheidssector
SSS	Single Source of Service (i.h.k.v. FD); gedeelte in de operationele FD-keten van voorraadcentrum, aanvulcentrum en klant.
SSST	Spionage, sabotage, subversie en terrorisme.
SSU	Staff Support Unit; stafondersteuningseenheid.
Ssv	Staf- en Stafverzorging; m.n. in compagniesverband.
Ssvcie	Staf- en Stafverzorgingscompagnie.
Ssvost	Staf- en Stafverzorging- en -ondersteuning.
Ssvostcie	Staf- en Stafverzorging- en -ondersteuningcompagnie.
St	Staf.
STA	Secondary Training Audience. Niet primair te oefenen/trainen functionaris of eenheid.
Staand leger	Permanent leger, i.t.t. een leger dat ad hoc is samengesteld uit huurlingen.
Stab Ops	Stability Operations. Stabiliserende activiteiten. Stabilization, Security, Transition and Reconstruction (SSTR) operations; Peacekeeping and Stability Operations (PKSO).
STANAG	Standardization Agreement; standaardisatie-overeenkomst. NAVO-afspraak die standaardeisen voor materieel bevat.
Standaard	Ruitervaan; vaandel van de ruiterij; vaandel van de cavalerie en overige bereden wapens. In tegenstelling tot het vaandel bij de infanterie.
Standaardgroep	Indien meer standaards dan vaandels; bij een gelijk aantal vaandels en standaards bepaalt het ‘oudste’ vaandel / standaard hoe de groep wordt genoemd / gecommandeerd.
Standaardisatie	Het afstemmen vd behoeften aan militaire capaciteiten om te komen tot gezamenlijke verwerving van (wapen)
	systemen, waarbij gelijktijdig nationale configuraties worden uitgeband
Startex	Start van de oefening
STAS(DEF)	Staatssecretaris van Defensie.
Stau	Steenauto (genie)
Stay and play	Gewondenbehandeling onder ongunstige of primitieve omstandigheden
Steel Beast Pro	Serious game die in gebruik is bij KL. Hiermee kan op niveau I t/m VI worden opgeleid en getraind.
Steunpunt	1.	Voorbereide en versterkte opstelling, gericht op het behoud van terrein, van waaruit naar alle zijden waarneming bestaat en zo nodig vuur kan worden uitgebracht met behulp van verwisselopstellingen.
	2.	Logistiek ondersteuningspunt langs een route waarover wordt verplaatst. Op locatie zijn mogelijkheden gecoloceerd i.h.k.v. berging, bevoorrading van voeding en brandstof, geneeskundige verzorging, legering, onderhoud e.d. Zie ook: POD, POE en RON.
Steunrelatie	Bij een steunrelatie wordt de bestaande bevelsverhouding niet verbroken, waardoor de hogere
	commandant vd eenheid (1UP, 2UP) de zeggenschap over de eenheid behoudt. De gesteunde organisatie
	en/of eenheid kan wel beschikken over het geleverde product en hierover afstemmen.
Stg	Staatsgeheim. Informatie waarvan de geheimhouding door het belang van de Staat of zijn bondgenoten wordt geboden. Kennisname door niet-gerechtigden kan leiden tot schade aan de Nederlandse Staat of zijn bondgenoten. Gerubriceerd (van laag naar hoog): STG CONFIDENTIEEL, STG GEHEIM en STG ZEER GEHEIM.
Stg	Stelling
STG CONFIDENTIEEL	Nationale rubricering. Staatsgeheime informatie, gerubriceerd als zeer geheim: kennisneming door niet-gerechtigden kan gewone schade toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten en schadelijke gevolgen hebben voor de slagkracht vd strijdkrachten. De kring van personen die gerechtigd is om van STG-informatie kennis te nemen is groot. Vergelijkbaar met NAVO-rubricering 'NATO Confidential'.
Stgegs	Stafgegevens.
STG GEHEIM	Nationale rubricering. Staatsgeheime informatie, gerubriceerd als zeer geheim: kennisneming door niet-gerechtigden kan ernstige schade toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten en de slagkracht vd strijdkrachten ernstig aantasten. De kring van personen die gerechtigd is om van STG-informatie kennis te nemen is klein. Vergelijkbaar met NAVO-rubricering 'NATO Secret'.
STG ZEER GEHEIM	Nationale rubricering. Staatsgeheime informatie, gerubriceerd als zeer geheim: kennisneming door niet-gerechtigden kan zeer ernstige schade toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten en de slagkracht of de veiligheid vd strijdkrachten buitengewoon ernstig aantasten. De kring van personen die gerechtigd is om van STG-informatie kennis te nemen is zeer klein. Vergelijkbaar met NAVO-rubricering 'Cosmis Top Secret'.
Stick	Deel van een chalk dat aan één zijde van een helikopter wordt vervoerd; zie ook chalk
Stier	Noticol. Nog niet geïnaugureerde eerstejaars cadet; nuldejaars cadet. Stieren worden gefeut door derde- en vierdejaars, niet door tweedejaars (om excessen te voorkomen).
STO	Survive To Operate; force protection; organisatie die verantwoordelijk is voor wat binnen de NAVO wordt gedefinieerd als force protection
STOL	Short take-off and landing
STOM	Ship To Objective Manoeuvre; operatie waarbij geëmbarkeerde gevechtseenheden (mariniers of landstrijdkrachten), met behulp van snelle amfibische landingsvoertuigen en, vooral, helikopters, vanaf de sea-base (schip) naar het verder landinwaarts gelegen doel worden verplaats; hiermee is het belang van landingsstranden verminderd
STOO	Stafonderofficier; functionaris in een compagnies-, bataljons- of brigadestaf, bijvoorbeeld de SMO.
STOP	STandaardisatie OPleidingsprocessen
STOVL	Short take-off and vertical landing
Strafe	Vuurstoot van een laagvliegende gevechtshelikopter of -vliegtuig met kanon of machinegeweer, b.v. van een Apache.
Strat	Strategie; strategisch
STRATCOM	Strategic Communications. Coördinatiemechanisme dat de consistentie en coherentie tussen Public Diplomacy, Public Affairs en Information Operations kan realiseren en behouden. In engere zin: proces vh orkestreren van woord en daad, met als doel beïnvloeding en informatievoorziening; consistentie in strategie, activiteiten, thema’s en berichtgevingen, met als doel het verkrijgen en waarborgen van legitimiteit en steun.
STRATEVAC	Strategic Evacuation.
Stressbestendig	Ondanks angsten, onzekerheden, schuldgevoelens, zorgen en de voortdurende eisen die in wisselende operationele omstandigheden aan lichaam en geest worden gesteld, steeds weer een manier vinden om doelmatig te blijven functioneren bij het volbrengen van zijn opdracht.
Strike	Slaan. Kerntaak van het gevecht binnen het tactische framework.
Strkrn	Strijdkrachten
Strongpoint	Steunpunt; punt dat in eigen handen dient te blijven en daarom extra personele en/of materiële middelen toegewezen heeft gekregen
Stützpunkt	Steunpunt; strongpoint
Stvl	Steunverlening
SU	Situational Understanding; resultaat vh toepassen van analyse en beoordeling vd Common Operational Picture (COP), gericht is op het begrijpen van een (nieuwe) operationele omgeving. Het aantal én de betekenis (positie en rol) van (f)actoren in de analyse vd omgeving is toegenomen en bestaat tegenwoordig niet enkel meer uit de factoren ‘weer en terrein’ en de actor ‘vijand’ maar minimaal METT-TC, met inbegrip van diepte- en thematische analyses. Gebrek aan SA leidt tot gebrek aan SU. Zie ook: COP en SA.
SUA	Smallest Unit of Action; Smallest Unit of Arms; peloton+; peloton met toegevoegde eenheden, zoals EOD en genie; peloton aangevuld met enablers; Combined Arms Team (CAT).
SUPINTREP	Supplementary Intelligence Report.
Sure fire	Schieten m.b.v. tactische verlichting die op een vuurwapen is gemonteerd
Sustaining operation	Operatie waarin ervoor wordt gezorgd dat de gegenereerde gevechtskracht kan worden voortgezet; intern gericht; gehanteerd in asymmetrische oorlogvoering en irregulier optreden; vergelijkbaar met rear (achtergebied) operation; zie ook DECISIVE en SHAPING OPERATION
Sustainment	Instandhouding. Fase van een operatie.
SV	Secundaire Vorming; loopbaancursus voor sergeanten-majoors en opperwachtmeesters
SVBIED	Suicide Vehicle-Borne Improvised Explosive Device; bom of IED in (vracht)auto
Svbdd	School Verbindingsdienst.
SVG 2 RadiacMeter	Draagbaar, op batterijen werkend apparaat voor het meten van gamma- en neutronenstraling.
Svr	Storingsvoorraad; operational stock
SVV	School Voor Vredesoperaties; voorheen School voor Vredesmissies (Amersfoort)
SVVO	School Verdere Vorming Onderofficieren; onderdeel vd KMS; leidt onderofficieren op voor PV, SV, CBO en TVKL. Zie ook: SIVO.
SWAG	Servicemen's Wifes and Girlfriends.
Swarming	Letterlijk: zwermen. Theorie dat een zwerm van kleine, zelfstandige, relatief onafhankelijke en kriskras opererende eenheden die in een hoog operationeel tempo voortdurend, snel en zelfs simultaan reageren op een de opponent. In Afghanistan en Irak waren het de Special Forces, die van oudsher werken met swarming-tactiek, die het werk klaarden: een groep individuen bleek minder kwetsbaar dan een groot collectief. Voorwaarden zijn beweeglijkheid, snelheid en zelfstandigheid. Uit dierenwereld, waar o.a. bij bijen, mieren, spreeuwen en wolven groepsgedrag tot stand komt omdat het handelen van het individu wordt beïnvloed door het waarnemen van elkaar. De grootte en samenstelling van een swarm(ing) zijn afhankelijk vd omstandigheden: CAT, peloton, SUA.
Swarovski	Kijker Swarovski AT(S)80
SWERM	Systematische Waarneming en Registratie Materieelgebruik
Sword-to-shield ratio	Slagkracht versus bescherming; hoeveel gevechtskracht wenst een strijdmacht te reserveren voor bescherming, o.a. vd logistiek
SWOT	Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats
SWPL	Stinger Weapon Lanceer Platform Light; lanceerplatform voor Stinger op MB of gebouw
Sync	Synchroniseren van radio's (o.a. FM9000); ook figuurlijk gebruikt
Synchro(nisatie)matrix	Tijd/activiteitenschema; visuele representatie in de tijd van alle gesynchroniseerde opdrachten en taken van de eenheden gedurende de operatie cq. het operationele proces. Helpt om doublures en omissies te voorkomen. Samen met Beslissings Ondersteunend Oleaat (BOO) de basis voor de informatiebehoefte vd hogere commandant.
SYOTOS	See You On The Other Side.
Systeem	Functioneel samenstel van personele en materiële middelen waarmee een bepaald effect moet worden behaald.
SZVK	Stichting Ziektekosten Verzekering Krijgsmacht; sinds 1 januari 1995; maakt deel uit van Univé maar werkt onder ministeriële verantwoordelijkheid van de Minister van Defensie. www.szvk.nl.
T	Terug naar Boven
TA	Training Audience. Onderverdeeld in PTA en STA.
TA	Territorial Army; Nationale Reserve van de landstrijdkrachten van Groot-Brittannië; bijgenaamd "Weekend Warriors"
TAA	Tactical Assembly Area. Verzamelgebied. Vooruitgeschoven afwachtinggebied, waar eenheden hun laatste controles en inspecties uitvoeren vóór het vertrek naar de startlijn. In de regel buiten het bereik vd artillerie. Zie verder: afwachtingsgebied.
TAA	Tactical Audience Analyst; Target Audience Analyst; militair die intell(igence) analyseert en omzet naar gevalideerde inlichtingen.
Taak	Wat een functionaris (niveau I) moet uitvoeren of systeem (niveau II of hoger) moet bereiken. Geheel van activiteiten om een specifiek effect te behalen. Zie ook: taken.
Taakspecialisatie	Uitruil van militaire taken en capaciteiten tussen twee of meer landen die zich in onderling overleg specialiseren en volledig kunnen terugvallen op elkaars specialisaties
TAB	Tactical Advance to Battle
Tac	Tactiek; tactisch
TACBE	Tactical Beacon
TACCP	Tactical Command Post. Tactische commandopost. Gevechtsstaf.
TACEVAL	Tactical evaluation
TACOM	Tactical Command. Bevelsbevoegdheid om een eenheid opdrachten te verstrekken voor het realiseren vd door de hogere commandant van deze eenheid (1UP, 2UP) vastgestelde taken binnen de gegeven missie vd eenheid. TACON kan worden gedelegeerd.
TACON	Tactical Control. Bevelsbevoegdheid om de activiteiten van een eenheid in tijd en ruimte af te stemmen en maatregelen voor beveiliging op te dragen voor het realiseren van een aan deze eenheid door haar hogere commandant (1UP, 2UP) gegeven opdracht binnen de gegeven taken en missie van deze eenheid.
TACP	Tactical Air Control Party; team voor aanvraag en coördinatie van luchtsteun (CAS) op de grond; bestaat bij een mechbrig uit een FAC, LO en ch/radiotelefonist
Tacsat	Tactical Satellite; portable satellietradio die cryptobeveiligd is
Tactical Airlift	Luchttransportmiddelen die kunnen worden gebruikt in het inzetgebied (theatre of operations), m.n. tactische transportvliegtuigen en transporthelikopters
TACTIS	Tactische Indoor Simulatie
TAF	Tijdstip Aanvang Fall-out.
TAI	Target Area of Interest; tactisch essentieel gebied. Geografisch gebied (corridor, crossing e.d.) waar high value targets (HVT) kunnen worden aangegrepen door eigen troepen. Niet alle TAI maken deel uit van de eigen COA; alleen TAI die in verband kunnen worden gebracht met HVT zijn voor een staf belangwekkend. Zie ook: NAI.
Tail	Materieellogistiek vd landmacht. Zie ook: teeth en teeth-to-tail-ratio.
Taken	Nadere specificatie en concretisering van werkzaamheden binnen de missie die moeten worden uitgevoerd om een doelstelling te realiseren. Taken zijn vastgelegend in het operatieconcept (ConOps). Zie ook: taak en task.
TALO	Tactical Air Landing Operation; stormlanding
TAOR	Tactical Area of Responsibility.
TAP	Tijdactiviteitenplan; tijdsbalk.
TARC	Tactical Air Reconnaissance Centre. Onderdeel vh CLSK, o.l.v. CLAS-commandant. Analyseert bi-dimensionale grafische formaten (beeldmateriaal) van door vliegtuigen gemaakte beelden.
Targeted killing	Bewapende inzet; o.a. van UAV’s
Task	Taak. "An action that can be performed by an actor is called a task.” Actie die kan worden uitgevoerd door een actor. Bron: TNO-rapport 'Analysing operational effects’ (2007, p. 10).
TB	Taliban
TBB	Te Beschermen Belangen; o.a. computers, instrumenten en wapens. Volgens het DBB en verschillende UB’n in de categorieën Algemeen & Organisatie, Personele beveiliging, Fysieke beveiliging, Informatiebeveiliging en Industrieveiligheid. Elke ambtenaar is verantwoordelijk voor de beveiliging vd TBB.
TBC	To Be Confirmed; nog te bevestigen.
TBD	To Be Determined; nog te bepalen.
TBM	Te Beëdigen Militairen.
TBMD	Theater Ballistic Missile Defence (System)
TBPC	Ter beschikking van de pelotonscommandant
TC	Thin Client. Gestripte (“thin”) computer die het grootste deel vd benodigde software(applicaties) van een centrale computer (server) betrekt. Hierbij fungeert de computer als “client” vd server. De TC beschikt niet over een eigen hard disc (opslagcapaciteit). Zie ook: VDI.
TCBU	Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen; Commissie-Bakker.
TCCC	Tactical Combat Casualty Care
TCKL	Traditiecommissie Koninklijke Landmacht; houdt zich samen met wapentraditieraden artillerie, cavalerie en infanterie, korpsen en regimenten bezig met zaken in het kader van traditiehandhaving
TCN	Troop Contributing Nation
TCOA	Threat Course of Action. Most Likely Enemy Course of Action (MLECOA) + Most Dangerous Enemy Course of Action (MDECOA).
TCP	Traffic Control Point; punt waar het verkeer wordt gecontroleerd door een een beveiligende eenheid
TCTS	TITAAN Converged Telephony Service; TITAAN Converged Telecommunication System; biedt telefonie en videoconferentie door gebruikmaking van een Internet Protocol (IP)-netwerk. Synoniem: VOIP.
TD	Technische Dienst
Tda	Tandarts
TDP	Touch Down Point
TDT	Tactical Data Terminal
TDT	Train de trainer
TE-33	Tool Equipment 33; lijnwerkerstang
TEAM	Together Everyone Achieves More
Teeth	Gevechtskracht vd landmacht. Zie ook: tail en teeth-to-tail-ratio.
Tegenverkenningsmaatregelen	Maatregelen te nemen tegen verkenners vd opponent, zoals camouflage, patrouillegang, radiostilte, spreiding en WLP
TEMPEST	Telecommunications Electronics Material Protected from Emanating Spurious Transmissions.
Terdoc	Terreindocumentatiecentrum; voorheen gevestigd in Wezep
Terrein	Aspecten van het terrein zijn o.a. afwatering, begroeiing, bodemsamenstelling, infrastructuur en reliëf.
Terrorisme	Uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden
	of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan
	wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden.
TESSOC	Terrorism Espionage Subversion Sabotage Organised Crime. Amerikaanse variant van SSST.
TEWT	Tactical Exercise Without Troops; Tactische oefening zonder troepen; zie ook: TOZT en PENIS.
TF	Task Force; taakgroep; formatie van eenheden, inclusief staf- en logistieke elementen, die is samengesteld om aan een eenduidig gedefinieerde taak te werken.
TFA	Thuis Front Afdeling
TFA	Toxic Free Area; onderdeel CCA (GOS); derde deel
TFC	Tactical Field Care; fase in eerstehulpverlening die begintwanneer geen sprake meer is van effectief vijandelijk vuur en duurt tot het moment van evacuatie van het slachtoffer
TFE	Task Force Eenheden
Tfn	Telefoon.
TFU	Task Force Uruzgan
TGB	Tweedelijns Gezondheidszorg Bedrijf.
TGT	Target; doel
TGTF	Trainingsgeneeskunde en Trainingsfysiologie (Utrecht); kenniscentrum op het gebied van (militaire) sportgeneeskunde en trainingsfysiologie.
TH	Technische Handleiding
Themis	Militair berichtensysteem dat vergelijkbaar is met e-mail (Outlook); applicatie van TITAAN; binnen de KL in gebruik op bataljons- en brigadeniveau
THG	Tactische Helicopter Groep; opgegaan in DHC
Threat to the force	Persoon die of element dat de veiligheid vd Nederlandse troepen in gevaar kan brengen en dus een bedreiging vormt.
Threat to the mission	Persoon die of element dat een gevaar vormt voor het behalen vd doelstellingen vd missie en dus de uitvoering vd missie.
Thufla	Thunderflash; simulatiegranaat
Thuisfrontcomité	Overkoepelende organisatie van vrijwilligers die, ondersteund door KL personeel, die verantwoordelijk is voor het beleid en de afstemming van thuisfrontactiviteiten in het kader van de thuisfrontzorg
Thuraya	Merk satelliettelefoon
TIC	Team Intell(igence) Cell.
TIC	Toxic Industrial Chemicals; conform o.a. IGVU; zie ook TIM.
TIC	Troops in contact. Gevechtscontact. Contact met de vijand, in de regel vuurcontact (vuurgevecht).
TICCS	Target Information Command and Control System; wordt ingezet t.b.v. de KL-luchtverdediging.
TIM	Toxic Industrial Materials; giftige industriële stoffend die al dan niet opzettelijk vrijkomen; ROTA: TIM's komen bijvoorbeeld vrij door lekkage van opslagtanks, slechte behandeling van radiologisch afval en brand in een fabriek of opslagplaats; zie ook TIC; de militair neemt , conform de persoonlijke reactiedrill, beschermende maatregelen tegen de gevolgen van TIM of preventieve maatregelen bij de dreiging van TIM
Time-driven	Factor tijd in een oefenscenario laten prevaleren boven de zich almaar ontwikkelende omstandigheden in een oefenscenario (die afhankelijk zijn van doen en laten van de oefenende troepen); tegenovergestelde is event-driven
Time-space	Tijd- en ruimtefactoren.
TITAAN	Theatre Independent Tactical Army and
	Airforce Network; Titaan Rood is de gerubriceerde variant (beveiligd tot en met de rubricering Stg SECRET), Titaan Zwart de ongerubriceerde
TK	Tarin Kowt; één van de hoofdlocaties in de Afghaanse provincie Uruzgan tijdens de missie ISAF-Stage III; provinciehoofdstad
Tk	Tank
Tkbat	Tankbataljon
Tlnt	Tweede luitenant
TLV	Terugstootloze Vuurmond
TMD	Terreinmeetdienst
TMD	Theatre Missile Defense; verdediging tegen de dreiging van ballistische raketten; expeditionaire raketverdediging
TMED	Telemedicine
TMK	Technisch middenkader; nieuwe personeelscategorie sinds 1986, bestaande uit wapensysteemtechnici en elektronisch monteurs verbindingsdienst (elektronisch technicus)
TMO	Terreinmeetofficier; verantwoordelijk voor het exact bepalen van plaats en richting die nodig zijn voor de artillerie om accuraat te kunnen vuren.
TMPT	Tweedaagse Militaire Prestatie Tocht
TMS	Tactical Messaging System. Volledig geautomatiseerd systeem voor formeel gerubriceerd militair berichtenverkeer. Hiermee kunnen gestructureerde berichten worden opgesteld, verzonden en ontvangen.
	Voor de distribute wordt gebruik gemaakt van de ISIS infrastructuur.
TMT	Toestand, Melden, Triage; begrip dat medio 2011 PAMAN in ZHKH heeft vervangen, omdat is onderkend dat in bepaalde situaties één hulpverlener voor meerdere gewonden moet zorgen; er dient dan een handvat (triage) te zijn om een behandelvolgorde te bepalen
Tno	Tot nader order.
Tno	Terug naar onderdeel; return to unit.
TNO	Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek; werkt veel mee aan Defensieonderzoek.
TNT	Trinitrotolueen; zwaar explosief met een detonatiesnelheid van 6.900 meter per seconde
TOA	Transfer of Authority.
TOD	Toelage Onregelmatige Dienst. Sinds 1 maart 2012 uitgebreid met een verschuivingstoelage en een toelage voor onregelmatige onregelmatigheid; toelagen worden bruto uitbetaald.
Toeg	Toegevoegd
TOJ	Training on the job
TOMA	Tijdelijke Oplossing Materieel Autorisatie.
TOMT	Tactische Oefening Met Troepen; logisch vervolg op TOOK en TOZT.
TOOK	Tactische oefening op de kaart. Eenvoudig te organiseren oefening die een brug vormt tussen theoretische discussies en meer grootschalige staftrainingen. Gericht op tactische aspecten, zowel op kazerne als te velde. Vorm van wargaming zonder computer. Zie ook: MAPEX.
Total Kill	Volgens het MCTC van de O/T van de GTS: zowel voertuig als personeel zijn uitgeschakeld, waarbij het wapen(systeem) op zes uur wordt gedraaid en omhoog gericht
TOW	Tube launched, Optically tracked, Wire guided missile
Tox	Toxines; (i.t.t. bacteriën en virussen) levenloze materialen die zich niet vermenigvuldigen maar wel vaak worden geproduceerd door bacteriën en planten; extreem giftig
Toxinen	Voorbeelden zijn agent orange en yellow rain.
TOZT	Tactische oefening zonder troepen. Middel voor een staftraining op niveau III (pel) t/m V (bat), waarbij een staf, zoveel mogelijk in organiek verband, oefent op basis van een gemeenschappelijk scenario. Dit is gericht op procedures en tactische aspecten m.b.t. analyses (opdracht, operatiegebied), toepassing tactische principes, positioneren van (wapen)systemen en beoefenen specifieke drills (niv I en II). Evt. in combinatie met een krijgshistorische analyse. Volgtijdelijk na TOOK bij operationele training commandanten en staven. Vroeger: stafoefeningsreis. Vorm van wargaming zonder computer. Zie ook: TEWT en PENIS.
TPT	Tactical Psyops Team
TPT	Target Practice Tracer; oefenmunitie; oefenbrisantgranaatpatroon-lichtspoor die de ballistiek simuleert van scherpe munitie
TPU	Time Power Unit; geheel van elektrische ontstekers/slagpijpjes, batterijen en schakelaars voor een IED
TQ	Tactical Questioning. Ondervraging van detainnees (gedetineerden), EPW’s (krijgsgevangenen) en – bij uitbreiding – non-combattanten om tijdgevoelige, tactische informatie te onttrekken t.b.v. HUMINT.
Traditiecommissie Krijgsmacht	Commissie, ingesteld per 23 augustus 2000, die de Minister van Defensie adviseert in alle aangelegenheden die verband hebben met militaire tradities bij de krijgsmacht.
TRANSEC	Transmission Security
TRIAD	Triple Air Defence. In Nederland, ten tijde vd GGW, voorheen Patriot, Hawk en Stinger.
TRIBAD	Tribal Advisor; adviseur inzake stammenaangelegenheden tijdens de missie in Uruzgan
Triggerman	Persoon die (op afstand) een (VB)IED bedient
TRiM	Trauma Risico Management; methodiek ontwikkeld door de Britse Royal Marines en in gebruik bij het Korps Mariniers; bedoeld om, na een traumatisch incident, personeel te identificeren dat stressreacties ontwikkelt, op basis van ‘gevoel van onmacht ervaren’, ‘gevoel van controleverlies’, ‘schaamte over eigen rol tijdens incident’ e.d., en psychologische hulp in te schatten en te organiseren
TRIS	Troepenmacht in Suriname
TRMC	Tijdelijke Reorganisatie Medezeggenschapscommissie.
TRML	Telefunken Radar Mobil Luftraumuberwachung; radarsysteem vd GBADS
Trn	Troepen
Tropco	Trekker-opleggercombinatie
TROST	Trainingsondersteuning.
TROSTELEM	Trainingsondersteuningselement.
Trots	Zich bevoorrecht voelen deel uit te maken van de eenheid en dit overal en altijd uitdragen door geloofwaardig handelen en optreden.
Trutta	Voluit: Trutta Base Scenario Package; in 2009 aangekocht van het Canadese Pearson Peacekeeping Centre (PPC); generiek trainingsscenario dat van origine deel uitmaakt van het Salmo Base Scenario Package; Trutta behelst het scenario van een PSO in de host nation Trutta (Poplar Republik Trutani); in werkelijkheid de Canadese provincie New Brunswick; in Trutta is een compleet scenario beschreven met een scala aan actoren, met inbegrip van NGO's en lokale bevolking
TS	Taakspecialisatie
TS	Target Spotting; doelobservatie, vnl. achter de linies.
TSCTP	Trans-Sahara Counter Terrorism Partnership; beoogt terrorisme in de Trans-Saharalanden tegen te gaan; betreft partnerschap van Algerije, Burkina Faso, Marokko, Mali, Mauritanië, Niger, Nigeria, Senegal, Tunesië, Tsjaad en de Verenigde Staten
TSP	Training Support Package. Beschrijft de trainingsaspecten van één (kern)taak, d.w.z. alle individuele kennis en vaardigheden. Zie ook OTP.
Tsto	Tegenstoot
TTM	Technische toestand materieel
TTP's	Techniques, Tacticts & Procedures; Technieken, Tactieken & Procedures; zie ook BGT.
TTW	Tijdelijke tewerkstelling. Vergelijkbaar met een detachering. Zie ook PTW.
TUAV	Tactical Unmanned Aerial Vehicles; soort Unmanned Aerial Vehicle (UAV)
Tuien	Antenne, kromgebogen, fixeren met een tuidraad. Hierdoor staat de antenne niet rechtop, waardoor het zendbereik kleiner is, het voertuigsilhouet lager is en het voertuig kan verplaatsbaar is zonder over de weg hangende of gespannen zaken te raken.
Tunnelen	Contactdrill waarbij een groep het gevecht afbreekt (extractie) door zich snel, achterwaarts gericht, te verplaatsen. Hierbij weekt de groep zich met onderdrukkingsvuur los van de vijand. Bij tunnelen vindt het afbreken van het gevecht plaats door het afwikkelen van de groep (peel-off, afpeelen), vanaf de voorste man van de groep tot en met de laatste man, van buiten naar binnen. In het geval van een dubbelcolonne te voet, krijgt de afbrekende militair aan de ene zijde dekkingsvuur van de militair aan de andere zijde.
TVAL	Tarif Vertrag Allierte Streitkräfte; met name Nederlands personeel dat indertijd was aangenomen met een Duits arbeidscontract en werkzaam was bij de DAS, Gemeentezaken en NSU Seedorf op de voormalige legerplaats Seedorf; had niet de rechtspositie vd Nederlandse Defensieambtenaar
TVKL	Tertiaire Vorming KL; loopbaancursus t.b.v. adjudanten die stafadjudant worden. Zie ook: JTV.
Tvo	Tijd van ontvangst (bericht).
Tvz	Tijd van verzending (bericht).
TW	Toestemming weggebruik.
TWAG	Terrein Winnen en Achterwaarts Gaan.
TX	Transmission; Transmitter. Zender, zowel ihkv van zowel verbindingen als onbemande vliegtuigen (Raven, ScanEagle). TX Raven, TX ScanEagle.
U	Terug naar Boven
U/S	Unserviceable; defect
UAS	Unmanned Aerial vehicle System; onbemand vliegtuig. Zie ook: UAV.
UAV	Unmanned Aerial Vehicle. Zie ook: UAS.
UB	Uitvoeringsbepaling.
UB nr. D/201	Uitvoeringsbepaling Defensie Beveiligingsbeleid, Deelgebied Informatiebeveiliging, ‘Rubriceringen en Merkingen’.
UCAV	Unmanned Combat Aerial Vehicle. Zie ook: URAV.
UE & OO	Unit Expertise & Operationele Ondersteuning vd DSI; hierin zijn de scherpschutters ondergebracht
UGL 40 mm	Underslung Grenade Launcher; underslung granaatwerper HK-AG36 t.b.v. een 40 mm-granaat, o.a. voor onder het geweer Diemaco
UGM	Uitkeringswet Gewezen Militairen; overbruggingsuitkering tussen FLO en de pensioengerechtigde leeftijd.
UGR	Uitgebreide Gereedheids Rapportage; vindt tweemaal per jaar plaats
UGV	Uiterste Grens van Verkenning
UH	Utility Helicopter
UI	Unit Interventie
UI	Uruzgan Integration; eindoefening voor missie in de Afghaanse provincie Uruzgan, 2006-2010; laatste, grote en integrale oefening voor het begin vd ernstinzet.
UIM	Unit Interventie Mariniers; bijzondere bijstandseenheid van het Korps Mariniers die o.a. is gespecialiseerd in grootschalige, offensieve of complexe acties; inzet is geregeld in artikel 60 van de Politiewet 1993; bij inzet wordt de UIM aangestuurd door de DSI
Uitg	Uitgestegen
Uitv	Uitvoeren; uitvoering
UK/NL Amphibious Force	UKNLAF; GBR-NLD amfibische eenheid; de NLD bijdrage (infanteriebataljon) is ondergebracht bij GBR 3 Commando Brigade; NLD 1ste Bootcompagnie vh Amfibisch Gevechtssteunbataljon is geïntegreerd binnen het Britse 539 Assault Squadron Royal Marines
UKW	Uitkeringswet gewezen militairen; formeel UGM; overbruggingsuitkering tussen FLO en de pensioengerechtigde leeftijd
UN	United Nations; Verenigde Naties; Handvest ondertekend op 26 juni 1945 in San Francisco, officiële oprichtingsdatum 24 oktober 1945
UNAMA	United Nations Assistance Mission Afghanistan
UNAMID	African Union-United Nations Hybrid Operation in Darfur. In Darfur, omstreden regio in Sudan, sinds 2007.
UNCIVPOL	United Nations Civil Police.
Unclass	Unclassified; ongeclassificeerd
UNDOF	United Nations Disengagement Observer Force. In Syrië sinds 1974.
UNFICYP	United Nations Peacekeeping Force in Cyprus. Op Cyprus sinds 1964. Houdt toezicht op bestand tussen Griekse en Turkse militairen op het Middellandse Zee-eiland.
UNHCR	United Nations High Commissioner for Refugees.
UNHCR	United Nations High Commissioner for Refugees. VN-organisatie die verantwoordelijk is voor het geven van hulp en ondersteuning aan vluchtelingen.
UNIFIL	United Nations Interim Force In Lebanon. In Libanon sinds 1978.
UNISFA	United Nations Interim Security Force for Abyei. In omstreden, olierijke Sudanese regio Abyei sinds 2011.
UNMIK	United Nations Interim Administration Mission in Kosovo. In Kosovo sinds 1999.
UNMIL	United Nations Mission in Liberia. In Liberia sinds 2003.
UNMISS	United Nations Mission in the Republic of South Sudan. In het zuiden van Sudan sinds 2005; NLD leverde sinds 2006 een bijdrage.
UNMIT	United Nations Integrated Mission in Timor-Leste. In de Democratische Republiek Oost-Timor (Timor-Leste) sinds 2006.
UNMO	United Nations Military Observer; ogen en oren vd Veiligheidsraad vd Verenigde Naties
UNMOGIP	United Nations Military Observer Group in India and Pakistan. Militaire waarnemingsmissie in Kasjmir, het grensgebied het grensgebied van India en Pakistan, sinds 1949.
UNOCI	United Nations Operation in Côte d'Ivoire. In Ivoorkust sinds 2004.
UNPROFOR	United Nations Protection Force; troepenmacht van de VN in Bosnië-Hercegovina waarvan de taken later zijn overgenomen door achtereenvolgens IFOR, SFOR en EUFOR
UNSCR	United Nations Security Council Resolution; resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties
UNTAC	United Nations Transitional Authority in Cambodia; van maart 1992 tot november 1993 hebben hieraan drie achtereenvolgende bataljons van het Korps Mariniers deelgenomen (Cambo I, II en III) o.l.v. resp. De mariniersbataljons Cambo-I, -II en –III stonden respectievelijk de oversten Herman Dukers, Patrick Cammaert en Frederik Hoogeland
UNTSO	United Nations Truce Supervision Organization. Militaire waarnemingsmissie die sinds 1948 toezicht houdt op het bestand in Palestina. VN-personeel is tegenwoordig gedetacheerd bij UNDOF op de Golan Hoogvlakte en UNIFIL in Libanon.
UP	Uitrustingspakket.
UPH	Uit pure hufterigheid.
URAV	Unmanned Reconnaissance Aerial Vehicle. Zie ook: UCAV.
URD	Uitvoering Reorganisaties Defensie; cfm. SG Aanwijzing 965, d.d. 28 september 2009.
US	Uitrustingsstuk.
USAID	United States Agency for International Development
USAR	Urban Search and Rescue; ressorteert onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken; wordt ingezet bij (inter)nationale rampen en bestaat uit militairen, ambulancepersoneel, brandweerlieden en politieagenten
USASOC	United States Army Special Operations Command; gevestigd in Fort Bragg, North Carolina, VS; U.S. Army component van USSOCOM
USASMA	United States Army Sergeants Major Academy; gevestigd in Fort Bliss, El Paso, Texas, VS; in juli 1991 slaagde Class #37 met hierin de eerste Nederlander ooit, sergeant-majoor Willem M. Tanis; Tanis was van 8 mei 1998 tot 2001 de eerste Landmachtadjudant en van 2001 tot 2005 krijgsmachtsadjudant
USJFCOM	United States Joint Forces Command, gevestigd in Suffolk, Virginia, VS.
USL	UnderSlung Load; externe lading; lading onder een helikopter
USLC	UnderSlung Load Clearance; formulier met foto's en/of tekeningen waarop afgebeeld en omschreven staat op welke manier een USL moet worden gerigged (geprepareerd).
USSOCOM	United States Special Operations Command, gevestigd op MacDill Air Force Base in Florida, VS.
UT2000	Rescue litter; stretcher met lengte 180 cm, breedte 44 cm, gewicht 7 kg, laadgewicht 140 kg (NSN 6530-17-114-5818)
UTM	Universele Transversale Mercatorprojectie; coördinatensysteem voor plaatsbepaling
UVIED	Under Vehicle IED; IED dat onder het koetswerk van een voertuig wordt geplaatst en in de regel detoneert door een beweging van het voertuig; plakbom
UXB	Unexploded Bomb
UXO	Unexploded Ordnance; explosieven die bij ingebruikname niet zijn geëxplodeerd en dus nog steeds kunnen detoneren.
V	Terug naar Boven
V2	Vergeltungswaffe 2; ballistische raket die door de Duitsers in WO II onder andere massaal op Antwerpen en Londen werd afgevuurd
V&V	Vrede & Veiligheid
Vaandel	Veldteken van de infanterie, bestaande uit een aan een stok gedragen dundoek met de kleuren en emblemen van een regiment. In tegenstelling tot de standaard bij de cavalerie.
Vaandelgroep	Indien meer vaandels dan standaarden; bij een gelijk aantal vaandels en standaards bepaalt het ‘oudste’ vaandel / standaard hoe de groep wordt genoemd / gecommandeerd.
Vafamil	Vakantiefaciliteiten voor militairen
VAKOL	Voortgezette Algemene Kader Opleiding Luchtmobiel
Van der Meerkamp	Tentenkam vh KCT op de Rucphense Heide, opgericht in 1951; in 1985 uit waardering voor de inspanningen van vml. C-KCT, lkol J.P.H. van der Meer (op 90-jarige leeftijd overleden op 30-12-2007), omgedoopt tot Van der Meerkamp
Van Geel- en Bos-gelden	Van 2008 t/m 2011 aan de Defensiebegroting toegevoegde bijdrage van jaarlijks € 50 miljoen om de slijtage van materieel als gevolg vd inzet in Afghanistan (Uruzgan) te compenseren (noodzakelijke extra vervangingsinvesteringen); in totaal € 200 miljoen voorkwam dat de krijgsmacht zich kannibaliseerde om de missie in Uruzgan draaiend te houden, maar door een te groot verbruik van reservedelen werden de voorraden alsnog kleiner en de onderhoudstermijnen verlengd; genaamd naar Pieter van Geel (CDA, Tweede Kamerlid) en Wouter Bos (PvdA, vice-premier)
Vau	Vrachtauto.
Vbd	Verbindingen.
Vbdd	Verbindingsdienst.
VBIED	Vehicle Bourne Improvised Explosive Device; IED in voertuig
Vbpl	Verbandplaats


	Terug naar Boven
VBS-2	Virtual Battle Space-2. Serious game die in gebruik is bij KL. Hiermee kan op niveau I t/m VI worden opgeleid en getraind, m.n. in covo en tactiek. In 2006 (VBS-1) verworven, initieel voor OTCMAN en OTCVUST; na pilot vanaf februari 2007 experimenteel ingezet in de VTO KMA (inf, painf) op Infanterieschool. Hierna verwierven 11, 13 en 43X faciliteiten om m.b.v. VBS-2 en Steal Beast Pro tot maximaal niveau 3+
	(Peloton/Combined Arms Teams) operationele situaties voor te bereiden.
VBTB	Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording; vindt plaats a.d.h.v. WWW- en HHH-vragen die centraal staan
VC	Voorraadcentrum. Supply Centre. Generieke bevoorradingsschakel in de bevoorradingsketen.
	Centrale voorraadlocatie waar alle goederen die de gebruikende eenheden in de toekomst (niet meer) nodig hebben tijdelijk worden opgeslagen, beheerd en geconditioneerd. Van hieruit kunnen gebruikende eenheden worden beleverd en kan definitieve afvoer of afstoting van onbruikbare en overtollige goederen plaatshebben. Zie ook: AC, GE, GP, POD en POE.
VCO	Voortgezette Commando Opleiding.
VCP	Vehicle Check Point; Vehicle Collection Point.
VCP	Vooruitgeschoven commandopost. TACCP.
Vdg	Vaandrig
VDI	Virtual Desktop Infrastructure. Computeromgeving waarbij meerdere besturingssystemen tegelijkertijd vanaf een externe server kunnen draaien. Vanaf een centraal punt gerealiseerd. Decentraal (eindgebruiker) is geen lokale opslagcapaciteit, kunnen meerdere eindgebruikers gebruik maken van zelfde werkplek en maakt lokaal werken geen verschil meer met op afstand werken (HNW). Centraal (datacenter) vindt beheer, processing en software(applicaties) plaats. VDI genereert een ander besturingssysteem en Open Office (i.p.v. Microsoft Office).
Vdpl	Verdeelplaats; inrichting waar geneeskundigege- en verbruiksartikelen (klasse VIII) worden ontvangen en gedistribueerd aan gebruikende eenheden
Vdv	Verwachte dagverbruik. Zie verder: Day of Supply.
VEB	Vergoeding voor Extra Beslaglegging
Veiligheidsmededeling	Mededeling gericht op de veiligheid van personeel en materieel, in de breedste zin vh woord. Betreft o.a. wapens en munitie, verbindings- en computerveiligheid, reactiedrills bij ongevallen en calamiteiten, milieu & PRM, grond- en luchtalarmeringen, film- en fotografieverbod, CBRN, brandveiligheid, bezoekersregelingen.
Veiligheidsonderzoek	Onderzoek naar een persoon, gericht op feiten en
	omstandigheden die uit het oogpunt van de nationale
	veiligheid van belang zijn voor de vervulling van een
	specifieke vertrouwensfunctie.
VEITONO	Vijand, Eigen troepen, Terreinsector, Opstelling, Nevenopstellingen, Opstelling van de wacht
Verantwoordelijkheid	Mate waarin iemand (bereid is) de formele en morele verantwoordelijk draagt (te dragen) die hoort bij de rol van commandant. Onderscheid tussen:

	Extrinsieke verantwoordelijkheid	Mate waarin iemand
		openlijk verantwoordelijkheid draagt voor zijn beslissingen, vooral naar zijn superieuren
		toe.
	Persoonlijke verantwoordelijkheid	Mate waarin iemand verantwoordelijkheid
		neemt voor de verwachtingen die samenhangen met de persoonlijke autoriteit die hem wordt gegeven, vaak door gelijken of onderhebbenden.
Verd	Verdediging; onderverdeeld in mobiele en gebiedsverdediging.
Verk	Verkenning
Verkenningsplan	Afhankelijk vd situatie en de toestemming en de trap van voorbereiding (2,3 of 4):

	►Wat en in welke volgorde wordt verkend (situatie ter plaatse verifiëren met kaart; bevestigen van routes; klokken van kritieke tijden).
	►Hoeveel tijd is er om te verkennen (tussen ETD en ETA)
	►Welke routes gebruiken om te verkennen (heen- en terugverplaatsing).
	►Vaststellen met wie en waarmee wordt verkend.
	►Coördineer met hogere, neven- of steunende eenheden.
	►Informeren van de medeverkenners over te treffen voorbereidingen.
Verkesk	Verkenningseskadron
Verkpel	Verkenningspeloton
Vern	Vernieling
Verpl	Verplaatsing
Verplaatsing, strategische	Verplaatsing naar het operatiegebied dan wel verplaatsing terug vanuit het operatiegebied.
Verplaatsing, tactische	Verplaatsing binnen het operatiegebied.
Vertical Envelopment	Gebruik van vliegtuigen, in de regel helikopters, om troepen naar het posities aan de zijkant van het gevechtsveld te verplaatsen
Vertr	Vertragend.
Vertrouwensfunctie	Functie waarin het mogelijk is misbruik te maken van
	kennis of bevoegdheden waardoor de nationale veiligheid of andere gewichtige belangen vd staat ernstig bedreigd worden, m.n. functies waarin men omgang heeft of kan hebben met staatsgeheimen, waarin door integriteitsaantasting(en) de nationale veiligheid in het geding is of kan zijn en specifieke functies in vitale sectoren.
Verst	Versterken; versterking.
Verstr	Verstrekken; verstrekking.
Vervoersmodaliteiten	Transport- of vervoermiddelen, zoals schepen, treinen, vrachtauto's en vliegtuigen.
VETCAP	Veterinarian Civil Affairs Programme; vergelijk met MEDCAP
VeVa	Veiligheid & Vakmanschap. MBO-opleiding op niveau 2 of 3 die voorbereidt op een baan bij Defensie. Instroomtraject.
VF	Vertrouwensfunctie
VFB	Vaststellen Fysieke Belastbaarheid; Voorspelbaarheid Fysieke Belastbaarheid
VGB	Verklaring van Geen Bezwaar
VGP	Verbeterd Gereedstellings Proces. Beschrijft het generieke proces gereedstelling, een ritmiek om te komen tot tijdig beschikbare, operationeel inzetbare eenheden. Hierin spelen de deelprocessen Opleiden & Trainen (O&T) en formeren een hoofdrol. Het deelproces O&T is erop gericht eenheden tot en met brigadeniveau (niveau VI) operationeel gereed te maken.
VGS	Vervoer Gevaarlijke Stoffen.
VHA	Vapor Hazard Area; onderdeel CCA (GOS); tweede deel
VI	Veteraneninstituut
VI	Verzorgings Instructie
Vierhoek	Compagniescommandant, plaatsvervangend compagniescommandant, compagnies sergeant-majoor en sergeant-majoor opleidingen
Vigilans et paratus	"Waakzaam en paraat"; devies van 13 Gemechaniseerde Brigade.
Vij	Vijand
Vijctc	Vijandcontact
VIK	(Bureau) Vorderingen, inhoudingen en verrekeningen
VIO	Vereniging van Infanterie Officieren
Vk	Verkeer
VKAM	Veiligheid, Kwaliteit, Arbeidsomstandigheden en Milieu.
VK-KNIL	Vrouwenkorps KNIL; vml. onderdeel vh Koninklijk Nederlands-Indisch Leger; opgericht in 1944
V / L / I	Vakman, Leider en Instructeur. Domein vd onderofficier
VLAGES	Very Low Altitude Gravity Extraction System
VLAST	Video-based Live-Aircraft Stinger Trainer
Vlb	Vliegbasis
VLC	Vuurleidingcentrum
VLET	Voorste lijn eigen troepen
Vln	Veiligheidslijn; No Fire Line (NFL).
VM	Vijandelijke Mogelijkheid; Vijandelijke Mogelijkheden.
VMADS	Vehicle Mounted Active Denial System; Vehicle Mounted Area Denial System; HPM bedoeld om personen toegang tot een gebied te ontzeggen of uit te verdrijven
VMO	Voortgezette Militaire Opleiding
VMO	Village Medical Outreach; burgerbevolking in (afgelegen) dorpen van medicijnen en medisch advies voorzien
VNVR	VN-Veiligheidsraad; Veiligheidsraad van de Verenigde Naties
VOAO	Voortgezette Opleiding Actief Optreden; drie maanden durende vervolgopleiding op de ECO; in 1995 vervangen door de VCO.
VOIB	Verplaatsing op interval-basis; snelmars
VOIP	Voice Over Internet Protocol; spraakverkeer (telefonie) via internet. Zie ook: TCTS.
VOKS	Vereniging Oud-Korea Strijders
VOLD	Vereniging van Officieren Logistieke Diensten.
Voorb	Voorbereid
Voorb besch	Voorbereidende beschieting; inleidende beschieting; fase vóór de feitelijke aanval
Vooruitgeschoven	Naar voren geloceerd, naar de VLET geloceerd, in tactisch gebied gelegen.
Vooruitgeschoven opstelling	Opstelling voor het weerstandsgebied, van waaruit de brigadecommandant zijn gevecht beveiligt door een tijdelijke verdediging te voeren.
VOPS	Vredesoperaties.
Vorming	Verdere ontwikkeling van instelling, houding en gedrag die noodzakelijk is voor de taakuitvoering in de Koninklijke Landmacht, die wordt verkregen uit militaire opvoeding en scholing
VOSS	Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem; onderdeel van het SMP; project van DMO, gestart in 2007
VOV	Vaste Order Vredestijd
VPD	Vessel Protection Detachement; voor het eerst samengesteld ihkv de piraterijbestrijding in de wateren bij de Hoorn van Afrika
Vplk	Verpleegkundige
VPTL	Voorschrift voor de uitoefening van de Politiek-Politionele Taak van het Leger
VR 44-120	Voorlopige richtlijn 44-120: Weermeetdienst luchtdoelartillerie.
VRA	Legerformulier (lf) 15333, waarmee onder opgaaf van redenen aan de commandant of arts een verzoek, rapport of aanvraag kan worden gedaan
VRC	Vuurregelingscentrum
Vrd	Voorraad
VROB	Regeling vergoeding voor overwerk, onregelmatigheid, beschikbaarheid en bereikbaarheid; volgens MP-bundel 31-107
VROT	Voorlopige Richtlijn Opleiden en Trainen.
VRP	Voorlopig Reorganisatie Plan.
VRS	Veteranen Registratie Systeem.
Vrv	Vervoer
VRW	Voorste rand weerstandsgebied
VS	Voorschrift
VS 10-250	Voorschrift 10-250: Beschrijving en gebruik van het gasmasker C3. OBSOLEET EN VERVALLEN!
VS 2-1100	Regeling Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen.
VS 2-1115	Voorschrift 2-1115: Beveiliging van NATO gegevens.
VS 2-1125	Voorschrift 2-1125: Gevechtsopleiding enkele man. OBSOLEET EN VERVALLEN!
VS 2-1350	Voorschrift 2-1350: Handboek voor de soldaat. OBSOLEET EN VERVALLEN!
VS 2-1351	Voorschrift 2-1351: Handboek voor het kader. OBSOLEET EN VERVALLEN!
VS 2-1360	Voorschrift 2-1360: Handboek voor de chauffeur.
VS 2-1363	Voorschrift 2-1363: Behandel uw wagen met zachtheid. Spaar het geld van de belastingbetaler. OBSOLEET EN VERVALLEN!
VS 2-1392	Voorschrift 2-1392: Veldzakboek voor officieren. OBSOLEET EN VERVALLEN
VS 2-1393	Voorschrift 2-1393: Handboek voor de diensten bij vredesmachten in internationaal verband.
VS 2-1500	Voorschrift 2-1500: Reglement inwendige dienst Koninklijke Landmacht.
VS 2-1578	Voorschrift 2-1578: Brandweer, bedrijfshulpverlening en rampenbestrijding Koninklijke Landmacht.
VS 2-1593	Voorschrift 2-1593: Tenuen voor militairen van de Koninklijke Landmacht.
VS 2-1998	Voorschrift Arbozorgsysteem KL
VS 2-4000	Instructie Materieelbeheer CLAS; van kracht sinds 01-07-2009; vervangt o.a. VS 2-4100/1 (Werkinstructie klasse I t/m V goederen voor de gebruikende eenheid)
VS 3-250	Voorschrift 3-250: NBC-masker (Veldmasker, beschermend, C3).
VS-17/GVX	Marker panel; gronddoek
VSAT	Very Small Aperture Terminal; zie KL-VSAT
VSCC	Vuursteuncoördinator
VSO	Vuursteunofficier; fire support officer
Vspt	Verspreidingspunt
VSRAT	Very Short Range Anti Tank.AT-4.
VTE	Voltijds equivalent; fulltime equivalent (FTE); rekeneenheid waarin de kwantiteit van functies of personeelssterkte wordt uitgedrukt; 1 VTE is een volledige werkweek
Vtg	Voertuig.
VTO	Vaktechnische opleiding; DTO of WTO.
VTV	Verplaatsing te voet
Vubasis	Vuurbasis
VUIST	Vuursteun Informatie Systeem
Vupo	Vuurpositie
Vust	Vuursteun
Vustvbdn	Vuursteunverbindingen
Vuurcontroleorder	Actieve maatregel in het kader van luchtnabijbeveiliging, evenals luchtwaarneming. Passieve maatregelen zijn bovendekking/camouflage en alle maatregelen van grondnabijbeveiliging.
Vuurcoördinatielijn	Restricted Fire Line (RFL).
Vuurkracht	Zie verder: slagkracht (functie van militair optreden).
VVCC	Verkeers- en Vervoers Coördinatiecentrum; organisatiedeel vd DVVO
Vvdet	Verkeers- en vervoersdetachement
VVDM	Vereniging van Dienstplichtige Militairen; vakbond voor dienstplichtigen, opgericht in 1966 en ter ziele gegaan in 1996
VVHO	Regeling Voorzieningen bij Vredes- en Humanitaire Operaties; regeling die van toepassing is op een militair die is ingezet in het kader van een operatie
VVNOV	Vakantieverlof niet op verzoek
VVOV	Vakantieverlof op verzoek
Vz	Verzamelen; verzameling
Vzg	Verzorgende
Vzgco	Verzorgingscommando
Vzgeb	Verzamelgebied
Vzl	Verzendlijst
Vzpl	Verzamelplaats.
Vzpt	Verzamelpunt.
W	Terug naar Boven
W5H	Bevel zoals dat op groepsniveau wordt gegeven, bestaande uit de antwoorden op de vragen: Wie & Waarmee, Wat, Waarom, Waar, Wanneer en Hoe.
W/D	Wheels down; aircraft has landed; helicopter of vliegtuig geland
W/U	Wheels up; aircraft has taken off; helicopter of vliegtuig opgestegen
Wabev	Waarschuwingsbevel; wordt door een commandant in de vorm van een K.V.P.O.R. uitgegeven na de analyse van een opdracht
WAMIL	Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening militairen; wet van 7 juni 1972 die voorzieningen regelt ten behoeve van dienstplichtige militairen en daarmede gelijkgestelden tegen geldelijke gevolgen van arbeidsongeschiktheid
WAN	Wide Area Network; zie ook LAN
Wapen	Bij de Koninklijke Landmacht één van de hoofdgroepen: artillerie, cavalerie, genie, infanterie en verbindingsdienst. Toen de Koninklijke Marechaussee nog een onderdeel vormde van de Koninklijke Landmacht gold zij ook als wapen.
Warning order	Waarschuwingsbevel.
Watervallen	Leerling uit de initiële opleiding die tussentijds een opleiding beëindigt en daardoor op een andere functieplaats binnen de krijgsmacht aan het werk gaat. Vorm van doorstroom die leidt tot een hoger rendement van de werving. Overbrengen van sollicitanten van het ene krijgsmachtdeel, waar een overschot kan zijn, naar het andere, waarin dezelfde categorie een tekort is.
Wavasti	Watervaste stift
Wawa	Waterwagen
Way ahead	Wijze waarop dingen in de toekomst gebeuren of gedaan worden.
Wb	Warmtebeeld(apparatuur)
WBGT	Wet Bulb Global Temperature; index van temperatuur, luchtvochtigheid, windsnelheid en zonnestralingskracht; bepaald door HPG' er
WCP	Weapon Collection Point; verzamelpunt voor wapens van strijdende partijen en/of burgers.
WD-1/TT	Wired Double, 1st version, Telephone/Telegraphy; kabel voor veldtelefonie
Weapon Kill	Volgens het MCTC van de O/T van de GTS: het wapen(systeem) is niet meer inzetbaar en kan dus niet meer vuren
Weather abort criteria	Afgelastingscriteria van meteorologische aard; in de regel het grondzicht (ground visibility) en de wolkenbasis (cloud base)
Weer	Aspecten van het weer zijn o.a. bewolking, licht, luchtvochtigheid, neerslag, temperatuur, wind en zicht.
Welfare	Welzijnsaspecten binnen Defensie, zoals kranten, kerkdienst, veldpost e.v.a.
WEN-vakken	Wiskunde, Engels en Nederlands
Werkgever	(bij Defensie) Minister van Defensie en (decentrale) commandanten in de zin van het AMAR, hoofden van een diensteenheid in de zin van het BARD en directeuren die een eigen medezeggenschapscommissie (kunnen) hebben.
WGS84	World Geodetic System 1984; referentie(coördinaten)systeem voor plaatsbepaling dat is bepaald door het Amerikaanse Defense Maping Agency (DMA) en overgenomen door de NAVO; standaard gebruikt door o.a.GPS
WHAM	Winning hearts and minds.
White Fleet	Niet-militaire voertuigen in een konvooi die voorzien kunnen zijn van beschermingsmiddelen (pantser, wapenopstellingen); veelal in gebruik om VIP's te verplaatsen.
White out	Sneeuw opgeblazen door een landende of opstijgende helikopter
WI	Weapons Intelligence; informatie omtrent vijandelijke bewapening, het gebruik en de beschikbaarheid ervan.
WIA	Wounded in action.
WILCO	Will Comply. Opdracht begrepen, wordt opgevolgd.
WIT	Weapon Intelligence Team.
Withdrawal	Afbreken
WIV	Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.
WLP	Waarnemings- en luisterpost. Post met zicht op een belangrijk punt, vaak in de richting waar de vijand gedacht vandaan komt.
WLR	Wapenlocatieradar; ook genaamd mortieropsporingsradar. NLD: KL/TPQ-6098. USA: AN/TPQ-37. In staat om ballistische baan van een door een opponent verschoten projectiel te lokaliseren en te herleiden van POO naar POI, waardoor tegenmaatregelen kunnen worden getroffen.
WLS	Wissellaadsysteem; voertuig dat geschikt is voor het vervoer van flatracks en/of containers en is voorzien van een eigen laad- en losinrichting.
WMD	Weapons of Mass Destruction; massavernietigingswapens
Wmk	Waarmerking.
Wmr(1)	Wachtmeester (der eerste klasse).
WMT	Wet Militair Tuchtrecht.
WOL-cyclus	Cyclus van klasse I gedurende één etmaal, bestaande uit achtereenvolgens warme maaltijd, ontbijt en lunch.
WOPS	Bureau Woordvoering Operaties vd Directie Voorlichting en Communicatie (DVC) vh Ministerie van Defensie; stelt de lijn van woordvoering over een grote verscheidenheid aan onderwerpen vast.
WOUCS	Water Onderzoeks Uitrusting Chemische Strijdmiddelen. Voorheen in de uitrusting vd BHP (arts), nu centraal opgeslagen (cenmat) te Soesterberg.
WP	White Phosphorus; witte fosfor; brandstichtend chemisch middel waarbij de rookontwikkeling kan worden gebruikt voor maskering; bijgenaamd 'Willy Pete'.
WP	Waarnemingspost. Statische post vóór een eenheid van waaruit wordt waargenomen.
WP	Wandplaat
WPC	War Pensions Committee.
Wrn	Waarnemen; waarneming; waarnemer.
WRZO	Wet Rampen en Zware Ongevallen.
WSO	Wapen Systeem Officier.
WSO	Wapen- en schietopleiding.
WTF	Whiskey Tango Foxtrot; What The Fuck.
WTO	Wapentechnische opleiding; vorm van VTO.
WTRI	Wapen Traditie Raad Infanterie; hierin zijn alle Regimentscommandanten vd infanterie vertegenwoordigd.
WUP	Waarnemingsuitputting; wuppen
WvMS	Wetboek van Militair Strafrecht.
WVO	Wet Veiligheidsonderzoeken.
Wvtg	Wielvoertuig.
WWW-vragen	Wat willen we bereiken; Wat moeten we daarvoor doen; Wat mag dat kosten (vragen die centraal staan bij VBTB)
X	Crossing; kruising, m.n. van (spoor- en water-)wegen.
X	Terug naar Boven
X-FLOT	Cross-FLOT Operatie
XM84	Flashbanggranaat; Amerikaanse non-lethale granaat bedoeld om vijandelijk personeel tijdelijk te desoriënteren
XO	Exchange Officer; uitwisselingsofficier
XOM/T	Uitlees- en registratieapparaat voor de tactische dosismeter SOR/T
Y	Terug naar Boven
Y-Hour	Vertrek vd eerste helikopter in een operatie.
YAD	Vrachtwagen Algemene Dienst (4-tonner)
YAP	YAP-4442; vrachtwagen toegerust voor personenvervoer; bijgenaamd Walibi
YPR(-765)	Pantserrupsvoertuig dat vanaf 1977 dienst deed in de KL. Standaard gevechtsvoertuig vd pantserinfanterie tot en met de invoering vd Boxer en CV-90. Y staat voor Nederland, PR voor pantserrups.
Z	Terug naar Boven
Z	Zulu. 26ste letter vh NAVO-spelalfabet. Zulu-tijd is Greenwich Mean Time.
ZACV(EM)	Zelfstandig, Actief, Creatief, Verantwoordelijkheidsbewust; soms aangevuld met Ethisch verantwoord en/of Milieubewust
Zau	Ziekenauto.
Zelfstandig	Onder verschillende omstandigheden en in onverwachte situaties de opgedragen taken uitvoeren; dit binnen de grenzen vd opdracht, zonder directe hulp of aanwijzingen van anderen, doen.
Zero Dark Thirty ("0 Dark 30")	Engelstalige schrijfwijze voor 00.30 uur. Overdrachtelijk: “zeer vroeg in de ochtend”, “ergens na middernacht”. Tijdstip waarop de raid tegen Al Qaida-leider Osama Bin Laden plaatshad. Ook Amerikaanse speelfilm (2012), geregisseerd door Kathryn Bigelow, met in de hoofdrollen Chris Pratt, Jessica Chastain en Joel Edgerton.


Zeun	Mannelijke jongerejaars cadet op de KMA. Zie ook: deuchter, ma en pa.
ZHKH	Zelfhulp en Kameradenhulp
Zkw	Zwaarkaliberwapen.
ZMV	Zware Militaire Vaardigheidsproeven; sinds 2005 Militaire Vijfkamp; onderdelen zijn schieten, hindernisbaan, handgranaatwerpen, zwemmen met hindernissen en cross
ZODIAC	Zone Digitaal Automatisch Cryptografisch beveiligd netwerk. Tactische communicatienetwerk vd KL.
Zw	Zwaar.
Zwaartepunt	Zwaartepunt Duits: Schwerpunkt. Engels: centre of gravity; focus of energy.
ZZF	Zaterdag, zon- en feestdagen.

– Advertisement –

nope

Hoe kan ik snel extra geld verdienen

Zwolle loterij belasting

Prijs loterij

Menu

Boekje Pienter

Meld je aan voor onze nieuwsbrief die we ongeveer 1 x per kwartaal versturen met handige weetjes en extra's die niet op de site te vinden zullen zijn.